بخشی از مقاله
چکیده
منطقه کرور در فاصله 40 کیلومتری جنوب شرق شهرستان جیرفت، غرب توده جبال بارز - استان کرمان - واقع گردیده است. بر اساس مشاهدات صحرایی و مطالعات سنگنگاری ، زونهای دگرسانی در سنگ های آذرین دیوریتی و گرانودیوریتی به سن ائوسن شامل چهار زون، - 1 - پتاسیک، - 2 - فیلیک، - 3 - پروپلیتیک و - 4 - سیلیسی میباشد. در زونهای پتاسیک و فیلیک کانیسازیهایی از کانیهای کالکوپیریت، کالکوسیت، کوولیت، و پیریت رخ داده است.
نتایج حاصل از محاسبات تغییرات جرم عناصر به روش ایزوکون نشان میدهد که توسعه و تکامل زونهای دگرسانی پتاسیک و فیلیک مرتبط با سنگهای گرانودیوریت در این منطقه با تهیشدگی و غنیشدگی غیر عادی عناصر اصلی، فرعی و جزئی همراه شده است. تهیشدگی قابل توجه REEs در زون دگرسانی پتاسیک و غنیشدگی اغلب آنها در زون دگرسانی فیلیک حاکی از تغییرات pH محلولهای دگرسان کننده و ناپایداری کمپلکسهای حامل این عناصر میباشد.
تلفیق نتایج حاصل از مطالعات کانیشناسی و ژئوشیمی تغییرات جرم آشکار میکند که عواملی نظیر کانیشناسی سنگ اولیه، تغییرات دمایی، تثبیت در فازهای کانیایی نئومورف، تغییر در میزان نسبت فلوئید به سنگ، و روبش توسط اکسیدها و هیدورکسیدهای فلزی نقش مهمی در تحرک، توزیع و تثبیت عناصر اصلی، فرعی، جزئی و نادر خاکی در زونهای دگرسانی پتاسیک و فیلیک منطقه کرور ایفا نمودهاند.
مقدمه
محدوده کرور در فاصله 40 کیلومتری شرق شهرستان جیرفت - استان کرمان - و در غرب جبار بارز واقع گردیده است. بر اساس تقسیمات زونهای زمین ساختاری ایران - Stocklin, 1968 - منطقه جبال بارز در زون سنندج- سیرجان و در امتداد شمال غرب- جنوب شرق آن قرار دارد. جبال بارز از نظر فعالیتهای آتشفشانی منطبق بر زون ارومیه- دختر بوده که با هجوم تودههای نفوذی گسترده در سنگهای آذرین آن دگرسانیهای وسیع و گستردهای رخ داده است.
منطقه کرور نیز به تبعیت از سلسله این پدیده، تحت تاثیر این تودههای نفوذی، شاهد دگرسانی قابل ملاحظهای میباشد. بررسیهایی که تا به حال بر روی سیماهای زمینشناسی این منطقه از ایران صورت گرفته است، اغلب از دیدگاه سنگشناسی و ژئوترمومتری سیالات درگیر سیستم پورفیری مورد توجه قرار گرفته و تاکنون مطالعهای بر روی زمینشیمی عناصر اصلی، فرعی، جزئی، و نادر خاکی زونهای دگرسانی مرتبط با سنگهای آذرین ائوسن در این منطقه با استفاده از تکنیکهای ژئوشیمیایی تغییرات جرم عناصر نظیر متد ایزوکون صورت نگرفته است.
در این مطالعه سعی شده است با تلفیق مطالعات صحرایی، کانیشناسی، و زمینشیمی تغییرات جرم ایزوکون، اطلاعات جامعی از عوامل شیمیایی دخیل در تحرک، توزیع، و تثبیت عناصر اصلی، فرعی، و جزئی - شامل عناصر نادر خاکی - در طی تشکیل و توسعه زونهای دگرسانی پتاسیک و فیلیک منطقه کرور ارائه گردد.
روش مطالعه
این پژوهش در دو بخش صحرایی و آزمایشگاهی صورت پذیرفته است. در بخش صحرایی، بررسیهایی به منظور شناسایی واحدهای سنگی مرتبط با زونهای دگرسانی پتاسیک و فیلیک منطقه انجام گرفته است. با توجه به بررسی های صورت گرفته تعداد 70 نمونه سنگی از واحدهای مختلف سنگی و زونهای دگرسانی مرتبط با آنها برداشت گردید. در بخش آزمایشگاهی، از تعداد 33 نمونه از 70 نمونه سنگی یاد شده، مقاطع نازک و صیقلی تهیه و با میکروسکوپ دو کاره مورد مطالعه قرار گرفتند.
این مطالعه شامل شناسایی کانیها و پاراژنز آنها، و تعیین بافت بوده است. افزون بر این، تعداد 7 نمونه به روش پراش پرتو مجهول - XRD - برای تعیین فازهای کانیایی نامشخص مورد آزمایش قرار گرفتند. همچنین، تعداد 10 نمونه از سنگهای کمتر دگرسان شده - گرانودیوریت - و تیپهای مختلف دگرسانی برای انجام آنالیز به روشهای طیف سنج انتشاری پلاسمای جفت شده القایی - ICP-ES - و طیف سنج جرمی پلاسمای جفت شده القایی - ICP-MS - برای تعیین مقادیر اصلی، فرعی، جزئی، و نادر خاکی به آزمایشگاه شرکت ACME کشور کانادا ارسال گردید.
بحث
زمین شناسی و کانی شناسی
مهمترین واحدهای سنگی موجود در منطقه کرور شامل دیوریتها - در اطراف - با بافت گرانولار و میلونیتی، گرانودیوریتها و گرانیتها - مرکز محدوده مورد مطالعه - با بافت گرانولار، میکروگرانولار، و میلونیتی به سن ائوسن میباشد. نفوذ تودههای گرانودیوریتی در واحدهای دیوریتی دگرسانیهایی ایجاد نموده است و در ادامه با نفوذ توده نیمه عمیق داسیت پورفیری با بافت پورفیری، پورفیری میکروگرانولار و میلونیتی به سن الیگومیوسن در واحد گرانودیوریتی بر شدت دگرسانیها در منطقه افزوده شده است.
در واقع علت اصلی حدوث زونهای دگرسانی پتاسیک و فیلیک منطقه، حاصل تأثیر تودههای نفوذی داسیتی در درون سنگهای گرانودیوریتی به سن ائوسن میباشد. از جمله دگرسانیهای موجود در این منطقه میتوان به دگرسانی پروپلیتیک و دگرسانی سیلیسی- پیریتی اشاره کرد که دگرسانی اخیر تا حدودی از ارزش کانیزایی منطقه کاسته است. مهمترین کانههای فلزی حاضر در زون دگرسانی پتاسیک کالکوپیریت، پیریت، کالکوسیت، و کوولیت هستند.
ژئوشیمی
جهت محاسبات تغییرات جرم عناصر در طی توسعه و رخداد فرآیندهای دگرسانی و هوازدگی متدهای متنوعی توسط پژوهشگران مختلفی ارائه گردیده است که آن جمله میتوان به متد تغییرات جرم عناصر 1995 - and Van Der Weidjen, Weidjen - Van Der متد عنصر بیتحرک - MacLean and
1997 - Nesbitt and Markovics, 1990; Kranidiotis, 1987; Maclean,، متد فاکتور حجم
1967 - - Gresens,، و متد ایزوکون - Grant , 1986 - اشاره نمود. در این مطالعه، برای بررسی رفتار زمین-
شیمیایی عناصر و درجه تحرک آنها در طی تشکیل و توسعه زونهای دگرسانی پتاسیک و فیلیک از متد ایزوکون - Grant,1986 - استفاده گردید. مراحل استفاده از این متد به ترتیب به قرار زیر هستند:
ترسیم نمودار دو متغیره لگاریتمی-لگاریتمی: در این مرحله، مبادرت به ترسیم مقادیر عناصر سنگ نمونه دگرسان شده در محور عمودی - محور - X و عناصر سنگ سالم گرانودیوریتی در محور افقی - محور - Y گردید.
تعیین عناصر بیتحرک: مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته است، بیانگر این است که عناصری نظیر Ti، Al، Zr، Hf، Nb، و Ta در طول دگرسانی گرمابی به صورت غیر متحرک یا کم تحرک رفتار میکنند.
