بخشی از مقاله
چکیده
پیشرفت تحصیلی یک از ملاک هایی است که همواره مورد توجه والدین دانش آموزان و معلمان بوده است. پیشرفت تحصیلی در ساده ترین بیان تغییر وضعیت دانش آموز در زمان می باشد. عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی شامل سه گروه عوامل فردی، عوامل خارج از محیط مدرسه و عوامل داخل محیط مدرسه می باشد. عوامل فردی شامل هوش و انگیزه و عوامل خارجی شامل وضعیت فرهنگی و آرامش خانواده و نوع دوستان دانش آموز می باشد. عوامل داخلی نیز مربوط به محیط مدرسه و شرایط داخل مدرسه می باشد که جو عاطفی و کادر اجرایی مدرسه و اخلاق، مهارت، علم، تجربه و روش تدریس معلم را شامل می شود.
هر کدام از این عوامل به نحوی بر روی پیشرفت تحصیلی دانش آموز تاثیر دارد. می توان با ایجاد شرایط برای هرکدام از این عوامل آن ها را برای افزایش پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان تغییر داد و بهبود بخشید. در حوزه عوامل فردی با ایجاد زمینه مناسب می توان فرد را در جهتی که منجر به پیشرفت تحصیلی می شود سوق داد. عوامل خارج از محیط مدرسه، که بیشتر مربوط به خانواده می شود، را می توان با برگزاری کلاس های آموزش خانواده تغییر داد و بهبود بخشید.
عوامل داخلی مهم ترین و بیشترین تاثیر را در میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموز دارند. این عوامل بیشتر متمرکز بر فعالیت معلم در کلاس هستند. درس پژوهی یکی از فعالیت هایی است که می تواند تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. معلم ها با انجام فعالیت های درس پژوهی می توانند اکثر عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را در خود بهبود دهند. پس درس پژوهی به عنوان یک فعالیت پژوهش محور برای معلمها می تواند تاثیر بسیار زیادی در میزان پیشرفت تحصیلی دانشآموزان داشته باشد.
.1 مقدمه
امروزه یکی از معیار های سنجش مدارس و حتی مربیان و معلمان،میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در نظر گرفته می شود. علاوه بر این مدارس نیز خود شان به این مو ضوع دامن می زنند و هر مدر سه برای آن که موفقیت خود را ن شان دهد میزان پی شرفت دانش آموزانش را به نمایش می گذارد. خانواده ها نیز از این غافله عقب نمانده اند و در انتخاب مدرسه برای فرزندان خود در کنار سایر عوامل به همین ملاک که تو سط مدارس ارائه می شود نیز توجه می کنند. این دید ن سبت به مدارس و معلمان باعث شده ا ست که تدابیر خاص و ویژه ای برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در نظر گرفته شود؛ اقداماتی که چه در سطح کلان و چه در خود مدارس و کلاس های درس انجام می شود تا میزان موفقیت دانش آموزان را بهبود دهند و یا به اصطلاح عام تر پیشرفت تحصیلی بیشتری مشاهده کنند.
.2 روش تحقیق
پیشرفت تحصیلی یکی از ملاک هایی است که همواره مورد توجه معلمان، مربیان، خانواده ها و همه ی اقشار مختلف درگیر در آموزش دانش آموزان بوده است. پیشرفت تحصیلی را می توان به عنوان یکی از معیار های سنجش دانش آموزان نیز درنظر گرفت. والدین دانش آموزان به دلیل سهولت در درک و کاربرد بیشتر از این معیار استفاده می کنند اما معلمان و مربیان تربیتی از پیشرفت تحصیلی بیشتر برای بیان وضعیت دانش آموزان و میزان موفقیت روش های تدریس و تعلیم و تربیت از آن استفاده می کنند. با این وجود تعاریف مختلفی از پیشرفت تحصیلی ذکر شده است که می توان به تعاریف زیر اشاره کرد:
پیشرفت تحصیلی به تغییرات کمی و کیفی در معلومات و مهارت های دانش آموزان به واسطه ی برخورداری از آموزش و پرورش رسمی اطلاق می شود که با معدل درسی سالانه آنها سنجیده می شود.
معلومات یا مهارت اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوع های درسی که معمولا آزمایش ها یا نشانه هایی را یا هر دو، که معلمان یا دانش آموزان وضع می کنند، اندازه گیری می شود.
عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی: عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی را به طور کلی می توان در سه گروه جای داد. دسته اول عوامل فردی هستند. این عوامل مربوط به خود شخص می شوند که شامل موارد زیر می باشد:
هوش: روانشناسان تعریف های مختلفی را برای هوش ذکر کرده اند. در یکی از تعاریف که مورد توافق اکثر روانشناسان است برای هوش عناصری در نظر گرفته شده است که در سه دسته تقسیم بندی شده اند: توانایی پرداختن به امور انتزاعی، توانایی حل کردن مسائل و توانایی یادگیری . هر قدر میزان توانایی افراد در هر کدام از این زمینه ها بیشتر باشد تربیت پذیری آنها راحت تر میشود و مسیر تربیت آنها برای مربی هموارتر میگردد. - سیف - 1392 انگیزه: به معنی سبب، علت و آن چه کسی را به کاری وادار کند. انگیزه یک عامل درونی است که انسان یا به طور کلی هر موجود زنده را به حرکت در می آورد.
عوامل فوق مربوط به خود دانش آموز می باشند و تاثیرشان نیز به خود فرد بستگی دارد. این خود فرد است که مشخص می کند این عوامل چه میزان در پیشرفت تحصیلی وی موثر باشد. هوش فرد میزان توانایی وی در کسب توانایی ها را مشخص می کند و انگیزه عاملی است که او را در جهت استفاده از هوش و سایر عوامل سوق می دهد.
دسته دوم مربوط به عوامل خارج از محیط مدرسه می شود که شامل موارد زیر می باشد:
وضعیت فرهنگی خانواده: در خانواده هایی که والدین از طریق کلام و رفتار به علم دانش آموز و معلم او احترام می گذارند، موفقیت تحصیلی بیشتر مشاهده می شود. همچنین در خانواده هایی که والدین با کتاب، روزنامه و مطالعه سروکار دارند علاقمندی فرزند هم به مطالعه و بخصوص درس افزایش می یابد.
آرامش روانی و عاطفی خانواده: در خانواده هایی که فرزندان احساس امنیت روانی می کنند و پیوسته پدر و مادر را حامی و پشتوانه خود می دانند، انرژی های روانی آنها برای تحصیل و موفقیت صرف می شود.
نوع دوستان دانش آموز و ویژگی های آنها: داشتن دوستان صمیمی، نیکوکار، شاداب، سالم و درسخوان زمینه علمی بودن و به مطالب علمی پرداختن را فراهم می کند. ارتباط با دوستان علمی و تلاشگر، جذب گروه علمی شدن و توانایی های خود را نشان دادن باعث می شود رفتارهای علمی هم شکل بگیرد و زمینه برای پیشرفت فرد محیا شود.
آشنایی والدین با ویژگی های روانی فرزندان: در خانواده هایی که والدین با ویژگی های روانی و شخصیتی فرزندان خود آشنایی دارند و آنها را ارضاء می کنند، تشویق فرزندان و پاداش دهی به موقع، علاقمندی آنها را برای یادگیری بالا برده و موجب پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود.
این دسته از عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی بیشتر مربوط به محیط خانواده می شود و این امر نشان دهنده ی تاثیر بسیار زیاد خانواده بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد.
دسته سوم مربوط به عواملی می شود که به محیط مدرسه و شرایط آن وابسته است. این عوامل شامل موارد زیر می باشد:
جو عاطفی مدرسه: جو عاطفی مدرسه نیز در پیشرفت تحصیلی شاگردان تأثیر دارد. تحقیقات نشان داده که دانش آموزان در جوی که فشار روانی کمتری داشته باشد و در آن راهنمایی شده و احساس امنیت کنند، بیشتر سود می برند. دانش آموزان بیشتر از آنکه به عواملی چون امکانات فیزیکی، تعداد کتابهای کتابخانه، اندازه مدرسه و هزینه سرانه توجه نمایند، به عوامل مربوط به شرایط عاطفی مدرسه توجه دارند.
کادر اجرایی مدرسه: وجود کادری مجرب و متعهد در مدرسه باعث می شود شرایط بهتری برای تحصیل فراهم شود . در نتیجه پیشرفت تحصیلی نیز در اینگونه مدارس بیشتر دیده می شود و دانش آموزان عملکرد بهتری را در طول زمان از خود نشان می دهند.
معلم: مهم ترین عامل تاثیر گذار بر روی دانش آموزان در محیط مدرسه معلم می باشد. این تاثیر گذاری پیشرفت تحصیلی را نیز شامل می شود که در قالب های مختلفی نمود پیدا می کند. اولین عنصری که در معلم بر پیشرفت تحصیلی اثر می گذارد اخلاق وی می باشد. اخلاق یکی از مهم ترین مواردی است که هر معلمی باید دارا باشد تا دانش آموزانش را راهنمایی کند و آن ها را آن گونه که شایسته است تربیت کند تا آن ها مسیر موفقیت خود را طی کنند.
مهارت های معلمی یکی دیگر از موارد مورد توجه در این زمینه است. معلمی که مهارت های لازم برای این حرفه را داشته باشد به خوبی می تواند از عهده دانش آموزان برآید و آن ها را آموزش دهد. علم و تجربه معلم هم در میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزانش می تواند موثر باشد. تجربه به تنهایی نمی تواند کارایی خاصی داشته باشد و مکملی برای سایر عوامل دخیل در آموزش است و آن ها را تکمیل می کند. علم معلم با وجود اینکه عامل مهمی است اما به تنهایی کارایی ندارد؛ معلمی که علم زیادی داشته باشد اما نتواند آن را به دانش آموزانش انتقال دهد عملا آن علم مثمر ثمر نخواهد بود.
پس باید علم و تجربه در کنار سایر عوامل قرار بگیرند تا بتوانند بهره وری لازم را داشته باشند. روش تدریس معلم یکی از عواملی است می تواند مکمل این ها باشد. معلمی که دارای علم و تجربه ی کافی باشد می تواند با روش تدریس های مناسبی که انتخاب می کند در جهت آموزش دانش آموزان و در نتیجه پیشرفت تحصیلی آن ها موثر باشد. اما معلمی که روش تدریس مناسبی نداشته باشد، هر چند که دارای علم و دانش زیادی هم باشد، به خوبی نمی تواند از عهده وظایف برآید و آموزش را آنگونه که شایسته است انجام دهد. پس روش تدریس یکی از مهم ترین عواملی است که معلم را در جهت کارایی بهتر در این زمینه کمک می کند.
پس پیشرفت تحصیلی به عواملی وابسته است که هر کدام از آن ها را می توان به طور جداگانه ای مطالعه کرد و مورد تحقیق و بررسی قرار داد. برای اینکه پیشرفت تحصیلی که مورد انتظار دانش آموز، والدین و معلم و اولیای مدرسه می باشد حاصل شود می توان اقدامات زیادی انجام داد.
در حوزه عوامل فردی که شامل هوش و انگیزه می باشد نمی توان اقدامات تغییری و ویرایشی خاصی انجام داد. هوش عنصری ذاتی می باشد و تغییر آن ممکن نیست اما می توان آن را تقویت کرد و بهبود بخشید. انگیزه نیز مانند هوش فضای کافی برای مانور و جهت دهی ندارد اما می توان آن را در جهت مطلوب تقویت کرد و انگیزه فرد را در حوزه ی مدنظر تا حد زیادی افزایش داد.
عوامل محیطی یا خارج از محیط مدرسه به دلیل آنکه فیزیکی هستند به راحتی قابل تغییر هستند. این عوامل را می توان با آموزش و ایجاد شرایط لازم به خوبی تغییر داد و آن ها را آن طور که برای پیشرفت تحصیلی دانش آموز مناسب است ایجاد کرد. تنها بخش مورد بحث در این حوزه وضعیت فرهنگی خانواده است که ممکن است کمی با چالش همراه باشد اما با آموزش می توان حتی فرهنگ را نیز تغییر داد؛ اگر آموزش ها به گونه ای باشد که خانواده ها برای پیشرفت فرزندانشان حاضر باشند هرکاری انجام دهند، قطعا خود خانواده ها شرایط را برای ایجاد سایر تغییرات فراهم خواهند کرد. کلاس های آموزش خانواده در این حوزه نقش ویژه ای دارند و کمک بسیار زیادی به خانواده ها می کنند.
عوامل مربوط به مدرسه مهم ترین قسمت در حوزه پیشرفت تحصیلی هستند؛ چرا که این عوامل به طور مستقیم در ارتباط با جریان آموزش و تحصیل دانش اموزان هستند و هرگونه تغییر در این حوزه می تواند تاثیر به سزایی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشته باشد. هر کدام از عوامل تاثیرگذار در این حوزه را به طور خاص بررسی می کنیم:
جو عاطفی مدرسه مربوط به رابطه میان کارکنان مدرسه با هم و با دانش آموزان می باشد و تاحد زیادی این جو عاطفی به کارکنان مدرسه وابسته می باشد. پس می توان جو عاطفی را به نوعی با کادر اجرایی مدرسه همراه و هماهنگ دانست. با توجه به اینکه این دو بخش شرایط بسیار نزدیک به همی دارند می توان آن ها را با هم و در کنار هم بررسی کرد.
برای تقویت این دو بخش برای بهبود پیشرفت تحصیلی می توان اقدامات زیادی انجام داد. یکی از اقداماتی که می توان گفت مهم ترین عامل نیز می باشد هم دلی کادر مدرسه با هم می باشد. اگر کارکنان مدرسه با یکدیگر همدل و همزبان باشند می توانند شرایط مناسبی را برای تحصیل و آموزش دانش آموزان فراهم کنند. همچنین این همدلی و همزبانی به دانش آموزان نیز منتقل می شود و آن ها را نیز در کنار هم قرار می دهد تا به یکدیگر کمک کنند. این جریان به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بسیار کمک می کند و باعث می شود آن ها شوق به یادگیری بیشتری از خود نشان دهند.
بخش دیگری که در مدرسه بر روی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اثر دارد معلم و معیار های مربوط به وی می باشد. معلم با توجه با اینکه اولین و مهم ترین عنصر در زمینه آموزش دانش آموز می باشد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و نیازمند دقت و توجه قابل ملاحظه ای می باشد. عناصر و بخش های مربوط به معلم که در پیشرفت تحصیلی موثر هستند همگی قابلیت تغییر را دارا می باشند اما روش های ایجاد تغییر برای بهبود شرایط پیشرفت تحصیلی متفاوت است. اخلاق یکی از معیار هایی است که بعضی فکر می کنند
