مقاله کودک و ارتباط بدون واسطه با طبیعت

بخشی از مقاله

چکیده

کودکان امروز آینده سازان فردای کشورها هستند. برای داشتن فردایی بهتر، امروز بایستی به نیازهای این قشر توجه کرد و آنها را در محیط بهتری پرورش داد. کودکان از نظر ویژگی های روانشناختی و رابطهای که به لحاظ ادراکی و رفتاری با محیط برقرار می کنند، با دیگر گروه های جامعه متفاوت هستند. آنها حساس ترین و تاثیرپذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل میدهند و مهمترین سال های زندگی خود، یعنی زمانی که پایه های رشد شخصیتی، ذهنی، جسمی و اجتماعی آنها شکل می گیرد را سپری می کنند.

محیط های طبیعی و اکوتوریستی بستر مناسبی است در شناخت محیط توسط کودک، به صورتی که او سردی و گرمی را روی پوست خود احساس کند، زمین زیر پای خود را بشناسد، صداها و بوهای پیرامون خود را بشنود، نور محیط را با شدت طبیعی آن احساس کند و در نهایت ارتباط خود را با فضاهای طبیعی افزایش دهد. بر این اساس پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد که اطلاعات آن به صورت اسنادی و کتابخانه ای جمع آوری گردیده است. نتایج تحقیق حاضر بر این مهم استوار است که تنها در طبیعت است که کودکان می توانند آزادانه بدوند، اکتشاف کنند و بدون محدودیت انرژی صرف کنند و تاثیرگذارترین محیط ها را برای آموزش کودکان به وجود بیاورند.

-1 مقدمه

بودن در خارج از خانه، به پدید آمدن حس شگفتی و کنجکاوی در کودکان کمک میکند. این کنجکاوی میتواند به جنبههای دیگر زندگی آنها نیز گسترش یابد. بودن در طبیعت به کودکان کمک میکند که هوشیار باشند. طبیعت این امکان را به کودکان میدهد که از همهی حواس خود استفاده کنند.

زندگی مدرن، بسیار سازمانیافته و کنترل شده است و کودکان را از شانس اکتشاف و خودآموزی محروم میکند. در چنین وضعیتی، نقش طبیعت در برانگیختن کنجکاوی کودکان بسیار مهمتر است.

به باور کارشناسان آموزش و پرورش، داشتن شانس پژوهش و اکتشاف در طبیعت، تمرکز و ظرفیت یادگیری کودکان را افزایش میدهد. پژوهشها نشان میدهند که حضور در طبیعت و فضای سبز، اختلالات تمرکز در کودکان را کاهش میدهد.

فعالیتهای بیرون از خانه، امکان بهرهمند شدن از هوای تازه و تحرک بدنی را برای کودکان فراهم میآورد که هر دو برای سلامتی جسمی و ذهنی کودکان ضروریاند. بودن و حضور در طبیعت و لذت بردن از آن، عامل مهمی در رشد کودکان است.

تخریب و نابودی محیط زیست، یک واقعیت دردناک در دنیای امروز است. افزایش پیوند میان کودکان و طبیعت برای آگاهی نسل جدید از ارزشهای محیط زیستی، بسیار اهمیت دارد. به لحاظ فطری طبیعت جایگاه امن و آرامش بخش برای انسان به شمار می آید اما زندگی امروز و گسترش آپارتمان نشینی باعث کم تحرکی کودکان شده است علاوه بر این کم حوصلگی والدین در تربیت فرزندان، گسترش دنیای مجازی و سبک غلط تغذیه همگی باعث بروز مشکلات بزرگی در زمینه تربیت نسل جدید شده اند و همین موضوع بیانگر لزوم چاره اندیشی در ارتباط با این معضلات روزافزون است.

رفتار صحیح و دلسوزانه با طبیعت را در بزرگسالی، کودکانی انجام میدهند که از ابتدای زندگی خود با طبیعت انس گرفته باشند در غیر این صورت نمی توان از کودکان که نسل آینده را خواهند ساخت انتظار حفاظت از محیط زیست داشته باشیم.

باید کودکانی را تربیت و وارد اجتماع کنیم که انسان هایی سالم از لحاظ جسمی، روانی و اجتماعی باشند. باید توجه داشت که جامعه ما در درجه نخست نیازمند یک انسان سالم و بهنجار اجتماعی است و علم و تخصص نسبت به این موضوع از اهمیت کمتری برخوردارند.

شرط داشتن یک جامعه سالم و عاری از خشونت، تربیت صحیح آینده سازان اجتماع برای تبدیل به افرادی سالم و بهنجار با ارزش های اجتماعی و انسانی است. نباید تصور کرد کودکان تا پیش از آموزش های رسمی در مدارس نیاز به آموزش ندارند. آموزش های غیر رسمی برای آموختن نحوه صحیح زندگی کردن حتی با اهمیت تر از آموزش های رسمی مدارس هستند. ساختن یک انسان سالم و مطابق با هنجارهای جامعه با آموزش های صحیح پیش از دوران مدرسه و در سنین بین 3 الی 8 سالگی انجام می شود و در حقیقت سیستم آموزش رسمی در مدارس ایجاد یک جامعه سالم را تضمین نمی کند.

علت آرامش افراد در طبیعت، بازگشت به فطرت انسانی و رهایی از قید و بندهای اجتماع در زندگی است. در طبیعت انسان می تواند آزادانه استعدادهای خود را شکوفا کند و خلاقانه بیندیشد.

-2 روش تحقیق

در این پژوهش جمع آوری اطلاعات با روش کتابخانه ای می باشد. بر این اساس پژوهش حاضر به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد که اطلاعات آن به صورت اسنادی و کتابخانه ای جمع آوری گردیده است . جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از اسنادی نظیر : کتاب ، مقاله، مجلات و نشریه ها طی سه مرحله صورت گرفت :1 منبع یابی :2 مطالعه :3 فیش برداری و به دنبال آن نگارش پژوهش صورت گرفت که به بررسی و توصیف کودک و ارتباط بدون واسطه با طبیعت می پردازد.

-3 رابطه انسان و طبیعت

به معنی کل جهان و همه مخلوقات به غیر از چیزهای «Nature» در فرهنگ لغات آکسفورد واژه »زادن و زاده شدن « به معنی«Nat» از ریشه «Nature» ساخته دست بشر آمده است و این خود مفهوم کهن زایندگی طبیعت و فرزندی ما را تأیید می کند. طبیعت اولیه، طبیعتی است که انسان آن را دگرگون نساخته و تبدیل به طبیعت ثانویه نکرده باشد، انسان با دست های خود طبیعت ثانویه را در درون جهان به وجود می آورد.

امروزه علاقه به طبیعت و میل به نزدیک شدن به عناصر آن احساس هایی است که سراسر جهان شهرنشینی در کشورهای توسعه یافته را فراگرفته است و نظریه پردازان معماری در حال ارائه دیدگاه هایی جهت ادغام کارآمد هستند و با ایجاد نهضت واحد حفظ محیط زیست و تاریخ می کوشند تا تجمع های زیستی انسان را تداوم بخشند

محققان ارتباط با طبیعت را در سه سطح تماشای مناظر طبیعی یا تصاویری از طبیعت، بودن در طبیعت و درگیری و تعامل با طبیعت تقسیم بندی می کنند. [2]و معتقدند قرارگیری در معرض طبیعت چه به صورت ارادی و آگاهانه و چه ناخودآگاه و غیرمستقیم منجر به بروز و اکنش های مثبتی از سوی مؤثر می شود. اگرچه اساس و پایه ی ژنتیکی در هرگونه تمایل به واکنش مثبت به طبیعت و محیط های طبیعی امروز یکی از ضعف های پیش روی بشر است و نیازمند آموزش، فرهنگ سازی و تجربه ی مکرر محیط های طبیعی است.

درسال های اخیر مطالعات زیادی در ارتباط با تأثیرات محیط طبیعی بر انسان ها صورت گرفته که نشان می دهد نه تنها حضور در محیط های طبیعی بلکه تماشای صرف طبیعت یا حتی نگاه به تصاویر و فیلم هایی از مناظر طبیعی موجب کاهش استرس و خستگی چشم می شود. [ 4]گروه دیگری از پژوهش ها نشان داده است دید به طبیعت، شنیدن اصواتی از طبیعت و داشتن هرگونه تجربه از طبیعت موجب کاهش تنش و استرس می شود. [5] پژوهش ها حتی به حضور مصالح طبیعی در کنار ارتباط مستقیم با طبیعت بر سلامت جسم و روح و افزایش سطح رضایتمندی و بازدهی افراد تأکید دارند.

تأثیرات طبیعت بر افراد با توجه به ویژگی های محیط های طبیعی مختلف، متفاوت است. پارک ها ، باغ ها و سواحل رودخانه ها و دریا احساس شادی، سرگرمی، آرامش، راحتی و گفتگو را القا می کنند.حس خلوت، آزادی و سرزندگی در دل جنگل ها و کوه ها بیشتر ارضاء می شود . محیط هایی که از وجود مناظر آبی بهره می برند، سایت های با اهمیت تری برای تفریح، سرگرمی، معاشرت و فعالیت های اجتماعی هستند و دید به محیط های مصنوع همراه با حضور آب، تأثیرات مثبت برابری را نسبت به محیط هایصرفاً سبز دارند

-4 ضرورت بررسی رابطه کودک و طبیعت

واقعیت دنیای مدرن امروز، تغییر در سبک زندگی است که البته به خودی خود مشکل ساز نیست. بدیهی است زمانی می توان از یک سبک زندگی انتقاد کرد که آثار و عواقب ناشی از آن به شکل منفی نمودار شود. نخستین هشدار ناشی از تغییر سبک زندگی امروزی را بر کودکان شاید بتوان در تازه ترین آمار منتشر شده از طرف سازمان بهداشت جهانی جستجو کرد: ایران یکی از هفت کشوری است که میزان چاقی کودکان در آن بالا است.

علاوه بر این، مطالعه روی بیش از 30 هزار کودک ایرانی نشان می دهد میزان شیوع چاقی و چاقی مفرط در میان کودکان ایرانی به ترتیب حدود 9/27 درصد و 3/22 درصد در مقایسه با استانداردهای جهانی است و این ارقام جای تعمق دارد. براساس تحقیقات متعدد علمی می توان با صراحت اعلام کرد یکی از مهم ترین دلایل چاقی در کودکان بی تحرک، تغییر سبک زندگی و دور شدن از محیط های طبیعی است. همین مساله بخوبی نشان می دهد که چرا کودکان ایرانی امروز بیشتر از گذشته نیازمند طبیعت و در عین حال جنبش و تکاپوی واقعی و طبیعی و نه صدالبته مجازی هستند. از سوی دیگر مطالعات گواهی بر این واقعیت است که ریشه درمان بسیاری از اختلالات و ناهنجاری های دوره کودکی در طبیعت نهفته است .

-5 طبیعت و بازی های کودکانه

بازی فعالیتی خوش آیند و دلپذیر و یکی از نیازهای طبیعی و اساسی کودکان است. بازی اهداف و کارکردهای گوناگونی دارد که هر کدام در رشد و سلامت کودکان نقش اساسی دارد. تخلیه هیجانی، آموزش، ایجاد نشاط و شادی، پرورش خلاقیت، دستیابی به آرامش، پر کردن درست اوقات فراغت و... از جمله فوایدی است که کودکان هنگام بازی از آن بهره مند می شوند . در مورد بازی نیز، طبیعت، نقش مؤثری دارد. بسیاری از بازیها و اسباب بازیهای کودکان، ریشه در طبیعت دارند. در بازیهای سنتی و بومی بیشتر از عناصر طبیعت استفاده می شود. بازی با حیوانات، آب، ماسه، چوب، سنگ و سایر عناصر طبیعت سرچشمه لذت و سلامت کودکان است .

بازیهایی که نیاز به اسباب بازی ندارند،مانند اتل متل، لی لی حوضک، گرگم و گله می برم، لی لی و... جزء بازیهای طبیعی محسوب می شوند، زیرا انسان نیز خود، بخشی از طبیعت است. مهم ترین ویژگی بازیهای طبیعی، نبود عنصر رقابت در آنهاست که از اضطراب و تنش کودکان جلوگیری می کند و معنای واقعی بازی یعنی شادی، همکاری، آرامش و آموزش تحقق می یابد.