بخشی از مقاله
خلاصه
پروژه های برق رسانی یکی از پروژه های دارای اهمیت در بین پروژه های عمرانی- صنعتی به شمار می رود . با توجه به این امر نقش زمان و هزینه در بهره برداری به موقع از پروژه های مذکور مسئله ای بسیار مهم و ضروری است . بررسی های صورت گرفته بیانگر آن است که در سال های اخیر روند اجرایی این پروژه ها با تاخیر مواجه بوده و این مسئله موجب افزایش زمان و هزینه های آنها نسبت به برنامه زمان بندی و بودجه مصوب اجرای طرح ها شده است .
بر مبنای این امر ، مدیران پروژه شناسایی عوامل موثر بر تاخیرات پروژه های مذکور را به عنوان یک عامل تعیین کننده و موثر جهت ارائه راهکارهای مناسب در راستای کاهش آنها معرفی نموده اند . بدین ترتیب با بررسی سوابق علمی موجود و تحقیقات صورت گرفته در زمینه طرح های عمرانی - صنعتی در داخل و خارج از کشور و نیز بیان نظرات مدیران ، مجریان و کارشناسان متخصص کلیدی با حداقل 15سال سابقه در زمینه فعالیت های اجرایی پروژه های برق رسانی در استان فارس ، عوامل موثر بر افزایش زمان و هزینه پروژه ها در سه حوزه عوامل مدیریتی ، عوامل پروژه و عوامل محیطی معرفی شده و با استفاده از روش SAW رتبه بندی می گردد . بر مبنای نتایج کاربردی این تحقیق بیشترین علل تاخیر پروژه های مورد نظر به ترتیب مربوط به عوامل محیطی ، عوامل مدیریتی و عوامل فنی و ارکان پروژه است. همچنین در حوزه عوامل فنی و ارکان پروژه به ترتیب عوامل مربوط به مشاور ، پیمانکار و کارفرما بر تاخیرات اجرایی پروژه های برق رسانی تاثیرگذار می باشد .
.1 مقدمه
یکی از مسائل و مشکلات متعارف در اجرای پروژه های عمرانی- صنعتی بروز تاخیر در اجرا و بهره برداری از آنهاست . به طور کلی یکی از شاخص های اصلی در ارزیابی موفقیت پروژه ها انجام آنها در زمان مقرر و یا اجرای بدون تاخیر آنها است . حتی با وجود تکنولوژی مدرن امروزی ، هنوز پروژه ها در زمان پیش بینی شده و با بودجه برآورد شده به اتمام نمی رسند .
علی رغم پیشرفت علم مدیریت پروژه و تکنولوژی های نرم افزاری مورد استفاده در این زمینه ، بیشتر پروژه های صنعتی و عمرانی با تاخیر مواجه می گردند که مهم ترین علل این تاخیرات را می توان عدم توانایی در پیش بینی تمامی شرایط اجرای پروژه در ابتدای پروژه و لحاظ نمودن آنها در برنامه زمان بندی پروژه بیان نمود . اگرچه در برخی از پروژه ها و قراردادهای مربوطه ، تمهیداتی جهت پیشگیری از وقوع تاخیرات احتمالی لحاظ می شود اما باز هم وقوع تاخیرات ، واقعیتی اجتناب ناپذیر است . مطالعات و آمار نشان می دهد که پروژه های اجرایی در داخل کشور از این امر مستثنی نبوده و اغلب با تاخیراتی چندین ماهه و یا چندین ساله مواجه هستند . و قوع تاخیرات نه تنها زمان بهره برداری از پروژه را افزایش می دهد ، بلکه اغلب هزینه های سنگینی را به هر یک از طرفین قرارداد وارد می نماید .
مسئولیت علل وقوع تاخیر در پروژه ها اغلب متوجه ارکان اصلی اجرایی در پروژه ها نظیر کارفرما ، مشاور و پیمانکار بوده و تعداد اندکی از آنها ناشی از عوامل بیرونی و خارج از کنترل طرفین قرارداد و ارکان پروژه می باشد . شناسایی علل اصلی هر یک از تاخیرات حادث شده در حین اجرای پروژه و اندازه گیری تاثیر زمانی و یا اثر هزینه ای ناشی از این تاخیرات ، یکی از مهم ترین مسائل حوزه مدیریت پروژه است . در ایران ، معمولا تحلیل و بررسی تاخیرات به زمان بعد از اجرای پروژه و تحویل نهایی و تسویه حساب طرفین قرارداد موکول می گردد
بر این اساس ، در اکثر پروژه های عمرانی و صنعتی شاخص زمان جهت اتمام پروژه ها در مدت زمان مقرر معمولا از کنترل خارج می گردد و این امر بر دیگر فاکتورهای پروژه از جمله بهره وری و هزینه تاثیر زیان آوری خواهد داشت . لذا افزایش هزینه های پروژه در اغلب موارد در اثر افزایش زمان به وجود آمده و ناشی از تاخیرات زمانی در اجرای پروژه می باشد
با توجه به تاثیرات ذکر شده تاخیر و افزایش زمان پروژه ها بر دیگر اجزای پروژه ، یافتن علل افزایش زمان اجرای پروژه ها و ارائه راهکارهای کاهش و کنترل آنها بسیار حائز اهمیت می باشد .
2. بیان مسئله
یکی از مهم ترین پروژه های عمرانی و صنعتی در کشور را می توان پروژه های صنعت برق نام برد . پروژه های صنعت برق کشور در بخش های مختلفی انجام می گردد که از آن جمله می توان به پروژه های برق رسانی در حوزه ایجاد نیروگاه های تولید برق ، خطوط و احداث پست های توزیع ، انتقال و فوق توزیع توسط شرکت های نیروی برق اشاره نمود .
در این راستا ، شناسایی علل تأخیر پروژه ها جهت کنترل پروژه های جدید در دست اجر ا و نیز پروژه های آتی مفید خواهد بود و این امر موجب پیشگیری از تکرار عوامل شناسایی شده در طراحی های جدید خواهد گردید . بر این اساس مسئله اصلی این تحقیق وجود عواملی در راستای افزایش زمان پروژه های برق رسانی در شرکت های برق استان فارس می باشد ، لذا باید این عوامل ابتدا شناسایی شده تا امکان ارائه راهکارهایی جهت کاهش آنها فراهم گردد .
بنابراین می توان پرسش اصلی این تحقیق را به صورت زیر بیان نمود :
" عوامل اصلی تاثیرگذار بر تاخیرات پروژه های برق رسانی در شرکت های صنعت برق استان فارس و راهکارهای بهبود جهت کاهش تاخیرات پروژه ها چیست ؟ "
3. ضرورت انجام پژوهش
با توجه به این که تاخیرات پروژه به عنوان یکی از عوامل اصلی دعاوی پیمانکاران مطرح گردیده است ، شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر تاخیرات یکی از مسائل اساسی در اجرای پروژه ها است
بر این اساس انجام تحقیق مورد نظر و ارائه نتایج کاربردی آن مبنی بر شناسایی عوامل تاثیرگذار بر تاخیرات پروژه های برق رسانی ، رتبه بندی عوامل شناسایی شده جهت توجه بیشتر به عوامل دارای اولویت که بیشترین تاثیر را بر روند اجرای پروژه در بردارند و سپس ارائه راهکارهای ممکن جهت حذف یا کاهش آنها ، می تواند موجبات پیشبرد و بهبود رویه اجرایی پروژه های آتی صنعت برق و مدیریت بهتر و صحیح تر برنامه زمانی و بودجه برآورد شده جهت انجام پروژه های مذکور با در نظر گرفتن شرایط واقعی مرتبط با حوزه های اجرایی فعالیت های این عرصه و نیز تکنیک های نوین جهت کنترل اثرات تاخیر پروژه ها در حین اجرا را فراهم آورد .
با توجه به این که شرکت های صنعت برق ا ستان فارس به عنوان بهره وران اصلی این تحقیق معرفی می گردند ، هدف کاربردی ، اهمیت و ضرورت انجام این تحقیق جهت این شرکت ، شناسایی عوامل موثر بر تاخیرات پروژه های برق رسانی درحوزه تولید، خطوط و پست های توزیع ، انتقال و فوق توزیع از منظر زمان و هزینه می باشد .
4. اهداف پژوهش
ا هدف کلی و اساسی این تحقیق را می توان شناسایی ، تحلیل و رتبه بندی عوامل موثر بر تاخیرات پروژه های برق سانی در حوزه استان فارس بر اساس اولویت میزان تاثیر آنها در شرکت های برق استان فارس دانست . همچنین از اهداف فرعی این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- شناسایی عوامل مدیریتی مهم در ایجاد تاخیرات روند اجرایی پروژه های برق رسانی
- شناسایی عوامل فنی و ارکان پروژه ای مهم در ایجاد تاخیرات روند اجرایی پروژه های برق رسانی
- شناسایی عوامل محیطی مهم در ایجاد تاخیرات روند اجرایی پروژه های برق رسانی
- بررسی محتوای قراردادهای انعقاد شده با پیمانکاران ، مشاوران و تامین کنندگان و یافتن نقاط ضعف و قوت آنها
- بررسی تاثیر تاخیرات زمانی پروژه ها بر افزایش هزینه های آنها
- برآورد صحیح زمان و هزینه اتمام پروژه ها با توجه به تاخیرات ایجاد شده در روند اجرایی پروژه های برق رسانی
- تعیین ارتباط بین تعهدات کارفرما و تاخیرات ایجاد شده در پروژه های برق رسانی
- تعیین ارتباط بین تعهدات پیمانکاران و تاخیرات ایجاد شده در پروژه های برق رسانی
- تعیین ارتباط بین تعهدات مهندسان مشاور و تاخیرات ایجاد شده در پروژه های برق رسانی
5. فرضیات اصلی پژوهش
این تحقیق شامل6 فرضیه اصلی است . فرضیه شماره 1 در راستای شناسایی و بررسی عوامل مدیریتی تاثیرگذار بر تاخیرات پروژه های برق رسانی ارائه شده است . فرضیات شماره 2 ، 3 ، 4 و 5 به منظور بررسی عوامل فنی و ارکان پروژه مربوط به تاخیرات پروژه های برق رسانی تدوین گردیده است که این عوامل شامل سه حوزه کارفرما ، مشاور و پیمانکار می باشد . فرضیه شماره 6 در جهت بررسی عوامل محیطی تاثیرگذار بر تاخیرات پروژه های مورد نظر ارائه گردیده است . لازم به ذکر است هر فرضیه اصلی شامل تعدادی فرضیات فرعی است که به بررسی عوامل موثر بر تاخیرات پروژه های برق رسانی در هر حوزه می پردازد .
فرضیه -1 نحوه مدیریت مجریان و مدیران پروژه های برق رسانی بیشترین تاثیر را در ایجاد تاخیر آنها دارد .
فرضیه - 2 در ایجاد تاخیر پروژه های برق رسانی ، کارفرما یان بیشترین تاثیر را دارد .
فرضیه - 3 در ایجاد تاخیر پروژه های برق رسانی، پیمانکاران بیشترین تاثیر را دارند .
فرضیه - 4 در ایجاد تاخیر پروژه های برق رسانی ، مشاوران ناظر بیشترین تاثیر را دارند .
فرضیه - 5 در ایجاد تاخیر پروژه های برق رسانی نقش هر یک از سه جزء اصلی پروژه شامل کارفرما ، پیمانکار و مشاور ناظر یکسان است .
فرضیه - 6 عوامل محیطی در ایجاد تاخیر پروژه های برق رسانی بیشترین تاثیر را دارد .
6. پیشینه پژوهش
- 2009 - 2 نیز شایان توجه است . آنها به بررسی عوامل موثر بر تاخیر پروژه های عمرانی کشور عربستان در حوزه ساخت 1F و اسکیتمرF1مطالعات الخراشی0 پرداختند . آنها 112 عامل شناسایی شده در تحقیقات گذشته را در 6 دسته عوامل کارفرما ، عوامل پیمانکار ، عوامل مشاور ، عوامل مواد اولیه و مصالح ، عوامل نیروی انسانی و عوامل مربوط به قراداد و ارتباطات طبقه بندی نموده است
