بخشی از مقاله
چکیده
کانسار "طلای پلاسری انگورانچای" در جنوب شهر ماهنشان در استان زنجان و در محل اتصال رودخانه های انگورانچای و قزلاوزن واقع شده است. این پلاسر در سال 1382 طی اکتشاف سیستماتیک ژئوشیمیایی در ورقه 1/100000 ماهنشان شناسایی شد. ولی داده ها حکایت از نامناسب بودن روش عیارسنجی به کار رفته در این پلاسر و کانسارهای مشابه آن در ایران را دارد.
به همین دلیل پلاسر انگوران چای به عنوان یک پلاسر مطرح، برای مطالعه انتخاب گردیدتعیین. عیار طلا در این پلاسر، عمدتاً مبتنی بر نمونهبرداری متر به متر از 30 چاهک حفر شده در محدوده پلاسر با متوسط عمق 5 متر و بررسی نمونههای کانیسنگین است. تعداد ذرات طلا در نمونه ها از 1 تا 21 ذره متغیر بوده و ذرات طلا به صورت گردشده تا دارای گردشدگی خوب و البته گاهی نیمهزاویه دار با اشکال Lumpy ، Platyو بعضاً Bar ، Fibrous و Lamellar هستند.
این کانسار با متوسط عیار طلای 0/274 گرم برتن در زمره ذخایر پلاسری کم تا متوسط عیار قراردارد. در این پلاسر طلا کانه اصلی است و فاقد محصول جنبی اقتصادی است. مگنتیت، آپاتیت، زیرکن، اسفن، گارنت، باریت، کانی های گروه مس و گروه سرب و روی آن را همراهی می کنند. پلاسر انگورا چای تا عمق 5 متری اکتشاف شده است، ولی ادامه اکتشاف تا سنگ بستر سبب افزایش اهمیت اقتصادی این پلاسر می گردد.
مقدمه
تا امروز بیش از دو سوم طلاهای استخراج شده در جهان از 4 تیپ کانسار کنگلومرایی حاوی کوارتز- پبل، پلاسری، مس پورفیری و طلای تیپ هومستاک بدست آمده است. در این بین ذخایر پلاسری باوجود کاهش رونق حاصل از اتمام بهرهبرداری جهانی از ذخایر پرعیار، به دلیلشرایط نسبتاً مناسب بهره برداری از جمله معدنکاری روباز، سهولت فرآوری و هزینه کم، اهمیت ویژه ای داشته و در مجموع سهمی 11درصدی از کل تولید طلای جهان را دارا هستند.
در مطالعه رسوبات پلاسری، روش جداسازی کانیسنگین یکی از روشهای متداول و قدیمی است که بر اساس پیجویی کانیهای با وزن مخصوص بالا - بیشتر از وزن مخصوص بروموفرم، - 2/97 gr/cm3 پیریزی شده است. از آنجا که چگالی طلای خالص19/3 gr/cm3و چگالی بیشتر ترکیبات آن در حدود 17 gr/cm3 است، به خوبی طی فرآیندهای تغلیظ مبتنی بر گرانش از سایر مواد رسوبی تفکیک شده و روش مطالعه کانیسنگین، راهی مناسب در شناسایی و بررسی عیار این تیپ ذخایر به شمار می رود.
پلاسر طلادار انگوران در جنوب شهر ماهنشان و در فاصله 110 کیلومتری غرب زنجان واقع شده است - شکل . - 1 این پلاسر با با بهره گیری از روش مطالعه کانی های سنگین در چارچوب اکتشافات سیستماتیک ژئوشیمیایی در ورقه 1/100000 ماهنشان شناسایی گردید - علی پور و همکاران، - 1382، و در پژوهش حاضر بطور تکمیلی از جنبه های مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است.
زمین شناسی
حوضه آبریز 880 کیلومترمربعی بالادست پلاسر طلای انگوران چای در محدوده منطقه متالوژنی تکاب گسترش یافته و محل کنتاکت سه زون ساختاری سنندج-سیرجان، ایرانمرکزی و تا حدودی البرز-آذربایجان است. ویژگی های شاخص تکتونوماگمایی، متامورفیسم، چینه شناسی و کانیزایی در دو برهه زمانی پرکامبرین پسین -کامبرین پیشین و ترسیر به خصوص نئوژن باعث شده است که این محدوده به صورت یک منطقه ویژه متالوژنی درآید.
بروز کانسارهای مهم زرشوران، آقدره و نواحی عربشاه، چیچکلو، چهارطاق، توزلار، اوجدره و ... منطقه تکاب را به یکی از امیدبخشترین مناطق معدنی کشور از نظر ذخایر طلا بدل نمودهاست، از اینرو و وجود ذخایر پلاسری ارزشمند در این ناحیه دور از انتظار نیست. معدنکاری قدیمی طلای پلاسری در زرشوران تکاب و کانسار طلای پلاسری انگوران چای موید این گفته هستند. حضور طلای آزاد در نمونه های کانی سنگین برگرفته از سرشاخه های اصلی رودخانه انگوران چای، حکایت از پتانسیل طلازایی در سنگ های بالادست این رودخانه دارد.
روش مطالعه
در مدل محیطی برای تشکیل پلاسرهای مشابه انگورانچای، گذشته از وجود سازندهای مناسب در ناحیه منشاء که تامینکننده ذرات طلا هستند، در امر رسوبگذاری شرایط مورفولوژیک رودخانه و رژیمآبی آن نیز درخور توجه است. بنابراین در طراحی شبکه حفاری چاهک های نمونه برداری شبکه نمونهبرداری در قالب 30 چاهک با ابعاد حدودی 150*50 متر طراحی شد و به منظور بررسی رسوبات در اعماق بیشتر، در فصل خشکی رودخانه - ماههای تیر و مرداد - چاهک ها توسط مقنی های باتجربه محلی و به شیوه سنتی تا عمق متوسط 5 متر حفر و رسوبات هر متر به صورت جداگانه و با نشانه های مشخص در کنار چاهک مربوطه دپو شدند.
از هر متر از رسوبات چاهک های 30 گانه، یک نمونه معرف به حجم 10 لیتر برای عیارسنجی طلا و مطالعه کانی های سنگین برداشت شد - حسنی پاک، . - 1391 از آنجا که احتمال می رود بخشی از ذرات ریزدانه طلا در حین لاوک شویی از دست برود، معادل هر نمونه کانی سنگین، یک نمونه سیلت - زیر الک 80 مش - نیز برداشت شد. نمونه های کانی سنگین در محیط آب با الک 2 میلی متری سرند شده و بخش کوچکتر از 2 میلی متری نمونه ها مراحل مختلف لاوکشویی، عبور از مایع سنگین - برموفرمگیری - ، جدایش های مغناطیسی، حجم و وزن سنجی را پشت سر گذاشته اند.
در ادامه، بخش کنسانتره نمونه ها در زیر میکروسکوپ بیناکولار برای تشخیص کانی ها مطالعه شدند، و ابعاد، شکل و میزان گردشدگی ذرات طلا براساس جداول استاندارد تعیین گردید . - Mitchell et al., 1997 - در نهایت، برای محاسبه عیار طلا در نمونه های کانی سنگین از روش وزنی و برای سایر کانی های سنگین از روش متداول حجمی استفاده شده است، که در مبحث تعیین عیار و ذخیره طلا به تفصیل توضیح داده شده است. نمونه های سیلت نیز برای تجزیه چند عنصری به روش ICP-OES و طلا به روش آذرمحک - Fire Assay - در آزمایشگاه مطالعات مواد معدنی زرآزما مطالعه شده اند.
