بخشی از مقاله
چکیده:
اسهال در برهها و بزغالهها به شکل یک سندرم یا مخلوطی از چند بیماري مشاهده میشود که با وجود پیشرفتهاي قابل ملاحظهاي در شیوه هاي مدیریتی، پیشگیري و روشهاي درمانی در چند دههي اخیر هنوز یکی از پرهزینهترین مشکلات در دامداريها میباشد. در سالهاي اخیر ویروسهاي زیادي از محیط روده کشف شده اما هنوز تا حدود زیادي خواص پاتولوژیکی آنها ناشناخته باقی مانده است.
حساسیت حیوان، وضعیت تغذیه، عوامل محیطی، مدیریت گله و نوع میکروارگانیسمها اغلب با هم ممکن است بر روي بروز و پیشرفت بیماري تاثیرگذار باشند. عوامل باکتریاییرایج که باعث بروز اسهال در برهها و بزغالهها میشوند شامل؛ کریپتوسپریدیوم، اشریشیاکولاي، گونههاي سالمونلا و گونههاي کلستریدیوم میباشند. در رابطه با تأثیر ویروسها بر روي اسهال در نشخوار کنندگان کوچک مطالعات زیادي صورت نگرفته، با این حال این پژوهش به بررسی نتایج مطالعات انجام شده میپردازد.
آدنو ویروس:
این ویروسها داراي ساختمان 20 وجهی، DNA دار، فاقد پوشینه و اندازهي 100-90 نانومتر میباشد. آدنوویروسها از نظر آنتیژنی بسیار ناهمگن میباشند و طیف وسیعی از مهرهداران را درگیر میکنند. در حال حاضر خانوادهي آدنوویریده شامل پنج جنس Atadenovirus، Aviadenovirus، Ichtadenovirus، Mastadenovirus و Siadenovirus میباشد.
آدنوویروسها باعث بروز عفونتهاي گوارشی و تنفسی میشوند و مواردي که به این ویروس مبتلا هستند با علائم اسهال و نمونیا مراجعه میکنند. اغلب دامهایی که به فرم حاد بیماري دچار میشوند پس از بهبودي، ویروس را تا مدتهایطولانی در محیط پخش میکند. پخش ویروس در محیط توسط ترشحات بینی، ادرار و مدفوع میباشد. حیواناتی که از ایمنی مادري کم یا اصلا از ایمنی مادري برخوردار نیستند به این بیماري حساستر میباشند.این بیماري باعث درگیري بالا در سطح گله می-شود و مرگ و میر به سن دام، نوع آدنوویروس و درگیري ثانویه با پاتوژنهاي دیگر به صورت همزمان بستگی دارد.
درگیري با این ویروس معمولاً در سن 2 تا 12 هفتگی مشاهده میشود. یک هفته پس از ورود ویروس علائم گوارشی ظاهر شده و نزدیک به یک هفته ادامه پیدا میکند. علائم تنفسی 3-2 روز پس از شروع علائم گوارشی ظاهر میشود و شامل عطسه، آبریزش بینی، تورم ملتحمه و تغییر وضعیت تنفسی میباشد. علائم تنفسی تمایل دارند که ادامه پیدا کرده و به فرم مزمن تبدیل شوند. درحالی که، شکل گوارشی بیماري غالب است اما گاهی ممکن است فقط علائم تنفسی دیده شود.در نوزادان ممکن است بیماري فوق حاد منجر به مرگ اتفاق بیافتد.
بیماري مشاهده شده در بزها هم به همین شکل بوده و در آن فرم گوارشی و تنفسی توصیف شده است. انسفالیت توسط آدنوویروس در یک بز بالغ گزارش شده است. پیشگیري از این ویروس بر اساس اتخاذ اقدامات بهداشتی و مدیریت صحیح گله میباشد. واکسن غیرفعال دو ظرفیتی به شکل تجربی ثابت کرده است که میتواند بی خطر و موثر باشد، اگرچه این واکسن به صورت تجاري در دسترس نیست.
آسترو ویروس:
آستروویروسها داراي RNA میباشند و به شکل کروي و کوچک دیده میشوند، این ویروسها فاقد پوشش و اندازهي آنها kb 7-6 میباشد.آستروویروسهاعمدتاً در عفونتهاي گوارشی پرندگان و پستانداران نقش دارد. Ovine astrovirus براي اولین بار در اواخر سال 1970 در اسکاتلند مشاهده شد. مدفوع فیلتر شدهي یک بره که به صورت طبیعی آلوده شده بود از طریق خوراکی به یک بره نوتوبیوتیک1داده شد که متعاقباً برهي نوتوبیوتیک، ویروس را دفع کرد.
همچنین مدفوع فیلتر شدهي برهاي که به صورت تجربی آلوده شده بود، از طریق خوراکی به دو برهي نوتوبیوتیک دیگر داده شد که منجر به اسهال در بره هاي نوتوبیوتیک شد و ویروس نیز دفع گردید.بیماري توسط Ovine astrovirus در یک مطالعهي دیگر بر روي برهها ایجاد شده بود که پس از یک دورهي کمون 48 ساعته اسهال خفیفی از خود نشان دادند. آسترو ویروسها فقط پرزهاي بالغ سلولهاي اپیتلیال و ماکروفاژهاي زیراپیتلیالی در رودهي کوچک را درگیر کرده و باعث آتروفی آنها میشوند. سلولهاي رودهاي درگیر توسط سلولهاي مکعبی جایگزین میشوند و ضایعه پس از 5 روز ترمیم می-شود.
بانیا ویروس:
بانیاویروسها، ویروسهایی کروي شکل، RNA دار و داراي پوشش میباشند که قطري حدود 120-80 نانومتر دارند.خانوادهي بانیاویریده شامل بیش از 350 ویروس میباشد کهعمدتاً توسط بندپایان منتقل میشوند. این خانواده داراي پنج جنس شامل: Hantavirus، Nairovirus، Orthobunyavirus، Phlebovirus و Tospovirus میباشد. بیماري گوسفندي نایروبی براي اولین بار در یک گوسفند مبتلا به Gastrointeritis حاد در نایروبی کشور کنیا مشاهده شد.
این بیماري توسط کنهها منتقل میشود. میزبان مهرهدار آنها گوسفند و بز است، اگرچه ممکن است موش Arvicanthis abyssinicus میزبان این ویروس باشد. این ویروس یک پاتوژن بسیار بیماريزا با ریسک مرگ و میر بیش از 90 درصد در نوشخوارکندگان کوچک میباشد و دام در نهایت بدلیل تب خونریزي دهندهي حاد تلف میشود. علائم بیماري معمولا 4 تا 6 روز پس از گزش کنه با تب حداکثر 42 درجه شروع میشود. اسهالی به شکل آبکی و متعفنمعمولاً 1 تا 3 روز پس از شروع تب مشاهده و در روزهاي بعد خونریزي شروع میشود. این علائم بین -1 تا 7 روز ادامه پیدا میکند.
دامهاي درگیر ممکن است دچار افسردگی شوند که با سختی تنفس همراه با ترشحات موکسی چرکی بینی، ادم ریوي، میوکاردیت و نفریت همراه است. در گوسفند و بز آبستن اغلب سقط جنین رخ میدهد و ممکن است جنین با نقص تکاملی همراه شود. بیماري گوسفندي نایروبی یک بیماري قابل گزارش میباشد و موارد تکگیر آن در انسان نیز دیده شده است. واکسن ضعیف شده براي کنترل این بیماري در دسترس میباشد.
فلبوویروس عامل تب درهي ریفت میباشد که براي اولین بار در سال 1930 از یک همهگیري با میزان مرگ و میر بالا در بره-ها و سقط جنین در گوسفندان آبستن از درهي بزرگ ریفت در کشور کنیا جدا شد.تب دره ریفت توسط مگسهایی از جنس Aedes و Culex منتقل میشود و میزبانهاي آن، نشخوارکنندههاي اهلی و وحشی و جوندگان میباشد. جوندگان علائم بالینی نشان نمیدهند و مخزن بیماري محسوب میشوند.
این ویروس در انسان سندرومی شبیه آنفلوآنزا ایجاد میکند و در چند نمونه اشکال خونریزي دهنده، عصبی و چشمی هم دیده شد. در برههاي با سن کمتر از 7روز، بیماري به صورت فوق حاد ایجاد میشود که با تب 40 تا 42 درجه و ضعف و بیاشتهایی همراه است. برههاي با سن بیشتر از 7 روز به شکل حاد بیماري دچار میشوند که با تب 40 تا 42 درجه، استفراغ، اسهال خونی، افسردگی، ترشحات موکوسی چرکی و خشکی در راه رفتن و هپاتیت نکروتیک همراه است.
در گوسفند و بزهاي بالغ به صورت تحت حاد و تحت بالینی بروز پیدا میکند. سقط و ناهنجاريهاي جنینی در مادههاي آبستن به صورت مکرر دیده میشود. اگرچه هم واکسن کشته شده و هم واکسن ضعیف شدهي بیماري براي نشخوارکنندگان در دسترس میباشد، با این حال بدلیل اینکه واکسن ضعیف شده در دامهاي آبستن باعث سقط جنین میشوند، واکسن کشتهي بیماري ترجیح داده میشود.
در اکتبر سال 2011 یک اورتوبانیویروس جدید که باعث بروز فرم بالینی در یک گاو شده بود در اشمالنبرگ - Schmallenberg - آلمان تشخیص داده شد. این ویروس با سندرم آرتروگریپوز هیدرو اننسفالی نشخوارکنندگان در ارتباط است اما آنها تا کنون در اروپا گزارش نشده است. ویروس اشمالنبرگ باعث تب گذرا، سندرم کاهش تولید شیر، اسهال و بویژه مرده زایی و ناهنجاريهاي شدید در برهها و گوسالهها میشود.
اولین گزارش بالینی اشمالنبرگ در گوسفند نشان دهندهي ناهنجاريهایی همراه با سندرم آرتروگریپوز هیدرواننسفالی در برههاي متولد شده در اواخر سال 2011 بوده است. اگرچه طبق گزارشات، ویروس اشمالنبرگ عمدتا در گاو ایجاد اسهال کرده است، عفونت تجربی در گوسفند باعث بروز فرم تحت بالینی بیماري شده و یکی از آنها به مدت چند روز علائم اسهال را بروز داده است.
کلیسی ویروس:
کلیسی ویروس،ویروسی کوچک، RNA دار، فاقد پوشش، با قطر 35 نانومتر میباشد. خانوادهي کلیسی ویروس شامل جنس هاي Lagovirus، Nebovirus، Sapovirus و vesivirus هستند. نورو ویروس و نبو ویروس با درگیري خفیف تا متوسط رودهاي در ارتباط هستند ودر گوسالههاي نوتوبیوتیک این بیماري به صورت تجربی القا شده است.ممکن است گوسالههاي نوتوبیوتیک توسط سویهي انسانی نورو ویروس آلوده شوند.
شواهد سرولوژیکی حاکی بر درگیري گوسفند توسط وزي ویروس، جمع آوري شده اما هنوز بهوسیله تحقیقات تشخیصی مستقیم، مورد تأیید قرار نگرفته است.RNA نورو ویروس در 8 عدد از 32 حیوان شناسایی شد 24 - درصد - . همهي نمونههاي نورو ویروس مثبت، از حیوانات بدون علامت کمتر از دو سال تشخیص داده شده بود که در یک مزرعه زندگی میکردند.
کرونا ویروس:
کرونا ویروس یک ویروس RNA دار بزرگ است که میتواند در پرندگان و پستانداران بیماري ایجاد کند. کرونا ویروس از راستهي نیدو ویرالها، خانوادهي کرونا ویریده، زیر خانوادهي کرونا ویرینه میباشد که شامل سه جنس آلفا، بتا و گاما کرونا ویروس میشود. به تازگی جنس دلتا کرونا ویروس هم مطرح شده است. ویروسی که باعث درگیري نشخوارکنندگان میشود، - Bovine Coronavirusجنس بتا کرونا ویروس، گونهي بتا کرونا ویروس- - 1میباشد.
اگرچه ویروسی شبیه به Bovine coronavirusیافت شده که در بین نشخوارکنندگان در گردش است، با این حال بیماريزایی و سبب شناسی آن در اسهال برهها و بزغالهها به مقدار زیادي ناشناخته باقی مانده است. در سوئد آنتی بادي این ویروس در سرم 19درصد از 218 گوسفند جداسازي شد با این حال، نتایج آزمایشات ویروس شناسی در برهها و بزغالههایی که اسهال دارند متفاوت است. در سالهاي اخیر ظهور سندرم تنفسی شرق میانی - MERS - توسط کرونا ویروس در انسان و بروز آن در شتر به این موضوع اشاره میکند که احتمالا برخی نشخوارکنندگان دیگر در اپیدمیولوژي این ویروس جدید نقش ایفا میکنند.
