بخشی از مقاله
چکیده
تخم پرندگان یکی از منابع اصلی پروتئین حیوانی در کشور هاي توسعه یافته و در حال توسعه است. تولید تخم مرغی با کیفیت براي صنعت جهانی پرورش طیور، اهمیت اقتصادي و حیاتی دارد و کیفیت تخم مرغ تحت تاثیر طیف گسترده اي از عوامل فیزیولوژیکی، ژنتیکی، تغذیه اي و مدیریتی است که باید کنترل مسیر تولید تخم مرغی با ظاهرسالم و پوسته اي یک پارچه ، وزن معین، رنگ خاص پوسته و زرده تخم مرغ و هم چنین خواص تغذیه اي مناسب اولویت اصلی تولید کنندگان و سایر عوامل مسئول باشد تا از بروز هرگونه نقص در ظاهر خارجی و داخلی محصول ویا هرگونه مشکل در طعم و مزه ممانعت شود. براي پیشبرد این هدف باید درك درستی ازعوامل موثر بر کیفیت پوسته تخم مرغ و کیفیت داخلی تخم مرغ داشته باشیم.
مقدمه
عوامل موثر بر کیفیت پوسته تخم پرندگان:
سویه پرنده: انتخاب ژنتیکی سویه هاي مختلف مرغ هاي تخمگذار سبب ایجاد تفاوت هاي معناداري در تولید تخم مرغ، اندازه تخم مرغ و کیفیت پوسته تخم مرغ شده است. در اوایل هدف، فقط افزایش صعودي تعداد تخم مرغ بود که خوشبختانه در چندین دهه گذشته این هدف به تولید تخم مرغی با تمام صفات کیفی مطلوب تغییر کرده که این امر فقط با برنامه هاي ژنتیکی که اخیراً انجام می شود میسرشده است.
سن پرنده: با افزایش سن مرغ، کیفیت پوسته تخم مرغ کاهش می یابد، اندازه تخم افزایش پیدا می کند و به طور همزمان وزن پوسته افزایش یا ثابت میماند. افزایش در وزن تخم به یک نسبت متناسب با افزایش در وزن پوسته نیست به طوريکه نسبت وزن پوسته به وزن تخم - که اغلب به صورت درصد پوسته بیان میشود - کاهش مییابد.
برخی شواهد نشانگر ناتوانی مرغ براي تولید مقدار اضافی پوسته تخم است این ناتوانی مرتبط با فعالیت آنزیم -25 هیدروکسی- کلی کلسیفرول--1 هیدروکسیلاز، آنزیم فعال در هموستاز کلسیم است. استفاده از جیرههاي کم پروتئین در تغذیه مرغهاي مسن که باعث کاهش اندازه تخم میشود ممکن است کیفیت پوسته را بهبود بخشد. استفاده از بعضی مکملها نیز ممکن است سبب بهبود کیفیت پوسته تخم در مرغهاي مسن شود.
تغذیه و کیفیت آب: هر پوسته تخم از 3 گرم کلسیم تشکیل شده است. بنابراین، جیره مرغها باید داراي کلسیم کافی باشد ، مقادیر ناکافی فسفر ممکن است باعث غیرمعدنی شدن اسکلت در مرغهاي تخمگذار گردد و هم چنین نسبت کلسیم به فسفر جیره داراي اهمیت زیادي است بطوریکه سطوح بالاي فسفر ممکن است در جذب کلسیم در دستگاه گوارش تداخل ایجاد کند و باعث کاهش کیفیت پوسته گردد ، ویتامین D براي سوخت و ساز کلسیم ضروري است و باید در جیره لحاظ شود-25هیدروکسی ویتامین D متابولیت ویتامین D است - که در بدن پرنده به شکل فعال زیستی ویتامین D3 تبدیل میگردد - و در حال حاضر به صورت تجاري موجود است اگرمرغها مواد مغذي کافی - به خصوص کلسیم و ویتامین - D3 دریافت نکنند ، بروز مشکلاتی از قبیل تركهاي بزرگ، تركهاي موییشکل، تركهاي ستارهشکل، تخمهاي پوسته نازك، تخمهاي لنبه - بدون پوسته آهکی - را خواهیم داشت. کیفیت آب بر کیفیت پوسته موثر است.
آبهایی که داراي سطوح بالاي الکترولیت هستند در بلند مدت اثرات منفی بر کیفیت پوسته تخم می گذارند همچنین آب شور - آب آشامیدنی حاوي نمک بالا - میتواند سبب تشکیل تركهایی مویی شکل، تركهاي ستارهشکل، تخمهاي پوسته نازك، تخمهاي لنبه شود. درجه حرارت آب بویژه در آب و هواي گرم داراي اهمیت زیادي در پرورش مرغهاي تخمگذار دارد. مطالعات نشان داده است که فراهم آوردن آب خنک میتواند سبب بهبود کیفیت پوسته به هنگام تنش گرمایی در مرغها شود .
تنش: دامنهاي از انواع مختلف تنشها میتواند بر کیفیت پوسته تاثیرگذار باشد تنش میتواند زمان تخمگذاري را به تاخیر بیندازد در حالی که تخمها آماده تخمگذاري هستند و این میتواند وقوع تخمهاي کناره پهن را افزایش دهد بروز شوك ناگهانی و تنشهایی نظیر ترس میتواند سبب تشکیل تخمهاي بد شکل، تخمهایی با پوستههاي سنباده اي یا ناصاف، تخمهاي کناره پهن و تخمهاي با بدنه شیاردار گردد
تنش گرمایی یکی از این تنش هاست که باعث تشکیل تخمهاي کوچک و کاهش کیفیت پوسته می شود؛ تنش گرمایی سبب کاهش مصرف خوراك و محدود شدن زیست فراهمی کلسیم خون براي تشکیل پوسته تخم میشود. همچنین ممکن است سبب کاهش فعالیت کربنیک آنهیدراز شود. این آنزیم سبب فراهم آوردن کربنات براي پوسته میگردد . مشخص شده است که احتیاجات فسفر مرغهاي تخمگذار در شرایط آب و هوایی گرم اندکی افزایش مییابد. افزودن بیکربنات سدیم، الکترولیتها و سیلکات آلومینیوم به جیره و استفاده از آب خنک میتواند سبب کاهش اثرات منفی تنش گرمایی شود .
بیماري ها: بعضی از عوامل بیماري زا میتوانند در بافت دستگاه تولید مثلی پرنده رشد کرده و سبب ایجاد مشکلاتی در پوسته تخم شوند که از آن جمله برونشیت عفونی است که سبب تشکیل تخمهایی با پوسته رنگ پریده شده ، هم چنین سبب ایجاد تركهاي موییشکل و ستاره شکل، تخمهاي بد شکل و تخمهاي کناره پهن در پوسته تخم می شود، دیگر بیماريهایی که سبب افت تولید میشوند عبارتند از بیماري نیوکاسل، آنفلوآنزاي پرندگان، آنسفالومالاشیاي پرندگان و مایکوپلاسما گالیسپتیکوم است.
سیستم تولید: نوع سیستم پرورش بر کیفیت پوسته تخم موثراست. از میان سیستمهاي مختلف تولید - قفس، مرتع آزاد و غیره - بسیاري از مشکلات کیفیت پوسته به سیستم مرتع آزاد بر میگردد که ممکن است به عدم توازن جیره مرغها مربوط باشد برخی مطالعات نشان دهنده اثر تراکم قفس بر کیفیت پوسته تخم است در حالیکه گزارشات دیگر خلاف این اثرات را نشان میدهد .
عوامل موثر بر کیفیت درونی تخم پرندگان :
محتویات درونی تخم پرندگان شامل زرده و سفیده - آلبومین - است که باید فاقد لکههایی از قبیل لکههاي خونی، لکههاي رنگی و لکههاي گوشتی باشد. کیفیت زرده جزیی از کیفیت داخلی تخم است که شامل دو جز رنگ زرده و قوام غشاء پري ویتلین اطراف زرده است. اگر غشاء پري ویتلین ضعیف باشد زرده به سادگی از هم پاشیده میشود.
عوامل موثر بر سفیده تخم عبارتند از: زمان نگهداري و دما، سویه و سن پرنده، تغذیه - پروتئین جیره و محتواي اسیدهاي آمینه آن از قبیل لیزین و متیونین، آنزیمهاي خوراك، نوع دانه / منبع پروتئین - ، بیماري - بورس فابرسیوس - ، مکملها - اسید اسکوربیک، ویتامین - E، تولک بري اجباري است
