بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی کاستی های موجود برنامه درسی نظام آموزشی تربیت معلم و ارائه یک مدل نظری جهت ترمیم کاستی های برنامه درسی این نظام است. این تحقیق با توجه به ماهیت آن توصیفی -پیمایشی بوده و با عنایت به اهداف تحقیق از نوع کاربردی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل 114 نفر از مدرسان مراکز تربیت معلم و استادان و متخصصان علوم تربیتی دانشگاه های استان همدان را تشکیل می دهد.
به منظور بالا بردن روایی خارجی طرح جامعه آماری به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شد و با استفاده از پرسشنامه های مشابه موضوع تحقیق و بررسی سوابق تحقیقات انجام شده و تئوری های مربوط، مؤلفه های برنامه درسی تربیت معلم که در ترمیم کاستی ها نقش به سزایی دارند شناسایی و در قالب یک پرسشنامه با مقیاس فاصله ای و با طیف چهار گزینه ای تهیه شد. و اعتبار و روایی و عوامل اشباع کننده آن برآورد گردیده است.
روایی سؤال های پرسشنامه بررسی شده و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرانباخ 0/89 برآورد گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی، فرایند مفهوم سازی، آمار تحلیل عاملی و روش تحلیل مسیر استفاده گردید.
برای بررسی روایی سازه پرسشنامه پس از برآورد کفایت نمونه برداری - - KMO و آزمون کرویت بارتلت که حکایت از وجود شرایط مناسب اجرای تحلیل عاملی دارند، تحلیل عاملی بر پایه روش تحلیل مؤلفه های اصلی، انجام گرفت که نتایج تحلیل عاملی نشان می دهند، مؤلفه های اساسی کاستی های برنامه درسی تربیت معلم با توجه با کاستی های ملی، بین المللی و منطقه ای پیش روی برنامه درسی در سه عامل قابلیت مدلسازی پیدا نموده و تعداد سه عامل روی هم 81/759درصد کل واریانس متغیرها را تبیین می کند. و در مرحله نهایی با استفاده از چرخش واریماکس ماتریس عاملی ساختار ساده عامل ها به دست می آید و عامل ها تحت عناوین طراحی، اجرا و کنترل استخراج گردیدند.
با توجه به این سه عامل مؤثر برنامه درسی تربیت معلم مدل مفهومی آن طراحی گردید. و آماره تحلیل مسیر در قالب یک مدل نشان داد که هر یک از سه عامل از درجه اهمیت کافی برای ترمیم کاستی های برنامه درسی نظام آموزشی تربیت معلم برخوردار است.
مقدمه
در عصر حاضر، مواجهه با چالش های جهان در حال تغییر برای بشر اهمیتی انکارناپذیر یافته است. برای مواجهه با آن چالش ها، تعلیم و تربیت یگانه راهی است که بشر پیش رو دارد. بنابراین امروزه هدف آموزش و پرورش تنها انتقال میراث فرهنگی تجارب برای نسل جدید نیست، بلکه با توجه به تغییر و تحولات تکنولوژیکی و الزامات زندگی در دوران انفجار اطلاعات و رویارویی با نیازمندی های روز افزون و متنوع، باید به جای بالابردن سطح محفوظات افراد، آموزش و پرورش را متحول نمود و آن را بر پایه تحقیق و تفکر بنا کرد تا دانش آموزان به یادگیرندگانی مستقل و مادام العمر تبدیل شوند و بتوانند از پس چالش های جهان در حال تغییر برآیند .
»برای دستیابی به اهداف فوق و اصلاح تعلیم و تربیت، از میان عناصر و مؤلفه های گوناگون تشکیل دهنده نظام تعلیم و تربیت اولویت قطعی را باید برای معلم قایل شد. معلم از آن جهت مورد تأکید و توجه و دارای نقش محوری است که کارگزار اصلی تعلیم و تربیت به شمار می رود و اهداف و منویات متعالی نظام های تعلیم و تربیت در ابعاد مختلف، در نهایت باید به واسطه او محقق شود
توجه به برنامه های تربیت معلم همگام با تحولات جهانی در عصری که عصر دانایی و فناوری اطلاعات 3نامیده شده، از مهم ترین بحث هایی است که توجه صاحبنظران را به خود جلب کرده است. واضح است که ورود به این عصر نیازهای جدیدی را برای معلمان به ارمغان آورده است. نیازهایی که مستلزم آماده سازی و افزایش آموزش است. معلمان باید دانش و توانایی های تخصصی و حرفه ای خود را با تحولات آینده هماهنگ سازند. بر این اساس کشورهای توسعه یافته و برخی از کشورهای در حال توسعه برنامه ها وفعالیت هایی را برای رویارویی با این تحولات تدارک دیده و در برنامه های تربیت معلم کشورشان تغییر و تحولاتی ایجاد کرده اند
اصلاح کیفیت آموزش را درگرو صلاحیت های حرفه ای معلمان دانسته و معتقد است تغییر در نظام تعلیم و تربیت معلمان آینده ضروری است ولی برنامه یادگیری معلمان پیش از خدمت و ضمن خدمت را به منزله یک پیوستار نظام مند تلقی و نوسازی برنامه های درسی تربیت معلم از نظر هدف، محتوا، رویکردها، روش ها، منابع و وسایل را پیشنهاد کرده است.
رؤوف نیز در تحقیق خود پیرامون بررسی جنبش جهانی برای بهسازی تربیت معلم - - 1374 منتخبی از عمده ترین طرح هایی را که کشورهای صنعتی و غیر صنعتی بر اساس نیازها و شرایط و امکانات خود در زمینه تربیت معلم به اجرا گذاشته اند میان سال های 1980-1994 ارایه داده و معتقد است که به ضرورت توجه به تغییر و بازسازی برنامه های تربیت معلم پی برده اند و برنامه های تغییر را دنبال می کنند
بر اساس یافته های برخی از تحقیقات، فارغ التحصیلان این مراکز اذعان داشته اند که آموخته هایشان در تربیت معلم چندان کارساز نبوده و در مواجهه با واقعیات، بهره مندی اندکی نسبت به هزینه صرف شده در آن مراکز صورت گرفته است
بنابراین برای رسیدن به هدف های نظام آموزشی باید به تدوین برنامه پرداخت. در اینجا منظور از برنامه پیش بینی اقدامات و عملیاتی است که باید انجام پذیرد تا هدف های بهتر و با ارزش تحقق یابند. یکی از زمینه های تحقق هدف های نظام آموزشی تربیت معلم، برنامه های درسی این نظام است. استفاده از مدل های برنامه درسی مستلزم انطباق آن با شرایط و موقعیت نظام آموزشی هر کشور است
با عنایت به این مهم در این مقاله، ابتدا به معرفی برنامه درسی و کاستی های آن و الگوهای برنامه درسی در نظام آموزشی تربیت معلم پرداخته شده و پس از آن به پرسش های پژوهش می پردازد. آیزنر 5برنامه درسی را به عنوان مجموعه ای از وقایع از قبل پیش بینی شده که به قصد دستیابی به نتایج آموزشی- تربیتی در نظر گرفته شده اند می داند
تغییرات برنامه درسی که دستیابی به توافق در بسیاری از مباحث دشوار و در پاره ای موارد دور از دسترس است، مستلزم کار جمعی است از این رو تغییرات در قالب اقدامات فردی، بی دوام و بدون ثمر خواهند بود .اساسا هر عضو هیأت علمی در حیطه ی خاص دارای تخصص است و از این رو ضروری است تا فرصت های لازم برای مشارکت آنان فراهم آورده شود
به لحاظ منطقی احساس چالش، مقدمه ای برای چاره جویی است .به عبارت دیگر این احساس درد است که ما را به فکر معالجه و مداوا می اندازد .چالش های پیش روی برنامه ریزان درسی نظام آموزشی تربیت معلم ایران بر هیچ کس پوشیده نیست و هر فرد منصف و عالمی بر آن اذعان می کند. به طور کلی، متخصصان برنامه درسی در رشته های مختلف، نظام آموزشی تربیت معلم ایران را با چالش های جدی مواجه می دانند. لذا امروزه برنامه ریزان درسی و به طور کلی مسؤلان نظام آموزشی با سه دسته از چالش ها رو به رو هستند: 1-چالش جهانی که از بیرون از نظام آموزشی بر آن اثر می گذارد-2 .چالش های درونی خود نظام آموزشی-3 .چالش هایی که خاص منطقه ما - خاورمیانه - می باشد.
در ارتباط با چالش های جهانی می توان به چندمورد اشاره نمود که برنامه ریزان درسی باید به دقت به آنان اشاره نمایند - جونز ، - 2008 فرایند جهانی شده و وابستگی متقابل ملت ها به همدیگر؛ این مورد می تواند در برگیرنده مواردی چون، آلودگی محیط زیست، فقر و محرومیت، قاچاق و مصرف مواد مخدر باشد- سرعت تغییرات و پیشرفتهای تکنولوژیکی مخصوصا در در زمینه های ارتباطات و اطلاعات - تغییرات بنیادی در عرصه کار و استخدام- بالا گرفتن نابرابری های اجتماعی - پیشرفت در عرصه دموکراسی و حقوق بشر و تلاش جهت اینکه جوامع مدنی در تصمیم گیری های سیاسی ایفای نقش نمایند.
جهان چند فرهنگی و تعاملات بین فرهنگ های مختلف - رواج تغییرات سریع و ظهور پدیده عدم اطمینان در زندگی انسان ها، احساس ناامنی و افسردگی ها و خشونت های همه گیر - کاهش اخلاقیات و احساس نیاز به بازسازی نظام های ارزشی و اخلاقی.
