بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی فاکتورهای خطر مرتبط با متریت در سه دوره نخست زایش گاوهای هلشتاین ایران بود. در این مطالعه دادهها از 11 گله بزرگ که طی سالهای 1331-1311 ثبت شده بود، جمع آوری شد و پس از ویرایش تعداد گاو در شکمهای زایش اول، دوم و سوم به ترتیب حدود 11113، 05127 و 32015 رأس بود. مدل رگرسیون لجستیک چند متغیره برای شناسایی فاکتورهای خطر متریت و برآورد نسبت شانس آنها به کار برده شد.
نرخ وقوع متریت در گاوهای زایش اول، دوم و سوم به ترتیب 13/30، 1/52 و 1/10 درصد بود. فاکتورهای معنی دار برای خطر بروز بیماری متریت در گاوهای زایش اول شامل سال زایش - OR=5/31 - ، فصل تابستان - OR=1 12 - سن زایش - OR=5/13 - ، سقط - OR=1 - ، گله - OR=1 - و جفت ماندگی - OR =1/31 - و در گاوهای زایش دوم شامل سال زایش - OR=5/33 - ، فصل پاییز - OR=1/53 - ، سن زایش - OR=5/11 - ، سقط - OR=1 - ، گله - OR=1 - و جفت ماندگی - OR=3/17 - در گاوهای زایش سوم نیز شامل سال زایش - OR=5/9 - ، فصل پاییز - OR=1 1 - ، سن زایش - OR=1 - ، سقط - OR=1 - ، گله - OR=5/11 - و جفت ماندگی - OR=3/11 - بودند. در بین فاکتورهای خطر، فاکتور جفتماندگی بیشترین تأثیر را بر بروز متریت داشت . با شناسایی و کنترل فاکتور کلیدی در بروز بیماریها میتوان بروز آنها را به حداقل رساند و زیان های اقتصادی حاصل از آنها را تا حدودی کاهش داد.
مقدمه
کارایی تولیدمثلی یکی از اجزاء مهم تاثیرگذار بر سود آوری فعالیتهای پرورش دام است و بروز اختلالات تولیدمثلی در ابتدای دوره شیردهی گاوهای شیری بر عملکرد تولیدی و تولیدمثلی آنها تاثیر نامطلوبی دارد . - 17 - از جمله این اختلالات تولیدمثلی متریت می باشد. متریت ٌ التهاب رحم است که با علائمی سیستمیک مانند تب، ترشحات رحمی قرمز- قهوه ای با بوی نامطلوب، کسلی یا بی حالی، بی اشتهایی، افزایش ضربان قلب و کاهش تولید همراه است . - 27 - متریت در گاوهای شیری یک بیماری مهم به حساب می آید زیرا بروز آن، فاصله بین زایمان و آبستنی در گاو را افزایش 2 - ، 3 و - 15 و مقدار تولید شیر را کاهش میدهد
همچنین، 2تا 3 هفته قبل از بروزعلائم بالینی متریت، گاوهایی با متریت شدید 2 تا 1 کیلوگرم ماده خشک کمتری نسبت به گاوهای سالم مصرف میکنند . - 11 - مهمترین عامل موثر بر بروز متریت، جفت ماندگی است، اما سایر شرایطی که ممکن است باعث کاهش مصرف خوراک و عملکرد ایمنی بدن شود نیز می تواند خطر ابتلا به متریت را افزایش دهد
با آگاهی از عوامل مستعدکننده گاوهای شیری به متریت می توان خطر بروز این بیماری را کاهش داد و ارزیابی ژنتیکی این صفت جهت تلفیق آن در تدوین استراتژی اصلاحی بهینه را با صحت بیشتری انجام داد. هدف از پژوهش کنونی، تعیین عوامل موثر بر بروز متریت و نیز فراوانی وقوع آن در سه زایش نخست گاوهای هلشتاین ایران می باشد.
مواد و روش ها
در پژوهش کنونی از دادههای مربوط به متریت در سه زایش نخست گاوهای هلشتاین ایران 13111 - رکورد در زایش نخست، 05312 رکورد در زایش دوم و 32331 رکورد در زایش سوم - ، که طی سالهای 1331 تا 1311 در 11 گله بزرگ جمع آوری شده بودند، برای بررسی اثر عوامل غیر ژنتیکی شامل سال زایش، فصل زایش، سن زایش - بر حسب ماه - ، وضعیت زایش - طبیعی، مرده زایی و سقط - ، گله و جفت ماندگی بر بروز متریت استفاده گردید. بروز یا عدم بروز متریت به ترتیب با 5 و 1 کدگذاری شد و بروز آن طی 35 روز اول پس از زایش در هر دوره شیردهی در نظر گرفته شد.
تجزیه و تحلیل آماری
از مدلهای رگرسیون لجستیک چند متغیره برای تجزیه و تحلیل متریت با استفاده از روش حداکثر درست نمایی و رویه LOGISTIC نرم افزار - SAS.1 3 - SAS استفاده شد. برای شناسایی فاکتورهای تأثیر گذار در مدل از روش رگرسیون گام به گام با حذف پس رو استفاده شد. نیکویی برازش همه مدل ها با استفاده تست نکویی برازش Hosmer و Lemeshow ارزیابی شد - - 13 ، متغیرهایی که از لحاظ آماری در سطح 0 درصد معنی دار بودند در مدل نهایی گنجانده شده اند.
معادله عمومی مدل رگرسیون لجستیک به شرح ذیل تعریف می گردد
Logit - π - =a+β1X1+ β2X2+….+ βnXn
:π احتمال متریت ؛ :a پارامتر عرض از مبدأ، β1 تا βn ضریب رگرسیون لجستیک - پارامترهای برآورد شده - برای اثرات توضیحی X1 - تا - Xn که در مدل گنجانده می شود.
مدل نهایی جهت آنالیز صفت متریت شامل اثرات گله، سال زایش، فصل زایش، سن زایش، وضعیت زایش - طبیعی، مرده زایی و سقط - و جفت ماندگی - بروز جفت ماندگی با کد یک و عدم بروز آن با کد صفر - بود. در مدل های رگرسیون لجستیک نسبت شانس - Odd Ratio - برآورد می شود که معیاری مناسبی برای بررسی ارتباط بین فاکتورهای خطر و بروز بیماری به حساب میآید.
نتایج و بحث
در این پژوهش میزان بروز متریت در گاوهای زایش اول، دوم و سوم به ترتیب 13/30، 1/52 و 1/10 درصد برآورد گردید که در دامنه مقادیر گزارش شده در منابع می باشند. قوی حسین زاده و اردلان - 2511b - میانگین فراوانی وقوع متریت در گاوهای شکم اول 1/1 درصد در حالی که در گاوهای شکم سوم 1/1 درصد گزارش کرده اند که با مطالعه کنونی مطابقت ندارد
Bartlett و همکاران - 1131 - نرخ بروز متریت را در بیست و دو گله شیری هلشتاین- فریزین در میشیگان 13 درصد گزارش کردند . - 2 - در مطالعه انجام شده توسط Gardner و همکاران - 1115 - در 73 گله گاو شیری کالیفرنیا میزان بروز متریت 1/1 درصد گزارش شده است Kelton . - 10 - و همکاران - 1113 - نیز گزارش کردند که بروز متریت در هر دوره شیردهی بین 2/2 درصد تا 31/3 درصد متغیر می باشد . - 21 - چندین مطالعات دیگر گزارش کرده اند که نرخ بروز متریت از 3 درصد تا بیشتر از 75 درصد است 11 - ، 11 و Appuhamy . - 22 و همکاران - 2551 - دریافتند که شیوع متریت در گاوهای شکم اول 11/1 - درصد - بیش از گاوهای شکم بعد 1/0 - درصد - است که با نتیجه حاصل شده در پژوهش کنونی مطابقت دارد
نتایج حاصل از بررسی عوامل خطر بر بروز متریت در دوره های زایش نخست، دوم و سوم گاوهای هلشتاین ایران به ترتیب در جدولهای 1، 2 و 3 نشان داده شده اند.
در بررسی کنونی، شانس یا احتمال - odds - بروز متریت با افزایش مرده زایی در گاوهای زایش اول زیاد می شود نسبت شانس - odds ratio - در گاوهای با زایش طبیعی 5/11 بوده در حالی در گاوهای مزده زا به یک می رسد که نتایج ما با مطالعه CORREA و همکاران - 1113 - ، قوی حسین زاده و اردلان - 2511 - و - 1137 - Markusfeld مطابقت دارد
همچنین، در گاوهای زایش دوم و سوم روند به صورت گاوهای زایش اول بود. در بررسی حاضر، تأثیر جفت ماندگی بر متریت در شکم های زایش اول، دوم و سوم به ترتیب - OR=1 31 - ، - OR=3 17 - و - OR=3 11 - معنی دار بود. در مطالعه Kaneene و - 1110 - Miller تأثیر جفت ماندگی بر متریت - OR=7 13 - معنی دار گزارش شده که جفت ماندگی به عنوان عامل عمده اندومتریت در گاو معرفی گردیده است . - 11 - در مطالعه حاضر، نسبت شانس در گاوهای مرده زا نسبت به گاوهای طبیعی زا در شکم های زایش اول، دوم و سوم عدد یک برآورد شد در حالی که در پژوهش Kaneene و - 1110 - Miller نسبت شانس برابر با عدد 2/73 گزارش شده است
جدول 1 نسبت شانس برآورد شده، پارامترهای برآورد شده و فاصله اطمینان 10برای ریسک فاکتورهای مرتبط با متریت در گاوهای زایش اول هلشتاین ایران
