بخشی از مقاله
چکیده
بر اساس استاندارد PMBOK هشتمین فرآیند مدیریت پروژه، مدیریت ریسک میباشد. تجربیات نشان میدهد که پروژهها حاوی عناصر استراتژیک تکنیکی اقتصادی وملی هستند و در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده با تهدیدها وفرصتهایی در رابطه با عناصر کلیدی پروژه یعنی زمان هزینه و کیفیت مواجهه هستند. زمینه این تهدیدها وفرصتها را میتوان در مجموعهای از شرایط غیرقطعی یا عدم اطمینانها جستجو کرد که دارای منشاهای مختلفی هستند مانند مسائل تکنیکی مدیریتی بازرگانی و مسائل داخلی وخارجی میباشند .
ریسک پروژه پدیدهای جدائی ناپذیر از پروژه است لذا باید آن را مدیریت کرد. هدف از مدیریت ریسک پروژه برنامهریزی سازماندهی هدایت و کنترل فعالیتها وفرآیندهای یک پروژه است. به گونهای که اثرات مثبت - فرصتها - بیشینه و اثرات منف - تهدیدها - کمینه گردد.
یک فرآیند سیستماتیک برنامهریزی برای شناسایی آنالیز و پاسخگویی و زیر نظرگیری ریسک پروژه این مدیریت شامل فرآیندها ابزارها وتکنیکهایی است که به مدیر پروژه برای بیشینه سازی احتمال نتایج رویدادهای مثبت و کمینه سازی احتمال نتایج رویدادهای منفی کمک میکند .با بکارگیری فرآیند کامل مدیریت ریسک پروژه میتوان ادعا کرد که این مدیر پروژه است که به شرایط غیرقطعی پروژه اشراف دارد نه آنکه شرایط و اتفاقات مدیریت را اسیر خود میکنند.مدیریت ریسک در هر پروژهای از هر نوع که باشد باید بکار گرفته شود و بدینوسیله ضررهای احتمالی تا حد امکان کاهش یابد.
مقدمه
بررسیها نشان داده است که تجربه و دانش فردی در مورد مدیریت ریسک در بین متخصصین از حد میانگین و رو به بالایی برخوردار است.*در حالی که آشنایی و آموزش در زمینه آنالیز ریسک و تکنیکهای مدیریت ریسک در بین متخصصین از حد میانگین و رو به پایینی برخوردار است . به طور کلی کمبود آموزش رسمی در آنالیز ریسک و تکنیکهای مدیریتی وجود دارد. همچنین دریافتند که محدودیت زمانی، مهمترین عامل برای بکار نگرفتن دقیق مدیریت ریسک است.
سرمایه گذاری در بخشهای مختلف صنعت ساختمان دارای موارد مبهم و ناشناخته فراوانی است. این گونه موارد که به نام عدم قطعیت - ریسک - نامیده میشوند میتوانند نتیجه کار را گاهی به بهتر و گاهی به بدتر از آنچه پیشینی شده است تغییر دهند در گذشته مدیران با استفاده از تجربیات خود درصدی از هزینه و زمان را برای ریسک و فرصت در نظرمیگرفتند. اما امروزه روشهای جهت بررسی دقیقتر موارد ناشناخته وجود دارد ازسال 1990 تاکنون مدیریت ریسک پروژه مورد توجه جدی مدیران پروژه قرار گرفته و بر این اساس رویکردهای مختلفی نیز برای مدیریت ریسک پروژه ارائه شده است.
موفقیت یک پروژه بر مبنای نتایجی که باید بر اساس اهداف پروژه در قالب زمان هزینه و کیفیت تعیین شده بدست آورد سنجیده میشود و دستیابی به نتایج مطلوب پروژه با نحوه مدیریت ریسکهایی که پروژه با آنها مواجه میگردد بستگی دارد. بسیاری از شرکتها پروژه را تنها با دیدی مبهم از اهداف پروژه و اولویتهای آنها آغاز مینمایند هر یک از فرآیندهای مدیریت ریسک مستلزم بکارگیری ابزار تجزیه وتحلیل برنامهریزی کنترل و فنون مدیریتی است که نیاز به سرمایه گذاری دارد همچنین برای اجرای این فرآیند در سازمان میبایست بسترسازی لازم و زیر ساختهایی اعم از فنی پشتیبانی کامپیوتری بانکهای اطلاعاتی و رویهها و فرآیندها فراهم گردد آگاهی و درک پتانسیل و اهمیت مدیریت ریسک پروژه باید به صورت شفاف و واضح در تصمیم گیریهای مدیریت پروژه لحاظ گردد.
از طرف سازمان مدیریت پروژه، مدیریت ریسک به عنوان یکی از نه سطح اصلی"پیکره دانش مدیریت پروژه" - PMBOK - معرفی شده است. در تعریف این سازمان مدیریت ریسک پروژه عبارت است از: کلیه فرایندهای مرتبط با شناسایی، تحلیل و پاسخگویی به هر گونه عدم اطمینان که شامل حداکثر سازی نتایج رخدادهای مطلوب و به حداقل رساندن نتایج وقایع نامطلوب میباشد. استاندارد PMBOK فرایندهای مدیریت ریسک را در شش مرحله زیر بیان کرده است
- 1 برنامه ریزی مدیریت ریسک - 2 تجزیه و تحلیل کیفی ریسک - 3 تجزیه و تحلیل کمی ریسک - 4 پیگیری و کنترل ریسک
ضرورت و اهمیت بررسی موضوع مدیریت ریسک
بررسی عوامل و تشخیص نقاط حادثه خیز و خطرآفرین به منظور پیشگیری از بروز حوادث از اهمیت ویژهای برخوردار است. ریسک در پروژه رویدادها یا وضعیتهای ممکن الوقوع نامعلومی هستند که در صورت وقوع بصورت پیامد های منفی یا مثبت بر اهداف پروژه موثر میباشد هر یک از این رویدادها یا وضعیتها دارای علل مشخص و پیامدهای قابل تشخیص هستند. پیامد های این رویدادها مستقیما درزمان هزینه و کیفیت پروژه موثر میباشد.
بنابراین شناسایی ریسک وتعیین میزان پیامد های مثبت ومنفی آن بر اهداف پروژه از اهمیت خاصی برخوردار است. مدیریت ریسک پروژهها حتی در کشورهای صنعتی هم مبحث نوینی در مدیریت پروژهها میباشد متاسفانه در کشور ما مدیریت ریسک در ابعاد مختلف حتی ابعادی که امروزه در همه دنیا به طرز گستردهای مورد استفاده قرار میگیرد مهجور مانده است. از آنجا که پوشش اغلب اهداف و ماموریتهای سازمانی به صورت پروژههای عملیاتی در سازمانها مطرح میباشد لذا مدیریت وکنترل ریسک نقش مهم و حیاتی در اتمام موفقیت آمیز به موقع پروژهها دارد زیرا اولا پروژهها از یکسری فعالیتهای ساخت نایافته - غیرتکراری - تشکیل شدهاند.
ثانیا اکثر فعالیتها بیشتر احتمالی هستند تا قطعی و ثالثا در یک محدوده زمانی خاص دارای رفتار خاصی بوده و طول عمر کوتاهی دارند و اعتبار آنها در یک بازه زمانی خاص میتواند مورد بهرهبرداری و اثر بخشی قرار گیرد. در این نوشتار مدیریت ریسک - با تاکید بر پروژههای ساخت - مورد بررسی قرار گرفته جایگاه مدیریت ریسک به عنوان یکی از وظایف اصلی مدیران و مسئولان پروژه توصیف گردیده خصوصیات و ویژگیهای یک پروژه مورد تشریح قرار گرفته است.
مزیت مدیریت ریسک در مرحله اجرا و برنامهریزی در دوره حیات پروژه بالاتر است از فاز صفر و نهایی آن باتوجه به اینکه توجه به مدیریت ریسک در فاز صفر بسیار مهم است. شناسایی و ارزیابی ریسک و مستند سازی ریسک. یورش فکری نیز روشی معمولی است که برای شناسایی ریسک مورد استفاده قرار میگیرد . بر اساس بررسی ها و قضاوت و تجربه، برای ارزیابی ریسک تکنیکهایی هستند که مورد استفاده قرار میگیرد ولی مشخص شده است که یک تکنیک ارزیابی ریسک نمیتواند برای تمام پروژهها مناسب باشد.
مدیریت ریسک و مدلهای مدیریت ریسک
مدیریت ریسک یک روش فعال و پویا است که به اگرها پاسخ میدهد. به عبارتی دیگر مدیریت پروژه، اگرهای مختلف هر بخش کاری را مطرح می کند. تاثیرات انجام رخداد، اگرها را بررسی کرده و در نهایت پاسخی منطقی در قبال اگرها اتخاذ مینماید تا بدین وسیله بر اهداف پروژه تاثیرات مثبت بگذارد.
