بخشی از مقاله
چکیده
صنعت مواد غذایی به عنوان یکی از صنایع مهم و اثر گذار بر اقتصاد کشور است که بی شک با جهانی شدن بیشتر، اقتصاد کشور با دگرگونی های بسیار زیادی روبرو خواهد شد. بدیهی است در چنین شرایطی، به منظور حفظ جایگاه و ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان و حفظ آن ها ، شرکت های مواد غذایی ناچارند تا مزیت های رقابتی برای خود ایجاد نموده و برای حفظ و نگهداری و توسعه آن ها کوشش نمایند. هدف کلی از این تحقیق بررسی عوامل موثر بر مزیت رقابتی با تاکید بر هوشمندی رقابتی و سازمانی در صنایع مواد غذایی می باشد. که بدین منظور ابتدا ادبیات و پیشینه مرتبط با مفاهیم هوشمندی سازمانی، هوشمندی رقابتی، مزیت رقابتی و صلاحیت های متمایز مورد مطالعه قرار گرفت. سپس با استفاده از پرسشنامه به جمع آوری اطلاعات از تمام کارشناسان شرکت ها پرداخته شد. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای SPSS و PLS صورت گرفت. که از 15 فرضیه موجود ، دو فرضیه رد شد و بقیه مورد پذیرش قرار گرفت. در پایان هم پیشنهاداتی کاربردی ارائه گردید.
کلید واژه ها : هوشمندی سازمانی، هوشمندی رقابتی، مزیت رقابتی، صلاحیت های متمایز
-1مقدمه و بیان مساله
رقابت اقتصادی امروز به سرعت در حال افزایش است، به طوری که سازمان های بخش دولتی نسبت به کاهش بودجه ، درک نیازها و سرمایه گذاری در توانایی ها - فناوری، منابع و غیره - برای برآوردن تقاضای بازار حساسیت زیادی دارند. شرکت های بخش خصوصی هم با افزایش رقابت در محیط روبرو هستند، بنابراین حفظ مزیت رقابتی مشکل است. - سدری و لیز - 2001-1سازمان در بازار تنها نیست و تعدادی از رقبا منتظر اشتباهات آن هستند. - اسواروا و ورچوتا - 2014 -2 بنابراین مزیت رقابتی عامل یا ترکیبی از عواملی است که سبب می شود شرکت را در یک محیط رقابتی بسیار موفق تر از سایر سازمان ها عمل نموده و مانع از تقلید آسان رقبا شود. - بارنی - 1999- 3
در نتیجه بسیاری از سازمان ها ، خواه دولتی یا خصوصی از خدمات هوشمندی رقابتی خودشان برای آگاهی تصمیم گیران استفاده می کنند. هوشمندی رقابتی ، فرآیند کنترل محیط رقابتی با هدف فراهم آوردن اطلاعات موثر از رقبا است. - بوس - 2008 -4 هوشمندی رقابتی تنها تحقیقات بازار یا بررسی بازار نیست، - گیلاد و گیلاد - 1994 -5 بلکه آن فرایند شناخت رقابت و دستیابی به علل بالا رفتن مزیت رقابتی از طریق جمع آوری اطلاعات در خصوص رقبا، تفکر بر روی اطلاعات و به کارگیری آن در برنامه ریزی استراتژیک کوتاه مدت و بلند مدت سازمان می گردد. - دیشمن و پیرسون - 2003-6 در هر سازمان افزون بر منبع عظیم و خلاق انسانی هوشمند، عوامل دیگری نیز در فرایند عملکرد سازمان ها نقش موثری ایفا می کنند و این فقط کافی نیست که سازمان ها تلاش کنند تا با استفاده از ابزارهای گوناگون سنجش هوش، افراد باهوش را شناسایی کنند و آن ها را به کار بگمارند زیرا ممکن است کارکنان یک سازمان با هوش و توانا باشند ، اما هوش جمعی و سازمانی آنهاست که موجب فعالیت های بزرگ می شود. - روهان و ایجیما - 2009 -7
هوش سازمانی به شناسایی دانش و ارائه آن تاکید می ورزد، به روشی که بتوان آن را به صورت رسمی به اشتراک گذاشت و در نتیجه دوباره از آن استفاده کرد. - ملکزایه - 2010-8پیچیدگی ، تنوع و تغییرات سریع و روز افزون که از خصوصیات بارز محیط امروز سازمان هاست، شرایطی را به وجود آورده است که غفلت، سستی و عدم توجه به آن هر سازمانی را از گردونه رقابت و حتی حیات حذف خواهد کرد. بنابراین هر سازمانی که در اندیشه فعالیت مفید و پر ثمر و البته رقابتی است و به دنبال آن است که در این محیط پیچیده حیات مستمر داشته باشد، بایستی هم از تغییرات محیط و فعالیت های رقبا و تحولات جدید غافل نباشد و هم اینکه خود در صدد دستیابی به مزیت های رقابتی باشد تا بتواند از سایر رقبا پیش بیفتد. - موغلی- - 1387 با داشتن مزیترقابتی شرکت می تواند کارها را بهتر از رقبا و یا در مسیری کارها را به انجام برساند که برای رقبا قابل تقلید نباشد.
همان گونه که در دنیای امروزی ، انسان هایی موفق و کارا خواهند بود که دارای درجه بالایی از هوشمندی باشند ، در دنیای سازمانی نیز آن دسته از سازمان ها توان رسیدن به مزیت رقابتی پایدار را خواهند داشت که از هوش سازمانی و رقابتی بهره مند باشند - گابر - 2007 -9 که در صنایع غذایی کمتر توجهی به این عوامل مهم گردیده است. عواملی که می تواند در برداشتن سدهای کسب مزیت رقابتی و رقابت بارقبا بسیار اثرگذار باشد به خصوص در صنایع غذایی که به دلیل بالا بودن مصرف کنندگان مواد غذایی و نیاز شدید مردم به آن ها ، از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. با توجه به اینکه از عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی برای شرکت ها ، هوشمندی رقابتی و سازمانی می باشد، در اینجا سعی بر این است تا میزان اثر آنها و عواملی را که سبب برتری نسبت به رقبا و کسب یک مزیت رقابتی می شود را مورد بررسی قرار دهیم.
-2مبانی نظری و پیشینه پژوهش
هوشمندی رقابتی
هوشمندی رقابتی توانایی حاصل از فرایند منظم جمع آوری، بررسی و تحلیل اطلاعات درباره محیط، رقبا، مشتریان، عرضه کنندگان، روندهای صنعت، بازار و الگوهای رفتاریعناصر محیطی و بازار است. به عبارت دیگر می توان آن را هنر جذب و انتقال دانش از عناصر فراسازمانی محیط طی قواعد خاص و ضوابط معین به سازمان برای حفاظت از تهدیدات رقابتی ، شناخت و بهره گیری از فرصت های بالقوه و ساختن آینده نامید. نکته بسیار مهم در این رابطه این است که ماده اولیه رقابت ، اطلاعات است. اما هر نوع اطلاعاتی هوشمندی تلقی نمی شود. - حیدری و سعیدی - - 1390 پورتر معتقد است که هوشمندی ، اطلاعات تحلیل شده است. - پورتر - 1986 -1
هوشمندی رقابتی ، جاسوسی صنعتی نیست و اصل کلیدی اش، آن است که نود درصد از تمامی اطلاعات مورد نیاز شرکت برای تصمیم گیری های مهم ، درک بازار و رقبا در محیط عمومی صنعت موجود است یا می توان آن ها را به طور سیستماتیک از داده های محیط عمومی صنعت توسعه داد. - تامپسون و چو - 2001 -2 فرایندی است که محصول آن اطلاعات ارزیابی شده و مهم ترین وظیفه آن، پشتیبانی از فرایند های تصمیم گیری است. - پیرایش و علی پور- - 1391 هوشمندی رقابتی دانش و مهارتی است که سازمان تعاملات خود را با رقبا به صورت هوشمندانه تنظیم می کند تا بتواند بقا و حیات خود را حفظ کند. - ارستین و همکاران - 2010 -3
طبقه بندی هوشمندی رقابتی
دسچامپز و نایاک - 1995 - هوشمندی رقابتی را در سه طبقه ارائه کردند:
هوشمندی بازار : این نوع هوشمندی وظیفه تهیه و عرضه روندهای حال و آینده نیازها و ترجیحات مشتریان به بازارهای جدید و ایجاد فرصت های بخش بندی و تغییرات اساسی و اصلی در بازاریابی و توزیع رقبا را به عهده دارد. - گیلاد - 2006-4هوشمندی مرتبط با رقبا : این نوع هوشمندی از طریق ملاحظه و بررسی مستمر و نظام مند تغییرات در ساختار رقبا، محصولات جایگزین جدید و وارد شوندگان جدید به صنعت وظیفه ارزیابی تکامل استراتژی رقابتی رقبا را به عهده دارد.
هوشمندی تکنولوژیکی : تحلیل هزینه - فایده تکنولوژی های جدید و فعلی و نیز پیش بینی تکنولوژی هایی که در آینده از بین می روند و تکنولوژی هایی که در آینده مسلط می شوند، به عهده این نوع هوشمندی است. - جوهری و استفنز - 2006 -5برخی محققان - راچ و سانتی- - 2001 معتقدند که هوشمندی رقابتی می تواند بیشتر از این سه طبقه باشد و هوشمندی اجتماعی و استراتژیک را به این طبقه بندی اضافه کرده اند. هوشمندی اجنماعی و استراتژیک شامل مقررات مالی و مالیاتی ، مباحث سیاسی و اجتماعی و همچنین موضوعات منابع انسانی و اجتماعی می شود. - آلون و هیگینز - 2005 -1
