بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مقاله بررسی فرصتها و تهدیدهای ناشی از گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در تربیت شهروندی معلمان میباشد. جامعه آماری پژوهش، معلمان مقطع متوسطه میباشد که با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای و فرمول حجم نمونه تعداد 80 نفر انتخاب شد. ابزار اندازهگیری در این پژوهش پرسشنامه محققساخته شامل 62 سئوال بستهپاسخ بر اساس طیف پنج درجهای لیکرت میباشد که سه مولفهی اساسی بعد شناختی، رفتاری و عاطفی را در تربیت دینی مورد سنجش قرار میدهد.
اعتبار پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرانباخ0/92 برآورد شد و روایی آن نیز با روش بررسی محتوایی توسط اساتید فن تعیین شد. تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش در سطح آمار توصیفی - فراوانی، درصد، میانگین، واریانس، انحراف معیار، و درصدتجمعی - و آمار استنباطی - آزمون t تکمتغیره، آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره و ضریب همبستگی - صورت گرفت. یافتههای پژوهش نشان داد که تاثیر فناوری اطلاعات در تربیت شهروندی در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری، بیش از سطح متوسط بوده است.
با توجه به خصوصیات دموگرافیک در خصوص کاربست فناوری اطلاعات بعنوان فرصت، در تربیت شهروندی، در سه حیطه تفاوت چندانی مشاهده نشد. در صورتی که در خصوص کاربست فناوری اطلاعات بعنوان تهدید در تربیت شهروندی، در بعد شناختی با توجه به سابقه خدمت، تفاوت وجود داشت.
-1 مقدمه
اطلاعات اساسیترین عامل توسعه و تکامل یک کشور است و بدین جهت بخشی از منابع ملی یک کشور به شمار میآید و باید در جهت پیشرفت و رسیدن به خودکفایی و غنیتر شدن مادی و معنوی افراد جامعه، از آن بهره برد. به عبارت دیگر هر فردی بدون در نظر گرفتن ویژگیهای مختلف فرهنگی، نژاد، مذهب، زبان، تجربه، تحصیلات و محل زندگی خود نیاز به دستیابی و دسترسی به اطلاعات موجود در نقاط مختلف دنیا دارد تا بتواند از آن برای سازندگی خود و جامعه اش استفاده کند.
بدین سبب است که با ارزش شمردن اطلاعات از ویژگیهای مهم جوامع پیشرفته ی صنعتی شده است. در این گونه جوامع در اثر توجه به نقش حساس اطلاعات برای دسترسی افراد به انواع اطلاعات موجود در کلیهی نقاط دنیا، امکانات مناسب فراهم آمده است
اما نقش تربیت شهروندی در این میان چیست؟ بستگی شهروندی و تر بیت را در بادی امر می توان در نظرات فلاسفه تربیتی ملاحظه کرد . به نظر افلاطون شهر زیبا و نیک تنها بر بنیاد تربیت پی افکنده می شود. فلسفه سیاسی ارسطو نیز به زمامدار خردمند توجه ویژهای کرده است که آن نیز از طریق تربیت ممکن است. برای بنتام نیز دموکراسی مبتنی بر خرد و روشنگری و آزادی اندیشه و گفتار و آزادی فرد تاکید میکند که این همه تنها از راه تربیت امکان پذیر است . دیویی بستگی دقیقی بین تربیت و دموکراسی برقرار می کند و تنها دموکراسی هایی را پایدار می داند که از سر آگاهی باشد. از نظر هگل نیز تربیت حقیقی گذر از جنبه فردی و رسیدن به آزادی است
تامسون - 2001 - «1 عقیده دارد: »توسعه رسانهها، ماهیت ارتباطات در جامعه کنونی را به شکلی عمیق و ترمیمناپذیر تغییر شکل داده است . در این میان اینترنت در مقایسه با ظهور سایر رسانههای الکترونیکی که به سرعت یک پدیده گسترش یافته است، الگوهای متفاوت و متداول ارتباطی از قبیل رادیو و تلویزیون را به شکل تعادلی گسترده درهم آمیخته است.
با استفاده از اینترنت، پیش از این، فرصتهای تجربه غیرمستقیم میلیونها انسان و هزاران سازمان در سراسر جهان را تغییر شکل داده است. با توجه به گستردگی و وسعت اینترنت مشکل است، تصور کنیم که چنین تغییر شکل فناورانه و با اهمیتی، چیزی غیر از تأثیر عمیق به عنوان نوعی ابزار انتقال فرهنگی خواهد داشت. در واقع برخی مفسران مخصوصاً کاسلز 2 اشاره میکند که شبکههای ارتباطی نوین دارای ابعاد فرهنگی مخصوص به خود میباشند. او ادعا میکند که این شبکهها در مفهوم سنتی سیستم ارزش گذاری فرهنگ نوینی را تسهیل نمیکنند زیرا چندگانگی موضوعات در شبکه و تنوع چند فرهنگ متحد شبکه ای را طرد میکنند« در عوض او اشاره میکند که شبکههای ارتباطی نوین» از فرهنگ ها ، ارزشها و طرحهای متنوعی تشکیل میشوند که اندیشههای مختلف ناشی شده و راهبردهای شرکتکنندگان متنوعی را به اطلاع میرسانند
اما این فناوری اطلاعات در حوزه تربیت نیز، حضور تردید آفرین و شکننده خود را نشان خواهد داد. پویایی و نظام تربیتی، در این است که اصول، روشها و کارکردهای خود را از حالت ایستا خارج کند و بتواند خواستههایش را متناسب با دگرگونیهای محیطی شاداب و زنده نگه دارد. اگر یک نظام تربیتی بدون توجه به دگرگونی شرایط محیطی بخواهد از اصول و شیوههای معینی به صورت ثابت برای همه زمانها و مکانها استفاده کند، محکوم به مرگ خواهد بود
نتیجه، این که با وجود تمام این عوامل پیچیده اعم از متون نظری، اجتماعی، متون مربوط به متخصصان ارتباطات، هنوز هم از مطالعه همه جانبه درباره توسعه اینترنت و تغییر شکلهای متنوع در جوامع نوینی که گرفتار آن شدهاند، غافل هستند . مباحث تأثیر فناوری اطلاعات اخص و اینترنت به طور اعم مملو از دلواپسیهایی هستند که عقاید متضاد، آثار سوء آن را باعث شدهاند و به طور همزمان این واقعیت درحال شکلگیری است. فناوریهای ارتباطی از قبیل اینترنت، نسبت به زندگی ما نه تصادفی بلکه اصل است.
1-1 بیان مسئله
گسترش سریع فناوری اطلاعات در جهان و تاثیرات آن بر ابعاد مختلف زندگی بشر، نیازهای جدیدی برای انسان امروز ایجاد کرده است. هر چند این فناوری اطلاعات بسیاری از محدودیتها را از پیش پای انسان برداشته و بسیاری از کار های او را آسان کرده است ولی، برای بهرهگیری موثر از قابلیت های آن، کسب مجموعهای از مهارتها و تخصصها الزامی است. آموزش و پرورش به عنوان کلانترین و گستردهترین نهاد آموزشی هر کشور، وظیفهای خطیر در ارتقاء و گسترش مهارتهای عمومی جامعه در این زمینه بر عهده دارد
با توجه به اینکه هر جامعه ای با عنایت به زمینه های فرهنگی و ارزشی خود شهروندان خاص با خصوصیات ویژه پرورش میدهد؛ و این امر ضامن بقا و تداوم حیات اجتماعی و میزان توسعه هرکشوری می باشد؛ باید آموزش های شهروندی حساب شده ای را برای تمام اقشار جامعه به طور وسیع در نظرگرفت که می توان آن را از رسمی ترین نظام آموزش کشور یعنی آموزش و پرورش آغاز کرد؛ و میتوان گفت که در واقع آموزش نقش بسیار مهمی در ترویج جامعه سالم و آرام دارد در واقع آموزش شهروندی دریک جامعه باعث این شده که تمام اعضای جامعه از حس شهروندی مثبتی به صورت ملی برخوردار باشند و ضمن برخوداری از احترام ملی، از حقوق مشخص اجتماعی و سیاسی و اقتصادی بهره مند باشد
اگر چه آموزش های شهروندی به شکلهای مختلف در بیشتر کشورها متداول بوده، اما امروزه اغلب مردم برای انجام فعالیتهای اجتماعی خود آموزش های لازم را ندیده اند که این باعث بروز مشکلاتی در جامعه می شود.» زیرا جریانهای موثر شهروندی از آموزش خوب شهروندی است. - « برسلین 1، 2.: - 200ضرورت آموزش شهروندی خصوصاً در کشورهای در حال توسعه کاملاً احساس می شود؛ و این ضرورت توسط نهاد آموزش و پرورش که نقش اساسی در تربیت شهروندان جامعه دارد، برآورده می شود. جهت آمادهسازی نسل حاضر برای زندگی در آینده، آموزش و پرورش باید با شناخت روح زمانه و نیازهای نشات گرفته از آن، پاسخگوی تقاضای مبتنی بر شرایط جدید باشد و خود را با آن منطبق کند
طی سالهای اخیر، نظامهای آموزشی در گوشه و کنار جهان، توجه زیادی به آموزش شهروندی نشان دادهاند و اقدامات اصلاحی زیادی را در این باب انجام دادهاند. این اقدامات شامل ارائه موضوعات درسی جدید، از جمله آموزش مدنی، آموزش دموکراتیک، آموزش ملی و آموزش سیاسی، همچنین انجام اصلاحات در برنامههای درسی موجود میشوند
با توجه به آنچه ارائه شد، پژوهش حاضر با عنوان بررسی فرصتها و تهدیدهای ناشی از کاربست فناوری اطلاعات و ارتباطات در تربیت شهروندی - در زمینههای عاطفی، شناختی و رفتاری - در پی ارائه و تجزیه و تحلیل نظرات ارزشمند معلمان در این زمینه میباشد.
2-1 اهمیت و ضرورت پژوهش
با ورود به هزاره سوم میلادی، دانش تجربی نو و پیشرفتهای فناوری، این امکان را فراهم ساخته است که، از یکسو بازنمایی ذهنی انسان از کره زمین به دهکده جهانی و بزرگراههای اطلاعاتی بهبود یابد و از سوی دیگر، با وجود پیشرفتهای حاصل، چارهجویی درباره مسائل حاد اجتماعی- اقتصادی- فرهنگی و در مجموع بهزیستی و با هم زیستن ساکنان دهکده جهان همچنان نایافتنی بنماید
نگاهی به سیر تحولات گوناگون در سده گذشته این واقعیت را آشکار ساخته که »آینده دیگر تکرار گذشته نیست« و امروزه با تفکرات و روشهای سنتی نمیتوان به پیشبینی تغییرات آینده پرداخت.
