بخشی از مقاله
چکیده
ذرت، بعدازگندم و برنج، سومین گیاه زراعی مهم در دنیاست که با نام علمی Zea mays در شرایط آب و هوایی معتدل ونیمهگرمسیری عملکرد خوبی نشان داده است. توسعهی کشت و تولید ذرت دانهای در شهرستان روانسر استان کرمانشاه بهحدی است که چندین بار مقام اول کشوری را از لحاظ عملکرد به خود اختصاص می دهد، لذا شناسایی و اولویتبندی عوامل موثر در افزایش تولید ذرت دانهای در این شهرستان میتواند راهگشای توسعهی کشت این محصول برای سایر نقاط مشابه درکشورمان باشد و در نهایت موجبات توسعه کشاورزی و بهبود اقتصادی زندگی مردم روستایی را فراهمنماید.
بنابراین هدف از مطالعه حاضر، شناخت و اولویتبندی عوامل موثر بر افزایش تولید ذرت دانهای در شهرستان روانسر استان کرمانشاه است. جامعه آماری مورد مطالعه، مهندسین مراکزخدمات مشاورهای شهرستان روانسر در استان کرمانشاه میباشند، اطلاعات از طریق پرسشنامه جمعآوری و دادههای بدست آمده با استفاده از تکنیک AHP1 - روش تجزیه و تحلیل چند معیاره - و نرم افزار Expert Choice مورد بررسی قرار گرفتهاند. نتایج تحقیق نشان میدهد که عامل آموزشی- ترویجی، اصلی ترین عامل افزایش تولید ذرت دانهای بوده و عوامل مدیریتی، فنی و اقتصادی در اولویتهای بعدی قرار دارند.
مقدمه
کشاورزی بهعنوان بخش اقتصادی حیات روستایی نقش اساسی و تعیین کنندهای در سرنوشت جامعه روستایی دارد لذا اهمیت و توجه به توسعه کشاورزی برای نیل به توسعهی روستایی غیرقابل اجتناب است و حتی خود میتواند بهعنوان محور و مرکز توسعهی روستایی قلمداد گردد.توسعهی روستایی گرچه مربوط به اقتصاد روستا است اما به دلیل ساختار اجتماعی- اقتصادی خاص جوامع روستایی، در ابعاد گوناگون محیطی، اجتماعی و اقتصادی روستا تاثیر تعیین کننده دارد.
در این میان شناسایی و اولویتبندی عوامل مؤثر در کشت محصولی نظیر ذرت دانه ای از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستانی موفق مانند روانسردر استان کرمانشاه که چندین سال عملکرد برتر کشوری در تولید ذرت دانهای را داشته، خود میتواند الگویی برای نقاط مشابه در کشورمان باشد و بسترهای توسعه کشاورزی ودرنتیجه، توسعه روستایی را هموارتر سازد، لذا در ادامه تشریح مختصری از ویژگیهای گیاهشناسی و شرایط رویشی وپیشینه ذرت دانه ای مفید بهنظر میرسد: ذرت با نام علمی Zea mays یکی از غلات گرمسیری و از خانواده گندمیان - گرامینه - متعلق به گیاهان تک لپه میباشد.
بررسیهای باستان شناسی و فسیل شناسی گیاهی نشان میدهد که ذرت پیوسته به صورت یک گیاه زراعی عمده تقریبا از 5000 سال پیش در مکزیک و گواتمالا کشت میشده است و بومی این نواحی است. کریستف کلمب ، یک سال پس از ورود به قاره آمریکا ، بذر ذرت را با خود به اسپانیا برد. این گیاه از آنجا به پرتقال و سپس به دیگر کشورهای اروپایی برده شد. از آنجا هم این گیاه به قاره آفریقا و تعدادی از کشورهای آسیایی از جمله هند و ژاپن راه یافت.گیاه ذرت ، تنها غلهای است که در کشور مکزیک و گواتمالا تکامل یافته است. ذرت پرمحصولترین غله دنیا به حساب میآید و از لحاظ مقدار تولید ، پس از گندم و برنج قرار میگیرد.
امروزه ذرت در تغذیه بسیاری از مردمان دنیا نقش اساسی دارد. ذرت گیاه تک لپهای ساقه بلندی است. برگهای آن بطور متناوب و به صورت افتاده در دو طرف ساقه قرار گرفتهاند. زاویه بین برگ و ساقه ، 90 درجه میباشد. در اوایل رشد گیاه ، بعضی از یاختههای موجود در بخش بالایی ساقه اصلی ذرت از شاخههای فرعی متمایز میشود. در انتهای این شاخهها ، عضوی به نام بلال بوجود میآید که در واقع ، گل ماده گیاه ذرت است.
این شاخهها ، میان گرههای بسیار کوتاهی دارند که از این گره ها ، برگهای تغییر شکل یافتهای بوجود میآید که هم دیگر و بلال را میپوشانند. بیرونیترین این برگها ، برگی است کامل که غلاف ، زبانک ، گوشواره و پهنک دارد. اما برگهای زیرین غیر کاملند. موقعی که ارتفاع ساقه ذرت به 80 تا 120 سانتیمتر رسید، کلالههای ابریشم مانند یا کاکل ذرت به تعداد دانههای ذرت موجود در بلال ، نمایان میشوند - خواجهپور،. - 1375
وضعیت تولید ذرت دانه ای در ایران
با توجه به اینکه ایران از نظر آب و هوایی در منطقهی خشک و نیمه خشک قرار دارد و بخش بزرگی از اراضی آن بیابانی بوده و متوسط بارندگی آن کمتر از میانگین جهانی 250 - میلی گرم - است. با وجود آن که ذرت یک گیاه گرمسیری است، نمیتواند آب و هوای بسیار گرم را تحمل کند. مناسبترین محیط برای کشت آن ، ناحیهای است که دمای آن دست کم به مدت 3 تا 4 ماه متوالی ، 21 تا 32 درجه سانتیگراد باشد. در صورتی که دمای اواسط تابستان ناحیه کشت ذرت ، کمتر از 18 درجه سانتیگراد باشد یا میانگین دمای تابستان کمتر از 13 درجه باشد، میزان رشد گیاه کاهش یافته و در صورت طولانی شدن کاهش دما ، کشت ذرت غیر ممکن خواهد بود.
