بخشی از مقاله
چکیده
نهشتههای تبخیری در حدود 5 درصد از سنگهای رسوبی سطح قارهها را تشکیل میدهد. بسیاری از کانیها یافت شده در این نهشته های تبخیری شامل ژیپس ،انیدریت و هالیت با اندکی سولفات کلسیم است. نمکهای پتاسیم و منیزیم، فراوانی کمتر دارند، تالابها مکانیهای هستند که تخلیه آبهای زیرزمینی در آن صورت میگیرد. سدیم و کلرید به طور مشخص ترکیبات یونی غالب بسیاری ازاین نوع تالابها میباشند.
در این مطالعه تالاب آجی گل از نظر کانی شناسی تبخیری و تکامل شیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. نمونه های جمع آوری شده سطحی و عمقی در زمستان 1394 مورد تجزیه پراش پرتو ایکس قرار گرفت. بر اساس داده های XRD کانی شناسی تبخیری و تکامل شیمیایی این تالاب را با شناسایی کانی های ژیپس، تناردیت، اوگستریت و هالیت مورد بحث قرار داد.
سدیم و کلرید به طور مشخص ترکیبات یونی غالب بسیاری ازاین نوع تالابها میباشند. در این مطالعه تالاب آجی گل از نظر کانی شناسی تبخیری و تکامل شیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. نمونه های جمع آوری شده سطحی و عمقی در زمستان 1394 مورد تجزیه پراش پرتو ایکس قرار گرفت. بر اساس داده های XRD کانی شناسی تبخیری و تکامل شیمیایی این تالاب را با شناسایی کانی های ژیپس، تناردیت، اوگستریت و هالیت مورد بحث قرار داد.
مقدمه
محیطهای قارهای از سنگهای آذرین و رسوبی تشکیل شدهاند که نهشتههای تبخیری در حدود 5 درصد از سنگهای رسوبی سطح قارهها را در بر می گیرد
واژه »تبخیریها« محدود به سنگهای نهشته شده از تلغیظ محلول آبکی است، به این معنی که ته نشستهای هیدروشیمیایی از تغلیظ محلولها که به وسیله تبخیر تشکیل شدهاند که می تواند تحت تأثیر شرایط زیستی یا غیرزیستی باشد. این سنگها بیانگر گروهی مشخص و فراوان از نهشتههای اقتصادی با منشاء رسوبی است که ارتباط تنگاتنگی به محیط تشکیل و شرایط زمین شناسی و موقعیت جغرافیایی، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و کاربرد صنعتی آن دارد
کانیهای تبخیری، کانیهای رسوبی هستند که در طی تبخیر محلولهای آبکی ته نشست بلوری شدند. واژه »کانیهای شور« به گروه بزرگی از نمک های محلول اطلا ق میشود که طرز تشیکل آنها نه تنها شامل فرآیند تبخیر است بلکه سرد شدن و نمک دار شدن نیز میباشد
ژیپس، انیدریت و هالیت رایجترین کانیهای تبخیری است، اما 39کانی دیگر معمولاً به عنوان کانیهای رایج یاد میشوند - شرایبر، . - 1986 گرچه ممکن است بسیاری از این کانیها در یک نهشته یافت شوند، اما بیشتر تبخیریها تنها شامل ژیپس و انیدریت و دیگران شامل هالیت با اندکی سولفات کلسیم است. نمک های پتاسیم و منیزیم، فراوانی کمتر دارند، تبخیر آب دریا، نخست به ته نشینی کربنات کلسیم و پس از آن سولفات کلسیم، هالیت و نمک های پتاسیم و منیزیم منجر میشود. رسوبگذاری طبیعی کانیها از آب دریا در حوضچههای شورابی و دیگر تودههای محصور آب، از این الگو پیروی میکنند
وقتی دریاچههای شور و نمکی موقت در وهله اول با آب پر میشوند، شوری به طور سریع از انحلال نمکها در بستر افزایش مییابد و پس به آرامی همان طور که آب وارد میشود، کاهش مییابد
ترکیبات شیمیایی اصلی دریاچههای شور مستقل از فرآیندهای درونی دریاچه هستند. سدیم کلرید آب های زیرزمینی، مخصوصاً در مناطق خشک و نیمه خشک معمولاً بخش وسیعی از محلولهای دریاچه را تأمین میکنند، سدیم و کلرید به طور مشخص ترکیبات یونی غالب بسیاری ازاین نوع دریاچهها میباشند - دیتز، . - 2003 تالابها مکانیهای هستند که تخلیه آبهای زیرزمینی در آن صورت میگیرد
تکامل ژئوشیمیاییدریاچه های نمک در وهله اوّل با ترکیبات مواد ورودی، حذف انتخابی از محلول و غلظت تبخیری کنترل می شود. تشکیل کانی های تبخیری با اصول تقسیمات شیمیایی انجام می شود - اوگست و هاردی،. - 1978 مطالعات انجام شدهدر خصوص تبخیری های در سطح استان توسط سازمان زمینشناسی کشور - قطبی و صادقی، - 1366 و مطالعه خصوصیات هیدروشیمیایی تالابهای شمال آق قلا در شناسایی ک نهشته های تبخیری - رقیمی و همکاران، - 1389 میباشد. در این مقاله به بررسی کانی شناسی تبخیری و تکامل ژئوشیمیایی تالاب آجی گل در استان گلستان می پردازد.
روش مطالعه
منطقه مورد مطالعه در شمال آق قلا در نزدیک مرز اینچه بونبه عنوان تالاب آجی گل می باشد. نمونه برداری از حاشیه تالاب به عمق حدود 30 سانتی متر از پروفیل رسوبی و کانی های سطحی تالاب آجی گل از ناحیه غربی در فصل زمستان صورت گرفت
نمونههای رسوبی از سطح و تا عمق 30 سانتیمتری برداشت شده و کانیهای تبخیری متبلور را برای شناسایی کانی موجود در آن از دستگاه پراش پرتو ایکس فلیپس - PW 1800 - استفاده گردید.در مطالعات XRD، نمونههای پس از آمادهسازی نمونههای سطحی و عمقی مورد آزمایش قرار گرفت.
شکل-1 نمونه های برداشت شده از پروفیل حاشیه تالاب و نهشته های سطحی
بحث
بر اساس نمودارهای پراش پرتو ایکس از نمونه های منطقه مورد مطالعه،کانی های ژیپس، تناردیت و هالیت به عنوان کانی های اصلی انجام شناسایی شدند
