بخشی از مقاله
چکیده
در قرن حاضر صنعت توریسم همزمان با برخی تکنولوژیها رو به رشد بوده، تا جائیکه در آمد برخی از کشورها در زمینه توریسم بیشتر از سایر منابع درآمدی میباشد. در کنار توسعه صنعت توریسم، مشارکت مردم محلی، ایجاد شرایط محیطی مناسب، حفاظت و حراست از منابع طبیعی لازم و ضروری است.
در این تحقیق مطالعات میدانی، تهیه پرسشنامه، تحقیقات توصیفی - تحلیلی انجام شد و سپس با استفاده از مدل SWOT به بررسی فرصتها و تهدیدهای توسعه توریسم در زمینه اکوتوریسم و ژئوتوریسم در شهرستان دنا پرداخته شد. نتایج نشان داد که این شهرستان با برخورداری از پدیدههای ژئومورفیک و اکولوژی، پتانسیل بالایی در جذب توریسم دارد. بنابراین با مدیریت صحیح، برنامیه ریزی و سیاستگذاری مناسب میتوان همزمان با توسعه ژئوتوریسم و اکوتوریسم، توسعه اقتصادی منطقه را افزایش داد.
-1 مقدمه
گردشگری در قرن اخیر به عنوان یکی از پر درآمدترین صنایع دنیا تبدیل شده و رقابت زیادی میان بسیاری از کشورهای جهان برای جذب گردشگران به چشم میخورد، صنعت پویای گردشگری با ویژگیهای منحصر به فرد خود، بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است
اکوتوریسم سفر به نواحی طبیعت و حفاظت و تلاش برای نگهداری منابع طبیعی با آموزش مردم منطقه و بهبود بخشیدن به زندگی مردم منطقه میباشد
ژئوتوریسم بکارگیری منابع میراث زمین شناختی به منظور گردشگری بر اساس آموزش است و داراییهای میراث زمین شناختی با تکیه بر ارزشهای ذاتی اشکال زمین شناختی و ژئومورفولوژی بنا نهاده شده است
ژئوتوریسم و اکوتوریسم از مهمترین شاخههای گردشگری میباشند که در جهان امروز نقش مهمی در زمینههای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایفا میکنند، این نقش تا آنجا ادامه دارد که برخی از کشورهای دنیا عمده درآمدشان از این دو شاخه از توریسم بدست میآید. یکی از مشخصههای گردشگری در قرن اخیر افزایش اکوتوریسم - ایالا، - 1996 و بهرهگیری از جلوهای شیفته کننده طبیعت است که اخیراً به یکی از پرجاذبهترین جنبههای گردشگری در سطح جهان تبدیل شده است
افزایش سطح ارتباط بین دولت، مردم و گردشگران، توسعه رفاه اقتصادی - آبوآلویجا، - 2010، افزایش و توسعه اقتصاد منطقه - هال و دی، - 2014، افزایش اشتغالزایی - لوردی فاندیز و همکارن، 2005؛ جهانگیری و خسرویپور، - 1391 از مهمترین اثرات جذب گردشگر به شمار میروند.
امروزه مدلهای زیادی با هدف تجزیه و تحلیل علمی جهت برنامه ریزی و تصمیم گیری در امر گردشگری مورد استفاده قرار میگیرد. از پر کاربرد ترین این مدلها برای مطالعات گردشگری مدل یا تکنیک SWOT میباشد - تولایی و همکاران، - 2014 که برای ایجاد نظم و مناسبات ویژه بین مسائل و تعیین مناسبترین راهبردها برای مداخله و هدایت محیط بوده و ضمن تحلیل شرایط درونی و بیرونی به نقاط قوت و ضعف و تهدید و فرصت می-پردازد - عبدی و همکاران، - 2013 و سپس با تهیه ماتریس تحلیلی راهبردهای مورد نظر را بیان میکند.
نخستین گام در برنامه ریزی گردشگری شناخت قابلیت ها و تنگناهای بالقوه و بالفعل جاذبه های گردشگری و همچنین ارائه راهبردها و راهکارهای کاربردی در جهت توسعه پایدار در منطقه مورد مطالعه میباشد. در تحقیق حاضر ضمن معرفی جاذبه های گردشگری شهرستان دنا و معرفی جاذبه های مختلف اکوتوریستی و ژئوتوریستی، تهدیدها و فرصت ها با بکارگیری مدل SWOT تعیین میشوند که با برنامه ریزی راهبردی فرصت ها و تهدیدها میتوان در راستای توسعه اقتصادی منطقه گام برداشت.
-2 مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه
شهرستان دنا در شمال استان کهگیلویه و بویراحمد واقع گردیده و دارای مساحتی بالغ بر 1821 کیلومترمربع میباشد. این شهرستان از شمال و غرب به شهرستان سمیرم در استان اصفهان و شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری و از جنوب و شرق به شهرستان بویراحمد محدود میباشد. شهرستان دنا دارای آثار باستانی، تاریخی، زیارتی، زمین شناختی و اکولوژیکی زیادی است که در جذب گردشگران داخلی و خارجی پتانسیل بالایی دارد
شکل -1 موقعیت جغرافیایی شهرستان دنا در استان و کشور
روش تحقیق
ماهیت این تحقیق توصیفی - تحلیلی میباشد که با اتکاء بر یافته های اسنادی و مطالعات میدانی به بررسی موضوع پرداخته شد. عمدهترین ابزار در جمع آوری دادهها تهیه پرسشنامه و مصاحبه با کارشناسان و مسئولین، مردم محلی و مسافران بوده است. از طیف لیکرت برای تبدیل اطلاعات کیفی به کمی و ارزشگذاری گزینهها استفاده شده است.
مقادیر طیف لیکرت عبارتند از: خیلی زیاد - - 5، زیاد - - 4، متوسط - - 3، ضعیف - - 2 و خیلی ضعیف - . - 1 برای تدوین راهبردهای مناسب، تعیین تهدیدها و فرصتها از مدل SWOT استفاده گردید. تجزیه و تحلیل SWOT را میتوان چکیدهای از عناصر مختلف مطروحه در تجزیه و تحلیل راهبردی دانست. در این تجزیه و تحلیل محیط خارجی و وضعیت منابع داخلی سازمان مورد بررسی قرار گرفته و در قالب عناوین کلیدی خلاصه میشود و از تقابل آنها با هم چهار دسته استراتژی - so, wo, st, wt - تدوین میگردد
جدول -1 ماتریس مدل SWOT1
تکنیک یا ماتریس SWOT که گاهی tows نیز نامیده میشود، مدلی از سری مدلهای تصمیمگیری است که در جهت تعیین استراتژی و راهبرد بلند مدت یا کوتاه مدت و ایجاد تصمیمات بزرگ و کلیدی در باب مسائل و موضوعات مختلف طراحی شده است. این مدل میتواند برای یک سازمان یا شرکت برای یک منطقه جعرافیایی خاص و یا موضوع و مسئلهای که در واقع به نوعی با آن درگیر هستیم، طراحی شود. در واقع کار اصلی آن تعیین راهبرد برای بهبود کارایی یا وضعیت میباشد .
این مدل ابتدا در جهت تعیین پتانسیل و ظرفیت یک موضوع و یا یک مکان، عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر آن را بررسی میکند. سپس با استفاده از این نتایج، راهبردهای مختلف در جهت ایجاد تصمیمات و پیش بینیها و راهکارهایی برای بهبود آن مکان یا موضوع تعیین می-شود. منطق رویکرد مدل بر این است که راهبرد اثر بخش باید قوتها و فرصتهای سیستم مذکور را به حداکثر، ضعفها و تهدیدها را به حداقل برساند. این منطق اگر درست بکار رود، نتایج بسیار خوبی برای انتخاب و طراحی یک راهبرد اثر بخش خواهد داشت.
-3 نتایج
با شناسایی مناطق دارای قابلیت گردشگری چه از نظر عمومی و چه از لحاظ تخصصی و معرفی آنها، میتوان در جذب سرمایههای داخلی و خارجی برنامه ریزی کرد. جاذبههای طبیعی، تاریخی، فرهنگی، زمین ریختشناسی در گردشگری اکوتوریسم و ژئوتوریسم میتواند مورد بازدید گردشگران قرار گیرد، و از این حیث شهرستان دنا دارای ذخایر فراوان و پتانسیلهای بالایی میباشد.
وجود منابع آبی شامل چشمهها، رودخانهها و دریاچهها، شرایط توپوگرافی و اقلیمی، پوشش گیاهی و جانوری و کاربری اراضی از مهمترین عوامل در بررسی اکوتوریسم هر منطقه محسوب میگردد که پایه مطالعات میدانی در شهرستان دنا نیز به همین صورت مورد بررسی قرار گرفت
