بخشی از مقاله
چکیده مقدمه:
یائسگی یکی از بحرانیترین مراحل زندگی زنان و یک رویداد فیزیولوژیک است که برای کلیه بانوان در دوران سنی 40 - 59 سالگی روی میدهد و با بروز مشکلات جسمانی، روانی و اجتماعی، کیفیت زندگی آنان را تحت تأثیر قرار میدهد. توجه به کیفیت زندگی زنان یائسه، میتواند سلامت آنها را برای بیش از یک سوم دوره زندگی تضمین نماید.
هدف: این مطالعه با هدف تعیین عوامل مرتبط با کیفیت زندگی زنان یائسه مراجعه کننده به صندوق بازنشستگی کشوری شهر رشت صورت گرفته است.
روشکار: در این مطالعه توصیفی- مقطعی تعداد 180 زن یائسه مراجعه کننده به صندوق بازنشستگی شهر رشت به شیوه نمونهگیری تدریجی با استفاده از پرسشنامه دوبخشی شامل مشخصات دموگرافیک و کیفیت زندگی مخصوص دوران یائسگی مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از آمار توصیفی - میانگین، انحراف معیار و جداول توزیع فراوانی - و آمار استنباطی - آزمون تی مستقل، آزمون مجذور کای، آزمون دقیق فیشر و رگرسیون - انجام شد.
نتایج: یافتهها در مورد کیفیت زندگی کلی زنان یائسه نشان داد که در 54/4 درصد موارد کیفیت زندگی مطلوب، 45 درصد موارد کیفیت زندگی متوسط و تنها در 0/6 درصد موارد - یک نفر - کیفیت زندگی نامطلوب بوده است. همچنین کیفیت زندگی نمونههای مورد پژوهش در حیطههای وازو موتور، روانی اجتماعی و حیطه جسمی مطلوب و در حیطه جنسی نامطلوب بوده است.
نتایج مدل رگرسیون نشان داد که متغیرهای سن - P= 0/004 - ، تحصیلات - - P= 0/03، فعالیت ورزشی - P= 0/03 - ، رضایت از زندگی زناشویی - P =0/02 - ، اشتغال بعد از بازنشستگی - P= 0/01 - ، ارگان تحت پوشش - - P= 0/004،نگذراندن وقت با دوستان - P= 0/001 - ، نداشتن آرتروز - P= 0/006 - و بالا نبودن چربی خون - P= 0/03 - با کبفبت زندگی زنان یائسه مرتبط میباشند.
نتیجه گیری: کیفیت زندگی میتواند از عوامل متعددی تأثیر پذیرد. شناسایی وضعیت کیفیت زندگی زنان یائسه، در تبیین نیازهای آموزشی، مشاورهای، مراقبتی، درمانی زنان یائسه حائز اهمیت بوده و مبنایی جهت تدوین و اجرای برنامههای مراقبتی بهداشتی و پایهای برای برنامهریزی در جهت ارتقاء کیفیت زندگی زنان یائسه میباشد.
مقدمه
جمعیت جهان به سرعت در جهت سالمندی است و بخش بزرگی از این تغییر در قرن اول هزاره سوم و در کشور های در حال توسعه در حال شکلگیری است
عمر طولانی یکی از دستاوردهای قرن بیست و یکم است و پدیده پیرشدن جمعیت جهان به دلایل کاهش میزان مرگ و میر ناشی از پیشرفت های علوم پزشکی، بهداشت و آموزش و پرورش و در نتیجه افزایش نرخ امید به زندگی است
دوره سالمندی زنان با یک رخداد طبیعی به نام یائسگی همراه اس.
افزایش امید به زندگی در زنان و ثابت بودن نسبی سن یائسگی سبب شده است زنان تقریبا" یک سوم سنوات باقیمانده عمرشان - حدود 20-30 سال - را در یائسگی بگذرانند.
یائسگی تغییر طبیعی است که برای کلیه بانوان در دوران سنی 40 - 55 سالگی روی میدهد و عواملی مانند ژنتیک، نژاد، میزان سلامت و نحوه زندگی فرد بر زمان وقوع آن مؤثر
یائسگی، یکی از بحرانی-ترین مراحل زندگی زنان است که خاتمه دوران قاعدگی را شامل میشود
اگر چه یائسگی فرآیندی بیولوژیک و رویدادی همگانی برای زنان است اما برای همه به یک شکل تعریف و تجربه نمیشود و وضعیت روحی و روانی، سلامت عاطفی، فرهنگی و اجتماعی فرد در آن دخیل است
یائسگی با تغییرات هورمونی، جسمی و روحی همراه است که این تغییرات هم به گذر سن - پیری - و هم به کاهش فعالیت تخمدان و افت استروژن مرتبط میباشد - . - 9 اولین گام در کمک به زنان برای تطبیق و سازگاری با تغییرات این دوران، کمک به آنها در درک علل فیزیولوژیک آن و بیان چگونگی عملکرد طبیعی بدن است و آگاهی از علایم و عوارض یائسگی میتواند زندگی را برای زنان یائسه راحتتر کند و مشکلات روحی و روانی آنان را کاهش دهد
یائسگی به دلیل ارتباط با بیماریهای متعدد، ممکن است کیفیت زندگی زنان را تحت تأثیر قرار داده و حتی سلامت آنان را به خطر اندازد
یکی از اهداف »بهداشت برای همه در قرن«21، ارتقاء کیفیت زندگی میباشد
کیفیت زندگی یکی از نشانههایی است که برای سنجش سلامت مطرح شده و حالتی از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی بوده - 14 - و به معنای درک فرد از میزان خوب بودن جسمی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی زندگی است - - 15 که سلامت و عملکرد خانواده، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، روانی، جنبه های عاطفی و معنوی را در بر میگیرد
مقوله کیفیت زندگی در قشر های مختلف اهمیت زیادی دارد، به خصوص افرادی که دارای شرایط جسمی، روحی و روانی ویژهای هستند و با تنیدگیهای ناشی از آن با شرایط خاص مواجه هستند - - 17، به علاوه عواملی مانند سن، فرهنگ، جنسیت، تحصیلات، وضعیت طبقاتی، محیط اجتماعی و بیماری میتواند با کیفیت زندگی در ارتباط باشد - . - 18 کیفیت زندگی در دوران یائسگی معمولا به جنبههای مرتبط با سلامتی فرد اشاره داشته - - 19، که میتواند تحت تأثیر بیماری و درمان تغییر کند - - 20، هرچه سلامت فرد در بعد جسمی بیشتر باشد از کیفیت زندگی بالاتری برخوردار خواهد بود - - 21، بعلاوه متغیرهای روانی - اجتماعی از قبیل عزت نفس، حمایت اجتماعی و خلق افراد نیز تأثیرات مستقیم بر کیفیت زندگی دارد
با توجه به این اصل که زنان سالخورده بخشی پر ارزش و مهم از منابع انسانی جامعه هستند - - 23 و سلامتی آنان در سالهای پس از یائسگی همانند قبل آن از اهمیت بسزایی برخوردار است - - 24 و با توجه به اینکه نتایج مطالعات انجام شده بیانگر آن است که کیفیت زندگی می-تواند از عوامل مختلف محیطی، جغرافیایی، فرهنگی، قومی و نژادی و حتی درک شخصی فرد از زندگی تأثیر پذیرد - - 25 و انجام مطالعات محدود در خصوص کیفیت زندگی زنان یائسه در استان گیلان، پژوهشگر بر آن شد تا به بررسی کیفیت زندگی زنان یائسه بپردازد زیرا توجه به کیفیت زندگی این زنان، میتواند سلامت آنها را برای بیش از یک سوم دوره زندگی تضمین نماید و سال های پایان باروری را برای آنها به سالهای مفید زندگی تبدیل نماید
روش کار:
پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی تحلیلی است که جامعه پژوهش آن را کلیه زنان یائسه مراجعهکننده به صندوق باز نشستگی شهر رشت تشکیل میدهند. نمونههای پژوهش به روش نمونهگیری تدریجی وارد تحقیق شدند و شامل 180 زن یائسه مراجعه کننده به صندوق بازنشستگی کشوری شهر رشت در سال 1391-1392 بودند که پس از بررسی معیارهای ورود به مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند.
معیارهای ورود به این مطالعه شامل دارا بودن سن 45 سال و بالاتر، سکونت در شهر رشت، قطع قاعدگی به مدت 12 ماه متوالی، عدم هورمون درمانی در طی 6 ماه گذشته، عدم ابتلا به بیماریهای شناخته شده سیستمیک، سرطان و اختلالات روحی و روانی، عدم سابقه جراحی برداشتن رحم و تخمدان، توانایی برقراری ارتباط کلامی در حد پاسخگویی به سوالات و تمایل به شرکت در مطالعه بود.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه ای دوبخشی، ترازو و متر جهت اندازهگیری شاخص توده بدنی بود. بخش اول پرسشنامه محقق ساخته بود که به بررسی عوامل فردی - سن، سن اولین قاعدگی، سن یائسگی، مدت یائسگی، شاخص توده بدنی، تعداد اعضای ساکن در منزل، میزان تحصیلات، تعداد بارداری، تعداد فرزند همراه خانواده، مصرف سیگار، نحوه گذراندن اوقات فراغت، انجام فعالیت ورزشی، الگوی تغذیه ای و سابقه بیماری - و عوامل اجتماعی مرتبط با کیفیت زندگی - وضعیت تأهل، رضایت از زندگی زناشویی، ترکیب خانواده، مالکیت منزل، اشتغال بعد از بازنشستگی، وضعیت اقتصادی و ارگان تحت پوشش - میپرداخت.
بخش دوم پرسشنامه کیفیت زندگی اختصاصی دوران یائسگیThe Menopause Specific Quality of Life Questionnaire - MENQOL - طراحی شده توسط Hilditch و همکاران در دانشگاه تورنتو کانادا بود که کیفیت زندگی را با 29 سوال در چهارحیطه وازوموتور، روانی- اجتماعی، جسمی و حیطه فعالیت جنسی میسنجد.
در پرسشنامه اصلی کیفیت زندگی مخصوص دوران یائسگی، نمره دهی با استفاده از طیف لیکرت 6 حالته انجام شده بود که با توجه به عدم تفکیک دقیق امتیازات توسط واحدهای مورد پژوهش در مطالعه مقدماتی و مطالعه عابدزاده و همکاران - - 8 به چهار گزینه تقلیل یافت. - از امتیاز صفر به منزله عدم وجود مشکل تا امتیاز 3 به منزله دارا بودن مشکل و ایجاد ناراحتی زیاد - .
بنابراین حداقل امتیاز ابزار صفر و حداکثر 87 بود. جهت تعیین وضعیت کیفیت زندگی کلی و به تفکیک حیطهها، از میانگین نمره و همچنین تعیین فاصله اعتماد 95 درصد میانگینها استفاده شد به علاوه اندازهگیری نمرات کسب شده از ابزار کیفیت زندگی مطلوب با امتیاز 0 -29 - زیر 33درصد - ، کیفیت زندگی متوسط با امتیاز 33-66 - 30-58 درصد - و کیفیت زندگی نامطلوب با امتیاز 59-87 - بالای 66 درصد - تعریف شد
جهت تعیین شاخص توده بدنی، پژوهشگر به اندازهگیری قد و وزن نمونهها با حداقل پوشش و بدون کفش از ترازوی دیجیتالی - مارک فلر - با دقت 100 گرم و متر نواری با دقت 0/5سانتی متر نصب شده بر دیوار و غیرقابل کشش، استفاده شد. ترازو دقیقا" با چند ترازوی معتبر دیجیتالی و عقربهای مقایسه و اعتماد آن تعیین گردید. پس از چند بار استفاده نیز با یک وزنه استاندارد، صحت اندازه گیری ترازو مجددا" بررسی شد. بعد از اندازهگیری وزن و قد، شاخص توده بدنی محاسبه گردید.
جهت کسب اعتبار علمی پرسشنامه از اعتبار محتوی توسط 12 عضو هیئت علمی گروههای پرستاری و مامایی استفاده شد سازگاری درونی ابزار نیز با تعیین ضریب آلفا کرونباخ تعیین گردید که مقدار آن در مورد حیطه وازوموتور 0/81، حیطه روانی- اجتماعی 0/77، حیطه جسمی 0/73، حیطه جنسی 0/92 و برای کل حیطه ها 0/81 بدست آمد.
