بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر بر استفاده از سرمایه فکری کارکنان شعب بانک ملی ایران در استان مازندارن در سال 1395-96 صورت گرفت. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری دادهها توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق شامل 900 نفر از کارکنان بانک ملی ایران در استان مازندران بود که از این میان با استفاده از جدول مورگان و روش نمونهگیری تصادفی طبقهای 272 نفر به عنوان حجمنمونه درنظر گرفته شد. روش جمعآوری دادهها بر اساس پرسشنامههای استاندارد سرمایه فکری بونتیس - 1998 - ، سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال - 1998 - ، مدیریت دانش فونگ و چوی 2009 - - ، فناوری اطلاعات وانگ و همکارانش - 2015 - ، فرهنگ سازمانی هافستد - 1980 - ، انجام گرفت.
پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه شد که مقدار آن برای تمامی پرسشنامهها بیش از 0,8 بهدست آمد. همینطور از روایی محتوا به منظور آزمون روایی پرسشنامه استفاده شد، که برای این منظور پرسشنامهها به تأیید متخصصین مربوطه رسید. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از اجرای پرسشنامهها از طریق نرمافزار Smart PLS در دو بخش مدل اندازهگیری و بخش ساختاری انجام پذیرفت. در بخش مدل اندازهگیری ویژگی فنی پرسشنامه یعنی پایایی و بار عاملی گویهها بررسی گردید و اصلاحات لازم صورت پذیرفت و در بخش ساختاری، ضرایب ساختاری مدل برای بررسی فرضیههای پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند . یافته های پژوهش نشان داد که سرمایه اجتماعی، مدیریت دانش، فناوری اطلاعات و فرهنگ سازمانی با سرمایه فکری ارتباط معناداری دارند.
مقدمه
از دهه 1990، الگوی رشد اقتصاد جهانی با وقوع انقلاب تکنولوژی اطلاعات و توسعه سریع جامعه اطلاعاتی، دستخوش تغییرات اساسی شده است. امروزه سازمانها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند [1]، اقتصادی که در آن دانش و داراییهای نامشهود به عنوان اساسیترین عامل تولید و همچنین به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها شناخته شده است و دانش به عنوان چالش برانگیزترین سرمایه، جایگزین سرمایه های مالی و فیزیکی در اقتصاد جهان امروز گردیده است
امروزه دیگر مواهب و دارایی های طبیعی و مشهود کلید کامیابی جوامع و سازمان ها نیست، بلکه برخورداری از سرمایههای فکری مدیریت و این سرمایههاست که درعرصه محیط پرتلاطم و چالشی رمز موفقیت محسوب میشود. داراییهای نامشهود هر سازمان شامل نام تجاری، مشتریان وفادار شرکت، کارکنان راضی، کارکنان خلاق، فرهنگ سازمانی منعطف و پویا، مدیران کارآمد و لایق، جو ریسک پذیری سازمان، تصور خوب از سازمان در نزد مشتریان می باشد و مدیریت صحیح این دارایی ها در موفقیت سازمان هایی که در دنیای پر رقابت امروزه فعالیت میکنند، نقش انکارناپذیری دارد. سرمایه فکری مبحثی است که به مدیریت و اداره این داراییها میپردازد.
سرمایه فکری، یکی از قابلیتهای مهم سازمانی است که می تواند به سازمانها درخلق و تسهیم دانش کمک بسیار کند و برای آنها در مقایسه با سازمان های دیگر مزیت سازمانی پایدار ایجاد کند. سرمایه فکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار، دارایی فکری، دارایی انسانی و دارایی زیرساختاری است که سازمان را برای انجام فعالیتهایش توانمند میسازد
سرمایه فکری، موجودی یک سازمان است که در یک مقطع زمانی خاص در آن وجود دارد. سرمایه فکری از طریق افزودن ارزش به ذینفعان کلیدی سازمان، به طور قابل ملاحظهای به بهبود وضعیت رقابتی سازمان منجر میشود.
سرمایه فکری برای شرکتها تنوع ارزش سازمانی زیادی مانند ایجاد سود، تعیین استراتژی - سهم بازار، رهبری، شهرت - ، نوآوری، وفاداری مشتری، کاهش هزینه، بهبود بهرهوری و موارد دیگر را فراهم میکنند. مدیریت سرمایه فکری برای موفقیت بلندمدت یک شرکت بسیار مهم تشخیص داده شده است. شرکتهایی که از مدیریت سرمایه فکری، به خوبی استفاده میکنند، نسبت به رقبایشان عملکرد بهتری دارند.
ابعاد مختلف سرمایه فکری از قبیل سرمایه انسانی - که اشاره به سطح دانش فردی است که کارکنان یک سازمان دارای آن میباشند - ، سرمایه ارتباطی - که اشاره به دانش قرار گرفته شده در روابط یک سازمان با محیط خود شامل مشتریان، و شرکا است - و سرمایه ساختاری - که اشاره به ساختارها و فرایند های موجود در درون یک سازمان دارد که کارکنان از آن ها استفاده کرده و از این طریق دانش و مهارت هایشان را بکار میگیرند - ؛ باعث میگردند تا فرصتها و روندهای آینده در بازار به خوبی بررسی و مورد بازبینی قرار گیرند تا بتوانند بهترین فرصتهای محیطی مورد بهرهبرداری قرار گیرند
عوامل مختلفی وجود دارند که سرمایه فکری افراد درون سازمان را تحت تاثیر قرار داده و به عنوان تاثیر گذار سرمایه فکری شناخته میشوند. این عوامل که در برخی از پژوهشها به صورت مستقیم و در برخی از پژوهشها به صورت غیر مستقیم به آنها اشاره شده است شامل فرهنگ سازمانی، فناوری اطلاعات، سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش می باشد
از آنجایی که بانکها به عنوان سازمانهایی که در تسهیل تجارت و سرمایهگذاری خارجی و داخلی نقش مهمی ایفا مینمایند و در تماس با اقتصاد دانشمحور جهانی، ناگزیر از جریانات رایج در این اقتصاد میباشند، لازم است تا با اتخاذ راهبردهای بلندمدت به جریانات سرمایه فکری و اهمیت آن در اقتصاد امروزی در راستای دستیابی به مزیت رقابتی و نیل به اهداف سازمانی، اهمیت بیشتری قائل شوند و به شناسایی عواملی که بر این جریانات یعنی افزایش سرمایه فکری درون سازمان موثر هستند، بپردازند. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که عوامل موثر بر سرمایه فکری افراد در شعب بانک ملی ایران در استان مازندران کدامند و هریک از این عوامل به چه میزان بر سرمایه فکری افراد تأثیر دارد؟
روش تحقیق
این تحقیق از نظرهدفی که دنبال میکند تحقیقی کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری دادهها توصیفی از نوع همبستگی میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کارکنان شاغل در بانک ملی ایران شعب استان مازندران میباشد که تعداد آنها تقریباً 900 نفر است و در 145 شعبه مشغول به فعالیت هستند. برای تعیین حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده میشود. براساس جدول کرجسی مورگان و با توجه به جامعه 900 نفری، تعداد 269 نفر بعنوان نمونه آماری انتخاب میشود. روش نمونهگیری به صورت طبقهای نسبی میباشد. براساس اطلاعات تارنمای بانک ملی ایران، 145 شعبه در استان مازندران میباشد که به صورت متوسط هر شعبه دارای 12 نفر نیروی انسانی است و براساس حجم نمونه باید بین حدود 23 شعبه پرسشنامه توزیع شود، که این شعب به صورت تصادفی انتخاب شدند.
در تجزیه و تحلیل دادههای کمی حاصل از پرسشنامه، از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. آمار توصیفی برای تحلیل متغیرهای جمعیتشناختی و از آمار استنباطی برای آزمون فرضیات و دستیابی به پاسخهایی برای سوالات تحقیق به کار برده شد. برای متغیرهای جمعیت شناختی که دادههای آن از پرسشنامه به دست آمد جداول توزیع فراوانی و نمودار، برای بررسی نرمال بودن توزیع دادهها از چولگی و کشیدگی توزیع دادهها برای هریک از متغیرها ارائه شده است. که این فرآیند توسط نرمافزار SPSS انجام میشود.
یافته های تحقیق
چولگی و کشیدگی
نتایج چولگی و کشیدگی متغیرهای اصلی و مولفه های آنها در جدول زیر آمده است:
جدول -1 چولگی و کشیدگی متغیرها و ابعاد آنها
نتایج جدول بالا نشان میدهد که متغیرها و ابعادشان قدر مطلق چولگی و کشیدگی کمتر از 2 است که این امر نشان از تقارن مناسب توزیع دادهها و نرمال بودن این توزیع بر اساس نتایج چولگی و کشیدگی دادهها دارد.
