بخشی از مقاله
چکیده
بادرنجبویه از گیاهان دارویی و معطر مهم است که به لحاظ ترکیبات موجود در اسانس آن، مورد توجه بسیاری قرار دارد. برای تکثیر این گیاه از دو روش جنسی و غیرجنسی میتوان استفاده کرد. در روش تکثیر غیرجنسی از طریق قلمه ساقه میتوان تعداد زیادی گیاه را در فضایی محدود و از تعداد کمی پایه مادری ایجاد کرد که این گیاهان دارای یکنواختی زیادی هستند بهطوریکه ژنوتیپ گیاه مادری را بدون هیچگونه تغییری دریافت خواهند کرد. برای بهبود تکثیر غیرجنسی می توان از عوامل متعددی از جمله تنظیم کننده-های رشد بهره برد .
به منظور مطالعه تاثیر غلظتهای مختلف NAA بر ریشهزایی قلمههای بادرنجبویه، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار و 10 مشاهده در هر تکرار انجام گرفت. غلظتهای نفتالین استیک اسید شامل 0 - ، 200 و 500 میلیگرم بر لیتر - و پارامترهای بررسی شده شامل تعداد ریشه، تعداد برگ، وزن تر و خشک بخش هوایی و جذب عناصر غذایی بود.
نتایج نشان داد تاثیر غلظتهای مختلف NAA بر تعداد برگ، غلظت عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم معنی دار بود. بیشترین تعداد برگ در تیمار 200 میلی گرم بر لیتر NAA مشاهده شد. از نظر جذب عناصر غذایی بیشترین مقدار نیتروژن و پتاسیم در تیمار شاهد - بدون - NAA مشاهده شد، در حالی که بیشترین مقدار فسفر در غلظت 500 میلیگرم بر لیتر NAA مشاهده شد.
مقدمه
گیاه بادرنجبویه با نام علمی - Melissa Officinalis L. - از خانواده نعناعیان از گیاهان دارویی مهم بوده که به لحاظ ترکیب های موجود در اسانس آن، کشت این گیاه مورد توجه بسیاری قرار دارد
در روش تکثیر از طریق قلمه ساقه میتوان تعداد زیادی گیاه را در فضایی محدود و از تعداد کمی پایه مادری ایجاد کرد که این گیاهان دارای یکنواختی زیادی بوده و همان ژنوتیپ گیاه مادری را بدون هیچگونه تغییری دریافت خواهند کرد . - Ruchala et al., 2002 - کاربرد مواد تنظیم کننده رشد باعث افزایش سرعت ریشهزایی، تعداد و کیفیت ریشهها و یکنواخت شدن ریشهدهی میشود
از مهمترین تنظیمکننده-های رشد برای ریشهزایی قلمهها میتوان به اکسینها اشاره کرد و از مهمترین اکسینها میتوان ایندول بوتیریک اسید و نفتالین استیک اسید را نام برد که باعث طویل شدن و رشد سلولی میگردند و تشکیل ریشههای نابجا را تحریک میکنند
تحقیقات نشان داده است استفاده از تنظیمکنندههای رشدی مانند ایندول بوتیریک اسید و نفتالین استیک اسید هر یک به مقدار 500 میلیگرم بر لیتر میتواند در یک بستر سبک، ریشهزایی را تا 90 درصد افزایش دهد . - Gaskell, 1988 - تعداد ریشه و درصد ریشهزایی تا حد زیادی به نوع بستر بستگی دارد
محیط کشت مناسب، باعث استقرار قلمهها و دستیابی به رطوبت کافی شده و نفوذپذیری هوا را میسر میسازد و بر وجود مواد مختلف و واکنش آنها در ریشهزایی قلمهها تاثیر زیادی دارد . - Awang et al., 2009 - پرلیت یکی از بسترهای ریشهزایی با منشا آتشفشانی است که دارای منافذ ریز سطحی میباشد و توانایی بالایی در نگهداری رطوبت و تهویه دارد. اسیدیته پرلیت خنثی بوده و فاقد ظرفیت تبادل کاتیونی است
تعداد ریشه تشکیل شده در هر قلمه، به مواد معدنی موجود در محیط کشت بستگی دارد
وجود برگ روی قلمهها برای ریشهزایی آنها مفید است، زیرا محل ساختن اکسین و کربوهیدراتها بوده و در تسریع ریشهزایی قلمهها مهم است. در این تحقیق تاثیر غلظتهای مختلف نفتالین استیک اسید بر ریشهزایی و جذب عناصر غذایی گیاه دارویی بادرنجبویه صورت گرفته است.
مواد و روشها
به منظور بررسی غلظتهای مختلف تنظیمکننده رشد بعد در بستر پرلیت - کوچکتر از 1 میلیمتر - کاشته شدند.
نفتالین استیک اسید بر گیاه دارویی بادرنجبویه، آزمایشی نمونههای شاهد فقط با آب مقطر تیمار شدند. قلمهها 40
بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی در3 تکرار و 10 مشاهده روز بعد از کشت برای بررسی از بستر کشت خارج شدند.
انجام گرفت.
غلظتهای نفتالین استیک اسید شامل 0 - ، تعداد ریشه و برگ در گیاه شمارش شده و وزنتر و خشک
200 و 500 میلیگرم بر لیتر - بود. قلمههای نیمه خشبی بخش هوایی گیاه با ترازو با دقت 0/001 گرم اندازهگیری
بادرنجبویه از مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه جمعآوری شد. برای اندازهگیری عناصر غذایی، عصارهگیری با روش
شدند و به مدت یک دقیقه داخل محلول قرار گرفته و هضم تر برای تعیین غلظت نیتروژن - روش کجلدال - و عصارهگیری به روش هضم خشک، برای اندازهگیری غلظت فسفر - به وسیله اسپکتروفوتومتر - و غلظت پتاسیم - به وسیله فلایم فوتومتر - صورت گرفت
نتایج و بحث
با توجه به جدول تجزیه واریانس، تاثیر غلظتهای مختلف تنظیم کننده رشد نفتالین استیک اسید بر غلظت عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم و تعداد برگ بادرنجبویه در دادهها با استفاده از نرمافزار CoStat و مقایسه میانگینها با آزمون چند دامنهای دانکن و در سطح احتمال 5 درصد و رسم نمودارها با نرم افزار Excel صورت گرفت.
بستر پرلیت معنیدار بوده و بر تعداد ریشه، وزنتر و خشک بخش هوایی گیاه معنیدار نمیباشد
جدول-1 تجزیه واریانس اثر غلظتهای مختلف نفتالین استیک اسید بر ویژگیهای اندازهگیری شده بادرنجبویه
نتایج نشان میدهد بیشترین غلظت نیتروژن و پتاسیم قلمه های تیمار شده با غلظت 200 میلیگرم بر لیتر در تیمار آب مقطر مشاهده شد و با افزایش NAA میزان نفتالین استیک اسید مشاهده شد
آنها در گیاه کاهش یافت.
جدول-2 مقایسه میانگین پارامترهای اندازهگیری شده گیاه دارویی بادرنجبویه در غلظتهای مختلف NAA
در هر ستون میانگین هایی که حداقل یک حرف مشترک دارند، از لحاظ آماری - آزمون دانکن در سطح احتمال - %5 اختلاف معنی داری با هم ندارند.
