بخشی از مقاله
چکیده:
رسانه ها به ویژه فضای مجازی منابع شگفت انگیز اگاهی و دانش و اطلاع رسانی هستند و رشد و گسترش این فناوریهای نوین ارتباطی منجر به تغییرات اساسی در عرصه های مختلف زندگی انسانها شده است بطوریکه تعلیم و تربیت نیز از این قاعده تغییرات مستثنی نمی باشد. فضای مجازی با منابع و امکانات شگفت و عظیمی که در زمینه علم و دانش در اختیار کاربران قرار می دهد و با تکیه بر ویژگیهایی چون بی زمانی و بی مکانی، تعاملی بودن و... قابلیت های زیادی را در زمینه آموزش و تعلیم و تربیت در اختیار کاربران خود قرار می دهد.
اصطلاحاتی چون آموزش از راه دور، کلاس بدون دیوار، مدارس هوشمند، دانشگاه مجازی و ...اشاره به انواع جدیدی از شیوه های آموزش دارد که در مقابل آموزش سنتی در حال جایگیری در سیستم های آموزشی کشورهای مختلف است.
آموزش الکترونیکی یا E-Learning شیوه نوینی از آموزش و یادگیری است که با استفاده از آن میتوان خیلی سریع و راحت به "خودآموزی"پرداخت. در این شیوه آموزشی جهت تعلیم و تربیت و بهره گیری از علم اساتید، با استفاده از فناوریهای روز و بکارگیری رسانه ها و دیگر ابزارهای نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر اینترنت و انواع نرم افزارهای آموزشی، امکان برگزاری دوره های آموزشی به صورت مجازی فراهم میگردد و فرایند یاددهی- یادگیری از طریق شبکه انجام می گیرد.
لذا با تو=جه به اهمیت موضوع این مقاله با هدف بررسی بررسی کاربرد مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه ریزی و یادگیری از طریق آموزش از راه دور در قالب یک مقاله مروری کتابخانه ای - - Review Article و با استفاده از مطالعه کتب، مقالات مختلف فارسی و لاتین، جستجوهای اینترنتی در سایتهای معتبر و بررسی پژوهشهای قبلی و ... صورت گرفته است.
مقدمه :
از نیمه قرن بیستم با بروز و شکل گیری تحولات پر شتاب علمی تکنولوژی، جهان وارد عصر جدیدی گردید. نخست با ورود رایانه به عرصه فناوری، زندگی انسان دستخوش تحول شد و در پی آن با تسهیل در روند ارتباطات، کوچک شدن دنیا و به دنبال آن بروز دهکده جهانی شتاب گرفت که در این روند، پیدایش رسانه های نوین، مولتی مدیاها و سیستم های فناوری اطلاعات و ارتباطات - - ICT و به ویژه اینترنت سهم بسزایی داشتند
از طرفی، در کنار پیشرفتها، تحولات فزاینده ای نیز در نظام آموزش کشور بطور محسوس آشکار می باشد و اقدامات مهمی در زمینه تجهیز سخت افزاری و نرم افزاری سیتم های آموزش محور مانند بکارگیری اینترنت و شبکه های مجازی اختصاصی در مراکز آموزشی و فرآیندهای یاددهی یادگیری انجام گرفته است و ضوابط جدیدی بمنظور تشکیل شبکه های آموزشی و همکاری بخش خصوصی با نظامهای آموزش کشور بمنظور اشاعه مهارت های رایانه ای در میان مدرسان و با هدف اصلاح نظام برنامه ریزی توسعه آموزش مجازی از راه دور تنظیم شده است
در این راستا بسیاری از پیشروان های فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، به شکلی موثر و فعال آماده ایفای نقش در جهت بهبود عوامل تسریع کننده فرآیندهای توسعه آموزش نظیر: برنامه ریزی، سیاستگزاری، تکنولوژی، تغییر نگرش و نظم دهی هستند ولیکن در این بین عوامل محوری دیگری مانند زیر ساخت، نیروی انسانی، سرمایه گذاری، نهادسازی و محتوای اطلاعاتی همچنان در وضعیت ضعیف و در حالت بازدارندگی توسعه وجود دارد.
از این رو در ترسیم چشم اندازهای توسعه شبکه های آموزشی، با مفهوم هماهنگی کلیه کاربری های آموزشی و لزوم اثرگذاری مثبت کلیه پیشران های اصلی فناوری اطلاعات باید توجه ویژه ای به انتخاب جایگاه و نوع ماموریت این گونه شبکه های رایانه ای مبذول داشت، به طوری که این امر باعث بهبود وضعیت کنونی توسعه و مدیریت فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزش کشور در مقاطع مختلف شود چراکهعموماً توسعه شبکه های رایانه ای آموزشی در سه حیطه، فرآیند یاددهی یادگیری رسمی مراکز آموزشی، بستر مجازی فعالیت های کمک درسی و کمک آموزشی و آموزش از راه دور رسمی قابل تعریف است
توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات در آموزش و یادگیری:
فنآوری اطلاعات و ارتباطات - ICT - وسیله ای برای ذخیره سازی، پردازش و ارائه اطلاعات است که به صورت الکترونیکی و مبتنی بر تعدادی رسانه می باشد
امروزه نیز مسئله کیفیت آموزش و اثربخشی نظام های آموزشی از مهمترین دغدغه های نظام های آموزشی و دست اندرکاران و تصمیم سازان امر توسعه در هر کشوری می باشد و حتی در کشور ما ایران این مسئله به دلایل عدیده ای از نگرانی مضاعفی برخوردار است. به نحوی که دولت ها، طی دهه گذشته به سختی توانسته اند حتی هزینه های جاری آموزش و پرورش را بپردازند. از طرفی فناوری اطلاعات و ارتباطات این ادعا و بلکه توان را دارد که طی یک برنامه مدون و با تغییر در ساختار و روش های آموزش از هزینه ها بکاهد و کیفیت را افزایش دهد و محصولات نظام های آموزشی را با نیاز های جامعه هماهنگ و منطبق نماید و در جهت کاربردی نمودن آموزش قدم بردارد
بسیاری از مشکلاتی که امروزه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور با آن مواجه است از قبیل کمبود بستر های فرهنگی، کمبود نیروی انسانی ماهر، آشنا نبودن با زبانهای خارجی، پایین بودن انگیزه و روحیه جست وجو و کاوشگری، فقدان گرایش به کار و تلاش و عمل و در یک کلمه، کاهش توانمندی های مهارت های زندگی، ناشی از ناتوانی نظام آموزش و پرورش سنتی در پاسخگویی به نیازهای جامعه در حال تغییر و تحول است. نوآوری در روش های تدریس و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس موجب توسعه یادگیری مشارکتی دانش آموزان، تقویت روحیه جست وجوگری و پژوهش، کاربردی نمودن آموزش، فراهم نمودن زمینه آموزش و یادگیری مادام العمر می شود
فناوری اطلاعات به عنوان یک رویکرد نوین، در نقشهایی چون: مکمل نظام آموزشی، بهبود کیفیت تدریس، تنوع بخشیدن به شیوه های تدریس، فراهم ساختن آموزش مستمر وخودکار، کوتاه نمودن زمان آموزش،کوتاه کردن دوره تحصیل، توجه به استعدادهای فردی، انفرادی کردن آموزش و مقابله با مشکلات آموزش جمعی عمل می کند
به عبارت دیگر می توان گفت فن آوری اطلاعات پارادایمی است که در تغییر و تحول در آموزش و پرورش نقش اساسی و پایداری داشته و دارد. این پارادایم برای تعیین روش های انجام امور آموزشی به شیوه ای تکرار شونده و پیشرونده بکار می رود. امروز اطلاعات شاخص قدرت است؛ برخلاف گذشته که تمایز میان جوامع بر چهار شاخصه دوران صنعتی - سرمایه، ماشین آلات، مواد اولیه و نیروی انسانی - استوار بود، امروزه آنچه که کشوری را در سطح اول، دو یا سوم جهان قرار میدهد و یا به کار میگیرد، آغاز هزاره سوم و شروع قرن بیست و یکم، تبلور حقیقی حضور کشورهای پیشرفته اطلاعاتی است
امروزه با دراختیارداشتن فناوری اطلاعاتی و ارتباطی مختلف و پیشرفته، امکان برقراری سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش ازپیش میسرگردیده است. افراد درهرکجا که باشند می توانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خودرا درهرزمینه ای دریافت کنند. اما بی شک- بیشترین تاثیر پدیدآمدن فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی برمحیط های آموزشی بوده است
پیدایش فناوری اطلاعات، شتاب بیشتری به تحولات جهان در عصر اطلاعات و دانایی داده است . اگر چه این پدیده ابتدا از محیط های نظامی آغاز و سپس به مراکز دانشگاهی کشیده شد، اما امروزه عرصه های مختلف زندگی جوامع را تحت تأثیر قرار داده است . اینک قریب به دو دهه است که فناوری اطلاعات در عرصه ی تعلیم و تربیت پا نهاده و نظام های آموزشی و محیط های تحصیلی را نیز به چالش کشیده است .
نظام آموزشی کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست . اگر چه به میزان بسیار اندکی از این فناوری در قسمت های مختلف آموزش و پرورش به کار گرفته شده است ، اما اکنون زمان آن رسیده است که ما نیز همپای دیگر کشور های جهان در سیستم های آموزشی خود تغییر اساسی ایجاد کنیم تا هم از این قافله شتابان عقب نمانیم و هم از مزایای عصر اطلاعات بهره گیریم
چراکه اطلاعات، مهمترین فاکتور تولید در فرآیند شکل گیری جامعه اطلاعاتی است و کشورهایی که قادر به انطباق با تغییرات سریع در جهان و مجهز شدن به ویژگی های برگرفته از شرایط محیطی جدید هستند و نیز از قابلیت دسترسی، تولید و استفاده از اطلاعات نوین برخوردارند، موفقیت های شایانی را بویژه در قرن بیست و یکم به خود اختصاص داده اند
آموزش الکترونیکی یا آموزش از راه دور
منظور از E-Learning یا آموزش الکترونیکی به طور کلی بهره گیری از سیستم های الکترونیکی مثل کامپیوتر، اینترنت، دیسک های چندرسانه ای، نشریه های الکترونیکی و خبرنامه های مجازی نظایر این هاست که با هدف کاستن از رفت و آمدها و صرفه جویی در وقت و هزینه و در ضمن یادگیری بهتر و آسان تر صورت می گیرد. به عبارت دیگر در عرصه آموزش الکترونیکی میتوان فرصتهایی یافت که ارائه مفاهیم و مطالب درسی را با استفاده از امکانات کمک آموزشی دیداری و شنیداری پیشرفته، می توان بسیار غنی و جذاب نمود.
انعطاف پذیری این نوع آموزش، محیط آموزشی مناسبی را برای افرادی که به دلیل تعهدات شغلی یا شخصی قادر به شرکت کردن در یک کلاس رسمی نیستند، فراهم می آورد.
در این شیوه آموزش با استفاده از فناوری روز در امر تعلیم و تربیت و بهره گیری از اساتید مجرب میتوان گام های موثری در زمینه آموزش همگانی و ارتقاء سطح دانش جامعه برداشت. با بهره گیری از ابزارهای فناوری نظیر اینترنت و انواع نرم افزارهای آموزشی، امکان برگزاری دوره های متنوع در سطوح مختلف به صورت مجازی و مطابق با استانداردهای آموزشی فراهم میگردد. با استفاده از امکانات شبکه، در هر زمان و هر مکان میتوان به مطالعه دروس پرداخت
