بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی فاکتورهای خطر مرتبط با جفتماندگی در سه زایش نخست گاوهای هلشتاین ایران بود. در این مطالعه داده ها از 11 گله بزرگ که طی سال های 1331-1311 ثبت شده بود، جمع آوری شد و پس از ویرایش تعداد گاو در شکم های اول، دوم و سوم به ترتیب 11113، 05127 و 32015 رأس بود. مدل رگرسیون لجستیک چند متغیره جهت شناسایی فاکتورهای خطر جفت ماندگی و برآورد نسبت شانس آنها به کار برده شد.
نرخ وقوع جفت ماندگی در گاوهای زایش اول، دوم و سوم به ترتیب 7/32، 13/13، 1/10 درصد بود. فاکتورهای معنی دار برای خطر بروز بیماری جفت ماندگی در گاوهای زایش اول شامل سال زایش - OR=5 132 - ، زایش در فصل پاییز - OR=1 23 - ، سن زایش - OR=5 13 - ، زایش طبیعی - OR=1 7 - و گله - OR=5 71 - و در گاوهای زایش دوم شامل سال زایش - OR=1 17 - ، زایش در فصل زمستان - OR=1 23 - ، سن زایش - OR=5 11 - ، سقط - OR=1 - و گله - OR=1 1 - و در گاوهای زایش سوم نیز شامل سال زایش - OR=5 13 - ، زایش در فصل پاییز - OR=1 33 - ، سن زایش - OR=5 13 - سقط - OR=1 51 - و گله - OR=1 51 - بودند. در بین فاکتورهای خطر، فاکتور فصل زایش بیشترین تأثیر بر جفت ماندگی داشت. با شناسایی و کنترل فاکتور کلیدی در بروز اختلالات تولید مثلی مانند جفت ماندگی می توان بروز آنها و اثرات سوء شان بر کارایی تولیدی و تولید مثلی را کاهش داد.
مقدمه
بروز بیماریها از طریق کاهش عملکرد تولید مثلی، کوتاه کردن طول عمر تولیدی از طریق افزایش خطر حذف و کاهش تولید شیر بر سودآوری گله های گاو شیری تاثیر می گذارد . - 3 - از جمله بیماریهای تولید مثلی که پس از زایش رخ می دهد و بروز آن تاثیر نامطلوبی بر عملکرد تولیدی و تولید مثلی گاوهای شیری دارد جفت ماندگی می باشد. جفتماندگی شرایط بالینی است که در آن لایه های جنین از رحم مادر جدا نمی شوند . - 25 - به طور معمول، اگر لایه های جنین تا حدود 27 ساعت پس از زایمان از رحم مادر جدا نشود این شرایط به نام جفت ماندگی تلقی می شود . - 11 - بروز بیماری جفتماندگی یک عامل خطر مهم برای متریت و آندومتریت محسوب میگردد . - 17 - بروز جفت ماندگی پیامدهای نامطلوبی بر عملکرد تولیدمثلی مانند افزایش روزهای باز، تا بروز متریت شدید و کاهش تولید دارد . - 17 - زیانهای اقتصادی حاصل از وقوع جفتماندگی شامل هزینههای درمان، دور ریختن شیر، افزایش نزخ حذف و افزایش وقوع سایر بیماریها میباشد
شناسایی عوامل غیر ژنتیکی تاثیر گذار بر بروز بیماریهایی مانند جفت ماندگی لازمه تدوین برنامههای ارزیابی ژنتیکی و استراتژی های اصلاحی مناسب برای تلفیق این صفات در برنامه های اصلاح نژادی گاوهای شیری می باشد. از این رو، پژوهش کنونی با هدف تعیین عوامل موثر بر بروز جفت ماندگی و در سه شکم نخست زایش گاوهای هلشتاین ایران انجام شد.
مواد و روش ها
در پژوهش کنونی از دادههای مربوط به جفت ماندگی در سه زایش نخست گاوهای هلشتاین ایران که طی سالهای 1331 تا 1311 در 11 گله بزرگ جمع آوری شده بودند برای بررسی اثر عوامل غیر ژنتیکی شامل سال زایش، فصل زایش، سن زایش - بر حسب ماه - ، وضعیت زایش - طبیعی، مرده زایی و سقط - و گله بر بروز جفت ماندگی استفاده گردید. بروز یا عدم بروز جفت ماندگی به ترتیب با 5 و 1 کدگذاری شد و بروز آن طی 35 روز اول پس از زایش در هر دوره شیردهی در نظر گرفته شد.
مدلهای رگرسیون لجستیک چند متغیره برای تجزیه و تحلیل جداول صفات متریت و جفت ماندگی با استفاده از روش حداکثر درست نمایی و رویه LOGISTIC نرم افزار - SAS.1 3 - SAS و تابع Logit مورد استفاده قرار گرفت. به منظور شناسایی فاکتورهای تأثیر گذار در مدل از رگرسیون گام به گام با روش حذف پس رو استفاده شد. نیکویی برازش همه مدل ها با استفاده تست نکویی برازش Hosmer و Lemeshow ارزیابی شد، متغیرهایی که از لحاظ آماری در سطح 0 درصد معنی دار بودند در مدل نهایی گنجانده شده اند
معادله عمومی مدل رگرسیون لجستیک به شرح ذیل تعریف می گردد:
Logit - π - =a+β1X1+ β2X2+….+ βnXn
:π احتمال جفت ماندگی؛ :a پارامتر عرض از مبدأ، 1 تا βn ضریب رگرسیون لجستیک - پارامترهای برآوردی - برای اثرات توضیحی X1 - تا - Xn که در مدل گنجانده می شود. در مدل های رگرسیون لجستیک نسبت شانس برآورد می شود که یک معیاری قوی و بالقوه برای بررسی ارتباط بین فاکتورهای خطر و بیماری به حساب میآید.
نتایج و بحث
میزان بروز جفت ماندگی در شکم زایش اول، دوم و سوم به ترتیب 7/1، 12/53، 1/10 درصد برآورد شد. قوی حسین زاده و اردلان - 2511 - نرخ بروز جفت ماندگی در گاو هلشتاین ایران را شکم های زایش مختلف به طور متوسط 0/2 درصد برآورد کردند Joosten . - 3 - و همکاران - 1131 - متوسط نرخ وقوع جفت ماندگی برای همه شکم های زایش را 1/1 درصد گزارش کرده است . - 1 - در پژوهش Joosten و همکاران - 1131 - نرخ بروز جفت ماندگی در شکم زایش اول، دوم و سوم به ترتیب 2/0، 23/3 و 7/1 درصد گزارش شده است Kelton . - 1 - و همکاران - 1113 - مقدار بروز جفتماندگی را به طور متوسط 3/1 درصد گزارش کردند
Parker Gaddis . و همکاران - 2512 - میانگین فراوانی گزارش شده برای جفت ماندگی از مطالعات مختلف را 3/52 درصد محاسبه کردند. نتیجه می شود که وقتی گاو تعداد شکم بیشتری زایش می کند احتمال جفت ماندگی افزایش می یابد. جفتماندگی باعث می شود که دهانه رحم یا سرویکس به طور دائم باز باشد که این باعث انتقال میکروب ها شده و در نتیجه باعث عفونت رحم می گردد. همچنین بروز جفت ماندگی باعث می شود که رحم به طور کامل منقبض نشود و مانع خروج ترشحات چرکی شده و در نتیجه اجازه نمی دهد رحم خود را بازسازی کند . - 13 - احتمال دیگر تضعیف عملکرد سیستم ایمنی است زیرا در رحم گاوهایی که غشاهای جنینی باقی مانده است، عملکرد نوتروفیل ها در این دام ها مختل می گردد که ممکن است توانایی گاوها را پس از زایمان برای خارج نمودن جفت در معرض خطر قرار دهد
نسبت شانس برآورد شده، پارامترهای برآورد شده و فاصله اطمینان 10درصد برای ریسک فاکتورهای مرتبط با جفت ماندگی در زایش اول، دوم و سوم گاوهای هلشتاین ایران به ترتیب در جداول 1، 2 و 3 آورده شده است. فاکتورهای معنی دار برای خطر بروز بیماری جفت ماندگی در گاوهای زایش اول شامل سال زایش - OR=5/132 - ، فصل پاییز - OR=1 23 - سن زایش - OR=5 13 - زایش طبیعی - OR=1 7 - و گله - OR=5 71 - بود. و در گاوهای زایش دوم شامل سال زایش - OR=1 17 - ، فصل زمستان - OR=1 23 - سن زایش - OR=5 11 - سقط - OR=1 - و گله - OR=1 1 - و در گاوهای زایش سوم نیز شامل سال زایش - OR=5 13 - ، فصل پاییز - OR=1 33 - سن زایش - OR=5 13 - سقط - OR=1 51 - و گله - OR=1 51 - بود.
وقوع جفت ماندگی از سالی به سال دیگر تغییر داشته است و الگوی خاصی ندارد و براساس شرایط آب و هوایی نرخ وقوع جفت ماندگی تغییر می کند که در مقاله مروری Laven و - 1111 - Petersگفته شده که نرخ وقوع جفت ماندگی از سالی به سال دیگر متفاوت است
در پژوهش کنونی، بیشترین و کمترین نرخ وقوع جفت ماندگی در شکم زایش اول به ترتیب در فصل پاییز و بهار بوده در حالی که در مطالعه قوی حسین زاده و اردلان - 2511 - زمستان و بهار و در مطالعه Joosten و همکاران - 1131 - تابستان - سیستم پرورشی مرتعی - و اواسط زمستان - سیستم پرورشی متمرکز - در گزارش شده است 1 - و - 3، الگوی مشابهی در مطالعه Dyrendahl و همکاران - 1111 - و Du Bois و - 1135 - Williams پیدا شد 1 - ، - 2 برخلاف، Muller و - 1117 - Owens بیشترین نرخ بروز جفت ماندگی در زمستان گزارش شده است Erb . - 10 - و - 1135 - Martin و Dohoo و همکاران - 1137 - الگوی فصلی برای بروز جفت ماندگی پیدا نکردند
در پژوهش کنونی، بین سن زایش و بروز جفت ماندگی یک رابطه خطی وجود دارد یعنی به ازای افزایش هر ماه سن زایش نرخ وقوع جفت ماندگی یک درصد افزایش می یابد که با پژوهش Joosten و همکاران - 1131 - ، Dyrendahl و همکاران - 1111 - و Erb و - 1135 - Martin مطابقت دارد. Dohoo و همکاران - 1137 - نتواستند یک الگوی پیوسته بین سن زایش و بروز جفت ماندگی پیدا کنند اما در تلیسه یک روند رو به کاهشی به دست آوردند
Joosten و همکاران - 1131 - گزارش کردند که گاوهای سقطی 11/1 درصد جفت ماندگی داشتند درحالی که در گاوهای طبیعی زا بروز جفت ماندگی 7/7 درصد و در گاوهای مرده زا بروز جفت ماندگی 11/7 درصد بوده است برخلاف در مطالعه کنونی، گاوهای طبیعی زا نسبت به گاوهای سقطی و مرده زا جفت ماندگی بیشتری داشت. در مطالعه حاضر، بروز جفت ماندگی در گاوهای سقطی نسبت به مرده زا بالا و معنی دار بود با پژوهش Joosten و همکاران - 1131 - مطابقت دارد
در پژوهش کنونی، گله روی بروز جفت ماندگی تأثیر معنی داری داشت که در مطالعه - 1131 - Robertsگزارش شده که بین گله ها از لحاظ بروز جفت ماندگی تنوع بزرگی وجود دارد
