بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت زنجیره تامین به یک مسئله استراتژیک برای هر شرکت برای رسیدن به اهداف خود در شرایط رقابت اقتصادی، زمان و کیفیت خدمات به ویژه در یک محیط اقتصادی مشخص شده به واسطه جهانی شدن تجارت و شتاب چرخه صنعتی تبدیل شده است. مطبوعات تجاری مملو از مثال پیکربندی شبکه لجستیک، پیکربندی مجدد، سازماندهی مجدد، ادغام، برون سپاری و غیره است. بنابراین طراحی استراتژیک و برنامه ریزی شبکه لجستیک یک موضوعی است که به اهمیت یکسانی برای اهالی کسب و کار و پژوهشگران تبدیل شده است.
طراحی شبکه زنجیره تامین تجمیعی از رشته هایی مانند مدیریت، استراتژی، لجستیک و تحقیق در عملیات است. این مقاله یک طراحی پایدار برای شبکه لجستیک حلقه بسته چند محصولی چند سطحی تحت شرایط عدم قطعیت پارامترها ارائه میدهد. از اینرو دو مدل برنامهریزی خطی عدد صحیح مختلط برای مسأله طراحی زنجیره تأمین حلقه بسته در حالت قطعی و همتای استوار آن ارائه شده است.
مدل پیشنهادی یک مدل چندهدفه است که از سه تابع هدف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی جهت دستیابی به یک شبکه پایدار تشکیل شده است. سپس ساختار سیستم صف M/M/C معرفی و سیستم مورد نظر جهت کاربرد در زنجیره تامین معرفی شده است ،به منظور حل مدل ازتکنیک پیشرفت تابع هدف برای تک هدفه نمودن مدل استفاده شده است. جهت برخورد با این عدم قطعیت پارامترها از رویکرد بهینهسازی استوار جعبهای بنتال و نمیروفسکی استفاده شده است. در بخش نتایج محاسباتی با طراحی آزمایشهای مختلف عملکرد این دو مدل در حالت قطعی و استوار،براساس دو معیار میانگین وانحراف استاندارد مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مقدمه
مسئله بازیافت محصول و برگشت ان به چرخه تولید همواره موضوع مهمی برای تولید کننده گان بوده است ،این مسئله زمانی بر اهمیت خود می افزاید که فشارهای توامان دولتها بر هرچه سبز بودن وکم الاینده بودن محصولات تولیدی همراه میشود .طی چند دهه گذشته مفاهیم زنجیره تأمین در شرکتهای تولیدی و صنعتی شکل گرفته است. این مفهوم تمامی فرآیندهای دخیل در تولید محصول از تهیه مواد اولیه تا تحویل به مشتری را در بر میگیرد.و تولید کننده را به این باور رساند که سرنوشت محصول برای انها مهم باشد چرا که نه تنها بازگشت دوباره محصول به زنجیره تولید میتواند سود اور باشد بلکه ضامن بقا شرکت های بزرگ نیز است.
آنچه که از ابتدای دهه گذشته مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، سرنوشت محصولات و کالاهای صنعتی نزد مشتریان است. اهمیت تغییرات عمده در محیط کسب و کار و همچنین بازار رقابتی کنونی مانند تقاضای مورد نیاز مشتریان و همچنین هزینههای حمل و نقل منجر به ایجاد مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین6 باثبات و پایدار شده است.تاثیر بازیافت محصولات و بازیابی محصولات پس از پایان عمر انها زمانی افزایش یافت که جوامع با کمبود منابع اولیه روبرو شدند .
ایجاد زنجیره تامین با ثبات وپایدار از تولید محصول تا بازگشت به نقطه اول تولید را در بر میگیرد این سیر از ابتدای تحویل و با شروع گارانتی خدمات پشتیبانی پس از فروش تا استفاده مجدد پس از مستعمل شدن در پایان چرخه عمر محصول را شامل میشود..هدف اولیه از طرح موضوع افزایش عمر محصول ،رقابت پذیری در بازار، جلوگیری از اتلاف منابع ،کاهش الودگی زیست محیطی و در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعی 7و حصول اطمینان از سود آوری شرکتها در زمان عمر خود می باشند.
یکی از فعالیتهای مهم سازمان در برنامهریزی و مدیریت زنجیره تأمین، طراحی مؤثر، کارا و پایدار زنجیره تأمین میباشد. در طراحی زنجیره تأمین، تصمیمگیری پیرامون پیکربندی زنجیره اتخاذ میگردد بدین معنا که در سطح تصمیمگیری استراتژیک، تعداد، مکان، ظرفیت و تکنولوژی هر یک از تسهیلات مشخص میگردد. در سطوح دیگر نظیر سطح تاکتیکی، تصمیماتی نظیر مدیریت جریان در بین تسهیلات مورد بررسی قرار میگیرد.
در نتیجه پیکربندی زنجیره تأمین، اثراتی مشخص و بلندمدت بر تصمیمات سطوح دیگر، منابع و سرمایههای سازمان خواهد داشت. از اینرو میتوان گفت طراحی زنجیره تأمین نقش مهم و بسزایی را در موفقیت سازمان ایفا میکند. از سوی دیگر توجه به جریان محصولات برگشتی و مدیریت ضایعات و بازیافت نیز میتواند بر موفقیت سازمانها با توجه به قوانین و انتظارات مشتریان تأثیرگذار باشد.
در این میان شرکتهایی نظیر کداک ، زیراکس و اچپی در سالهای اخیر تلاشهای زیادی در این حوزه نمودهاند و موفقیتهای بسیاری را در این زمینه کسب کردهاند. در طراحی زنجیره تأمین به دلیل بلند مدت بودن افق برنامهریزی، فرض قطعی بودن برخی از پارامترها دور از واقعیت خواهد بود. از اینرو نیازمند یک زنجیره تأمین یکپارچه استوار هستیم که در رویارویی با تغییرات محیطی، حداقل تأثیرپذیری را دارا باشد.
طراحی و ایجاد شبکههای زنجیره تأمین جزء تصمیمات استراتژیک است که اثر آن برای چندین سال باقی خواهد ماند. از سوی دیگر، از آنجا که احداث و تعطیلی تسهیلات بسیار پرهزینه و زمانبر است، ایجاد تغییر در تصمیمگیری محل تسهیلات با توجه به نوسان پارامترها در زمان کوتاه غیر ممکن است
از این رو یکی از موارد مهم در طراحی شبکه لجستیک معکوس که باید مورد توجه قرار گیرد، دستیابی به اهداف بلند مدت و استراتژیک میباشد. بنابراین تصمیمگیری در مورد اینکه کدام تسهیل از میان تسهیلات بالقوه احداث شود، نقش بسیار مهمی جهت کاهش هزینهها دارد. یک طراحی مناسب شبکه زنجیره تأمین منجر به دستیابی به یک ساختار بهینه میشود که این امر، مدیریت مؤثر و رقابتی زنجیره تأمین را امکانپذیر مینماید. تصمیمات اساسی مربوط به طراحی شبکه زنجیره تأمین و پیکربندی آن عبارتند از:
▪ تعداد تسهیلات به چه میزان و محل آن کجا باید باشد؟
▪ هر تسهیل کدامیک از محصولات را باید تولید کند؟
▪ میزان جریان محصولات بین تسهیلات به چه میزان است؟
مفهوم طراحی زنجیره تأمین در لجستیک معکوس با مفاهیمی همچون بازیافت، چرخه مجدد و یا استفاده مجدد از محصولات ارائه میشود. به طور کلی طراحی شبکه زنجیره تأمین معکوس شامل تعیین تعداد، مکان و ظرفیتهای مراکز جمعآوری، بازیابی و دفع موجودی ذخیره شده در هر سایت و همچنین مقدار جریان بین هر جفت از تسهیلات میباشد. با توجه به بررسیهای انجام شده، یکی از مواردی که تأثیر بسیاری بر مدلسازی شبکه لجستیک معکوس دارد، در نظر گرفتن شرایط عدم قطعیت است
در لجستیک معکوس، پارامترهایی مثل ظرفیت مراکز، تقاضا، هزینه و کیفیت میتوانند غیرقطعی باشند. بنابراین، طراحی زنجیره تأمینی که در برابر عدم قطعیت دادهها مقاوم باشد اهمیت بسزایی خواهد داشت. در صورت عدم توجه به این موضوع، تأثیر نوسانات پارامترها در طول زمان بیشتر از حد استاندارد خواهد بود. این مسأله در شبکههای زنجیره تأمین معکوس از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا در شبکههای معکوس کمیت و کیفیت محصولات بازگشتی از درجه عدم قطعیت بیشتری در مقایسه با زنجیره تأمین رو به جلو، برخوردار میباشد. بررسیهای جامع و جدید انجام شده در حوزه مکانیابی تسهیلات و مدیریت زنجیره تأمین نشان میدهد که بسیاری از مدلهای مورد بررسی تحت شرایط قطعیت دادهها طراحی شدهاند و درصد کمی از آنها - حدود 82 در برابر - 18 تحت شرایط عدم قطعیت میباشند
مفهوم دیگری که در سالهای اخیر در طراحی شبکههای زنجیره تأمین مورد توجه محققان قرار گرفته است، موضوع مسئولیت-پذیری اجتماعی شرکتها - CSR - است. امروزه ضرورت و اهمیت مسئولیتپذیری و اثرات اجتماعی شرکتها باعث شده که مدیران و برنامهریزان سازمانها تأکید ویژهای بر عناصر این موضوع در مأموریتها، چشماندازها و استراتژیهای سازمان خود داشته باشند
مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتها به عنوان تأثیر فعالیتهای شرکتها در گروههای مختلف اجتماعی، از جمله حفاظت از محیط زیست، حقوق کارکنان، ایمنی محل کار، شرایط مناسب برای کارکنان، و غیره تعریف شده است
مجمع جهانی توسعه و محیط زیست با هدف دستیابی به موضوع توسعه پایدار، اقدامات خود را در سطوح مختلف جامعه بر روی تغییر شرایط فعالیتهای صنعتی و الگوهای مصرف در سراسر جهان متمرکز ساخته است. در توسعه پایدار، ملاحظات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی به طور همزمان در نظر گرفته میشود. این موضوعات نشاندهنده اهمیت رشتههای متنوعی مانند محیط زیست، اقتصاد و جامعهشناسی در چشمانداز توسعه پایدار است.
