بخشی از مقاله
چکیده :
اگرچه زنان در گذشته در عرصه عمومی جایگاه چندانی نداشتند، در حال حاضر جایگاه زنان در حوزه های درون و بیرون خانواده در حال وسعت یافتن است. زنان در روند مدرنیته شدن هر روز بر جنبه های هویت جنسیتی خود می افزایند و لذا ضرورت دارد در این راستا مدیریت فضای شهری متناسب با تحولات گسترده و ارتقا جایگاه زنان، چشم اندازهای امنیتی فضای شهری نیز برای آنان بازبینی و بازتعریف شود.
هدف تحقیق حاضر بررسی مسائلی است که شهرهای کنونی از لحاظ امنیت در تمامی ابعاد آن برای زنان به همراه داشته است.
در این راستا تحقیق حاضر با رویکرد تحلیلی و روش فراتحلیل، 20 مقاله علمی پژوهشی را که به بررسی مسئله امنیت زنان در محیط های شهری پرداخته اند، مورد خوانش مضاعف و تحلیل قرار داده است. از این تعداد مقاله 10 درصد از مقالات به مؤلفه ارتقاء امنیت زنان، 10 درصد به سنجش میزان احساس امنیت، 45 درصد به سنجش میزان احساس امنیت در ابعاد مختلف و عوامل تأثیرگذار بر این احساس، 10 درصد به عامل دین و دینداری انحصاراً در ایجاد احساس امنیت زنان در محیط شهری و 25 درصد به بررسی عوامل اثرگذار در امنیت زنان و احساس امنیت پرداخته اند.
در این زمینه مقالات با بیان عوامل تضعیف یا تقویت کننده امنیت زنان در فضاهای شهری از جمله طراحی شهری نامناسب، شاخص های کارآمدی، نقش مذهب، نقش رسانه ها، تنوع کاربری و فعالیت های شهری، برنامه ریزی شهری، ساخت و بافت شهری و.... معضلات اجتماعی حاصل از ناامنی را برشمرده و راهکارها و پیشنهاداتی ارائه کرده اند.
.1مقدمه
زنان، از مهمترین گروههایی هستند که به علت موقعیت شکننده و آسیب پذیرشان در ساختار اجتماعی و اقتصادی جوامع، به خصوص کشورهای در حال توسعه در کانون توجه محققان و برنامه ریزان در حوزهی امنیتپژوهی و احساس امنیت قرار گرفته اند. در فهم مسائل اجتماعی زنان و مهمتر از آن در تدوین سیاستهای اجتماعی مرتبط با آن باید توجه داشت که زنان جمعیتی همگن و واحد نیستند و در میان آنها گروه های کوچک و متکثر وجود دارد. لذا در تحقیقات اجتماعی باید موقعیت زنان درباره مولفه ها و ویژگی های گوناگون اجتماعی، فرهنگی، مکانی، امنیتی و ... مطالعه شود. از این رو در پژوهش حاضر به بررسی یکی از مهم ترین مسائل مربوط به زنان یعنی احساس امنیت اجتماعی در محیط های شهری پرداخته شده است.
زنان نیمی از استعداد ها و نیروی بالقوه جامعه می باشند و نبود آن ها در موقعیت های کلیدی، برای جامعه یک فقدان تاسف بار است. مسائل زنان باید در بحث های روزمره و تصمیم گیری های فنی مطرح شود و به همین منظور بایستی برابری فرصت در آموزش و تحقیق در محیط کار و در همه مشاغل مربوط به شهر و برنامه ریزی، فضای شهر، مسکن، تحرک و تردد امنیت فراهم گردد
امنیت از جمله مفاهیم پیچیده ای است که تعریف واحدی از آن به سادگی میسر نیست. در تعریف لغوی، امنیت عبارت است از محافظت در مقابل خطر، احساس ایمنی و رهایی از تردید است
در باب احساس امنیت تعاریف متفاوتی وجود دارد که هر کدام از زاویه ای مقوله امنیت را مورد اشاره قرار داده اند از جمله اینکه احساس امنیت اجتماعی به فقدان هراس از تهدید شدن یا به مخاطره افتادن ویژگی های اساسی و ارزش های انسانی و نبود ترس از تهدید حقوق و آزادی های مشروع گفته می شود - افشار، . - 1385 احساس امنیت به احساس رهایی انسان از اضطراب، بیم و خطر اطلاق می شود
در مجموع می توان مفهوم امنیت را به مصونیت از تعرض و تصرف اجباری بدون رضایت و در مورد افراد، به نبود هراس و بیم نسبت به حقوق و آزادی های مشروع و به مخاطره نیافتادن این حقوق و آزادی ها و مصون بودن از تهدید و خطر مرگ، بیماری فقر و حوادث غیر مترقبه و در کل هر عاملی که آرامش انسان را از بین ببرد؛ تعریف نمود
یکی از انواع امنیت، امنیت اجتماعی است که از جایگاه و موقعیت برجسته ای برخوردار بوده و تولید و تامین آن و همچنین پایدار سازی آن نیازمند مقدمات و زمینه های نسبتا پیچیده ای بوده و آسیب پذیری و زوال آن نیز تحت تاثیر زمینه ها و متغیرهای متفاوتی است که شناخت و معرفت بر آنها نیز ضرورتی اساسی دارد
احساس امنیت در گروه های اجتماعی مختلف، حدت و گستره متفاوتی دارد. زنان، تا زمانی که در مدرسه، دانشگاه، محیط کار، مکان های عمومی، خیابان و غیره امنیت نداشته باشند،مسلماً احساس آرامش نیز نخواهند کرد. پس نگرانی از تجاوز جنسی، آزار و اذیت در محیط کار، احساس خطر در رفت و آمد در سطح شهر و غیره همگی می توانند در احساس امنیت اجتماعی زنان مؤثر واقع شوند .
احساس امنیت اجتماعی ارتباط تنگاتنگی با آسایش روانی و ذهنی انسان ها دارد و ازمولفه های اصلی رفاه اجتماعی است. با توجه به این که زنان نیمی از جمعیت جامعه را تشکیل می دهند و ایران هم در حال توسعه و ترقی است، پرداختن به مسایل زنان به عنوان سرمایه های اجتماعی و انسانی از ضروری ترین نیازهای جامعه امروز است. مشارکت و حضور زنان در بخش های مختلف جامعه این ضرورت را بیش از پیش آشکار می سازد. از سوی دیگر، اهمیت مسئله امنیت در زندگی اجتماعی انسان ها به اندازه ای است که در صورت فقدان احساس امنیت، انسا ن ها در روابط اجتماعی خود با دیگران دچار شک و تردید می شوند و از برقراری روابط اجتماعی با دیگران پرهیز می کنند.
امنیت از نیازها و انگیزههای اساسی انسان به شمار میرود، به طوری که با زوال آن آرامش خاطر انسان از بین میرود و تشویش، اضطراب و ناآرامی جای آن را میگیرد و مرتفع شدن بسیاری از نیازهای آدمی در گرو تأمین امنیت است، به طوری که آبراهام مازلو نیز در سلسله مراتب نیازها، احساس امنیت را بلافاصله پس از ارضای نیازهای اولیه قرار میدهد
امنیت اجتماعی و تحرک، عناصر کلیدی برای تغییرات به شمار می آیند. هر زن در محیط شهری می بایست به وسایل حمل و نقل عمومی دسترسی داشته باشند تا به راحتی و آزادانه جا به جا شوند و از مواهب زندگی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در شهر بهره مند گرند. زنان همانند مردان در جامعه دارای حقوق می باشند و امنیت در شب و روز وقتی کاملا تضمین می شود که دیدگاه زنان مورد توجه قرار گیرد زیرا به هنگام خشونت و پرخاشگری، آن ها هدف اولیه هستند
به هر حال، نکته درخور توجه این است که بدون شناخت عوامل مؤثر و مرتبط با احساس امنیت در افراد، تأمین امنیت اجتماعی و نظم عمومی در سطح جامعه امکانپذیر نخواهد بود. بنابراین، شناخت این عوامل در ایجاد احساس امنیت اجتماعی، از پیش شرط های اساسی در برنامه ریزی برای ارتقای سطح امنیت اجتماعی است. در این بین زنان به دلیل احتمال تنها بودن در موقع تردد در محیط شهری و یا در منزل، بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی قرار دارند و باید مورد توجه خاص و ویژه قرار بگیرند. مطالعه حاضر به همین منظور و در پی بررسی تحقیقات انجام شده در حوزه امنیت زنان در فضاهای شهری و همچنین تحلیل یافته ها و نتایج تحقیقات حوزه امنیت اجتماعی نگارش شده است.
.2 مبانی نظری
سیر مباحث پیرامون امنیت اجتماعی در جامعه شناسی از قدمت بسیار بالایی برخوردار نیست، و تا زمان حاضر کمتر مورد توجه جامعه شناسان بوده است. در واقع مباحث جامعه شناسی امنیت هنوز در مراحل ابتدایی است
