بخشی از مقاله
بیان مسأله:
انسان به حکم فطرت خویش نیازمند خوردن و آشامیدن است. در نگرش ادیان آسمانی کمیت و کیفیت خوردن وتأثیرات حاصل از آن در سعادت و شقاوت آدمی تأثیر گذار است. حلیت و حرمت غذا نیز یکی از ضروری ترین مباحث قرآنی، اخلاقی و فقهی می باشد.
دو عامل مهمی که نگارنده را بر آن داشته تا به این موضوع پرداخت نماید عبارتند از: اشارههای زیبایی که قرآن کریم به غذاها و خوراکیهای نابی که امروزه به عنوان درمان و شفا و به اصطلاح غذای سالم معرفی می گردد و عامل دیگر بی توجهی مردم در زندگی روز مره به موضوع حلال و حرام با وجود سفارش و تاکیدویژه در قرآن میباشد.
هدف پژوهش: دست یابی و معرفی غذای حلال از دیدگاه قرآن.
روش و چگونگی انجام پژوهش: این تحقیق به روش کتابخانه ای بوده و از آنجاییکه پژوهش ما با محوریت قرآن می باشد با استخراج آیات قرآن در این زمینه و مراجعه به تفاسیر ذیل آیات به بررسی موضوع پرداخته ایم.
یافتهها و نتیجهگیری: بررسی پیامدهای مثبت غذای حلال و دست یابی به اینکه هر آنچه قران کریم به عنوان غذای حلال معرفی فرموده اند رزق طیبی هست که هم موافق فطرت آدمی بوده و هم سلامت جسمی و روحی انسان را بدنبال خواهد داشت.
مقدمه:
دین اسلام همواره بر حفظ بهداشت جسم و جان تاکید کرده و مراقبت از آن را امری لازم و ضروری میداند. قرآن کریم در رابطه با سلامت تن و روان انسان رهنمودهای ارزنده ای ارائه نموده اند:
« هیچ دانشی چون سلامت جویی نیست و هیچ سلامتی چون سلامت دل نیست. میزان بالای توجه به موضوع غذا و تغذیه در قرآن کریم علاوه برآن که انسان را به اندیشه در مورد غذای مورد مصرف خود وا می دارد، به آثار مترتب غذا در همه ابعاد اجتماعی، دنیوی و اخروی، تشویق به بهره گیری از طیبات و توجه به اصل اعتدال در مصرف نیز می پردازد.
به لحاظ مادی نیز کنترل غذایی و اینکه انسان چه چیزی باید بخورد و از چه چیزهایی پرهیز نماید و یا اینکه چه میزان و چگونه خورده شود، موجب پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری های جسمی و روحی می شود.
از دیرباز موضوع حلال و حرام بودن در بین همه ملت ها و ادیان بزرگ وجود داشته است؛ لکن در دوره جاهلیت پیش از اسلام این موضوع به گمراهی گرفتار شد تا جاییکه آنها اشیا حرام و ناپاک را حلال و چیز های پاکیزه را حرام می دانستند. قرآن کریم استفاده از رزق حلال را تشویق و بهره مندی از انواع خوراکیها و نوشیدنیهای حرام را بازداشت؛ در جای جای قرآن، انواع میوه ها، سبزیجات، حبوبات و نوشیدنی های حلال را معرفی نمود. مقاله حاضر بدنبال آن است تا مراحل توجه قرآن به سلامت انسان را مورد بررسی قرار دهد.
معنای لغوی حلال در فرهنگ های لغت در ذیل واژه ی »حلال« چنین آمده است: اصل این کلمه از حلّ«» به معنای باز کردن و گشودن گره است. در کتاب قاموس القرآن آمده است:حِلّ«» به معنی حلال استعاره از باز کردن و گشایش چیزی است. حلال آن چیزی است که از ممنوعیت باز شده است.
معنای اصطلاحی حلال بر اساس فرمایش پیامبر گرامی اسلام - ص - حلال آن چیزی است که خداوند در قرآن حلال کرده است »الحلال ما احل االله فی کتابه« و چیزی که ممنوعیتی در آن نباشد و مانع انحطاط و خرابی ها باشد.
حلال را از این جهت حلال گفته اند که کلمهحِلّ«» در اصل به معنای باز کردن گره هاست؛ همچنان که در مقابل آن کلمه »عقد« به معنای گره زدن است و گره باز کردن نوعی آزادی است و حلال بودن چیزی برای انسان نیز نوعی آزادی است و میتوان گفت حلال آن چیزی است که تصرف در آن - البته نه هر تصرف بلکه تصرفی که هر عاملی فرض از آن چیز را همان تصرف می داند - از قبیل خوردن نان نه خفه کردن کودکی به وسیله نان - امری طیب و معقول شمرده شود.
معنای لغوی طیبات راغب اصفهانی فرهنگ نویس پر آوازه قرآن، »طیب« را چیزی می داند که حواس و نفس انسانی از آن لذت می برد؛ اما از آنجا که شاید حواس و نفس انسانی از چیزی لذت ببرد که در شرع جایز نباشد، وی در بیان معنای لغوی و شرعی تفاوت نهاده و می افزاید: خوراک طیب در شرع آن است که خوردنش جایز باشد.
فراهیدی می نویسد: »طیب« چیزی است که لذیذ و حلال و مخالف خبیث باشد.
فخرالدین طریحی در بیانی جامع تر برای واژه »طیب« چهار معنا می شمارد که عبارتنداز: الف: آن چه موجب لذت باشد. ب: چیزی که شارع حلال کند. ج: شی پاک و طاهر د: دوری بدن و نفس آدمی از کاستی و رنجش. ناگفته نماند وی تنها مورد نخست را به دلیل تبادر، معنای حقیقی این واژه می داند.
معنای اصطلاحی طیبات »طیب« به معنای عاری بودن هر چیزی است از خلطی که آن را تیره و ناپاک سازد و خلوص آن را ازبین ببرد. مثل قول طیب که کلامی است که از لغو و شتم و خشونت و سایر کدورت ها پاک باشد و »طیب« به معنای بودن هر چیزی بر وضع اصلی خود به طوری که از هر چیزی که آن را کدر و فاسد کند عاری و خالی باشد. چه اینکه از آن تنفر بشود یا نشود؛ و به همین جهت »طیب« را تمایل خبیث می دانند و به چیزهای پاکیزه گفته می شود که موافق طبع سالم انسانی است بر خلاف خبیث که طبع آدمی از تنفر دارد.
رابطه ی روزی حلال و طیب روزی حلال و طیب از هم جدایی ندارند و خشنودی و رضامندی نفس را تضمین می کنند، البته با توجه به اینکه خبث مربوط به حقیقت شی است و چه بسا رزقی در ظاهر طیب باشد ولی حلال نباشد. ولی هر آنچه که از آن به عنوان حلال نام برده شده قطعا طیب می باشد.
حلیّت در قرآن انسان به طور طبیعی از برخی غذاها لذت می برد و چون اسلام بر اساس فطرت انسان بنا شده است دستور می دهد از غذاهای طیب که موافق طبع انسان است بخورد.
« ای کسانی که ایمان آورده اید از نعمتهای پاکیزه ای که روزی شما کرده ایم بخورید و اگر تنها او را می پرستید خدا را شکر کنید
«ای پیامبر[ بگو زیورهایی را که خدا برای بندگانش پدید آورده و ]نیز[ روزیهای پاکیزه را چه کسی حرام گردانیده است؟
در این آیات به خصوص در آیه دوم چند نکته به چشم می خورد:
الف: خطاب آیه عموم مردم، اعم از مسلمان و غیر مسلمان است. یعنی خوردن غذای حلال و پاکیزه برای امتناع کردن - بدون دلیل شرعی - از آنچه خداوند برای انسان حلال کرده است، تشریع حرام است.
در واقع قرآن کریم با نزول چند دسته از آیات به اصطلاح رژیم غذایی را برای بشریت به ارمغان آورده است: از غذاهای طیب بخورید. از غذاهای طیب حلال بخورید. غذاهای طیب را بر خود حرام نکنید. غذاهای طیب را معرفی می کند.
بر این اساس ملاک های طیب در قرآن عبارت اند از:
-1تنفر نداشتن طبع و فطرت آدمی از آن: از آنجا که میل به غذاهای پاک وپاکیزه ریشه در طبع انسان دارد و طبیعت امری است که از درون وجود او ریشه می گیرد، لذا دستور اسلام به خوردن غذاهای طیب به نوعی یک دستور ارشادی است و حکم تأسیس محسوب می شود.
