بخشی از مقاله
چکیده
در قرن حاضر یکی از منابع مهم ارزی کشورها، از طریق ورود گردشگران بهدست میآید که آن را"صنعت گردشگری" مینامند. از این روی همواره کشورها در نظر دارند تا با سرمایهگذاری و برنامهریزیهای دقیق و منسجم به رشد بیش از پیش این صنعت در کشور خود کمک نمایند. گردشگری دارای جاذبهها و جنبههای متنوع است و گردشگراننیز بر اساس اهداف و برنامههای مختلف جغرافیایی، زیست محیطی، فرهنگی، مذهبی، تفریحی، ورزشی، علمی و درمانی به سفرمیپردازند.
در این میان، گردشگری فرهنگی و تاریخی اهمیت زیادی دارد و درصد بالایی از گردشگران را به خود اختصاص داده است.کشور ما ایران نیز بهدلیل برخورداری از فرهنگ و تمدّن چند هزار ساله، دارای هزاران اثر تاریخی و فرهنگی است که در جایجای این سرزمین پراکندهاند. از جمله این آثار مهم و در عین حال کمتر شناخته و معرفی شده، کبوترخانهها هستند. این ابنیه بزرگ که عمدتاً در استان اصفهان واقع شده و از جهات گوناگون از جمله طرح، نقشه و اندازه تنوعدارند، علاوه بر آنکه در گذشته و حتّی حال، عامل مؤثری در رشد کشاورزی منطقه محسوب گردیدهاند، از جنبههای گوناگون اقتصادی، زیست محیطی و معماری نیز اهمیت دارند.
این آثار به علت ویژگیهای خاص و منحصر به فرد خود و استقرار هزاران کبوتر در آنها توجّه گردشگران را از قرنها پیش به خود جلب نمودهاند. از این روی لازم است با نگاهی جدّیتر به آنها، زمینه را برای شناخت و معرفی و در عین حال احیای آنها فراهم آورد، تا موجب جذب بیشتر گردشگران گردد. این مقاله نیز در جهت نیل به اهداف مذکور تدوین گردیده است. شیوه پژوهش نیز از این قرار است: روش کتابخانهای و بررسیهای میدانی از جمله عکس برداری و شناسایی برجهای کبوتر.
مقدّمه
در جهان امروز صنعت گردشگری یکی از منابع عمده درآمد کشورهاست که سهم قابل توجّهی از تولید ناخالصملّی آنها را در بر میگیرد. جهانگردی امروزه یکی از مهمترین فعّالیّتهای اقتصادی و یکی از سه صنعت عمده جهان محسوب میشود.
از آثار اجتماعی و اقتصادی این صنعت میتوان به ایجاد اشتغال، ایجاد تعادل منطقهای، افزایش درآمدهای مالیاتی از محل فعّالیّتهای اقتصادیمرتبط با گردشگری، تنوّع و غنا بخشیدن به اقتصاد محلّی، دستیابی به درآمد ارزی پایدار و همچنین شناخت متقابل فرهنگی در راستای صلح و وفاق بینالمللی، اشاره کرد
در اکثر ارزیابیهای بهعمل آمده از توسعه گردشگری در جهان سوّم، تأثیرات اقتصادی مهمتر از ملاحظات دیگر است - مهدوی، . - 64 :1383 در حقیقت گردشگری بهعنوان یک عامل اقتصادی عمده و بسیار مؤثّر در سالهای اخیر مورد توجّه فراوان قرار گرفته است
با توجّه به این دلایل کشور-های مختلف سعی دارند تا با فراهم آوردن زیرساختهای مناسب گردشگری از توسعه هر چه بهتر و بیشتر این صنعت و در نتیجه کسب درآمد بالاتر برخوردار شوند.
در ایران صنعت گردشگری پیشینهای چند صد ساله دارد.زیرا در طول تاریخ همواره سیّاحان بسیاری از دور و نزدیک وارد این کشور شدهاند و از آثار آن بازدید بهعمل آوردهاند. ایران از معدود کشورهایی است که آثار تمدّنی چندین هزار ساله دارد بهگونهای که امروزه صحبت از قدمت دههزار ساله فرهنگ و تمدّن این سرزمین میشود. از این روی است که امروزه در جایجای این سرزمین شاهد وجود آثار باستانی عظیم و ارزشمندی مانند تختجمشید، چغازنبیل، شهر سوخته، گنبد قابوس، گنبد سلطانیه و مجموعه گنجعلیخان هستیم که موجب جلب توجه گردشگران بسیاری شدهاند.
در این میان یکی از مناطق مهم و شناخته شده این سرزمین که همواره زبانزد عام و خاص بوده، شهر اصفهان است. این شهردلیلبه آنکه در چند دوره، مخصوصاً طیّ دوره صفویه، مرکز حکومت کشور محسوب میشده دارای آثار باستانی بسیار مهمی است که از جمله آنها میتوان به چهلستون و عالیقاپو اشاره کرد. از این روی همه ساله گردشگران بسیاری به منظور دیدن این آثار وارد اصفهان میشوند. در این میان یک گروه از بناهای مهم و تاریخیاین شهر و در واقع استان اصفهان وجود دارند که متأسفانه کمتر توجّهی بدانها شده و آن کبوترخانهها هستند. از این روی در پژوهش حاضربرآنیم تا ضمن معرّفی برخی از کبوترخانههای مهم این منطقه، به ذکر دلایل اهمّیّت آنها در جهت جذب گردشگر بپردازیم.
.1 تعریف گردشگری
پیش از پرداختن به اصل موضوع مورد بحث این پژوهش لازم است که ابتدا موارد چندی در مورد تعاریف گردشگری، بیان گردد. بهدلیل چند وجهی بودن و میان رشتهای بودن گردشگری، از دیدگاههای مختلفی اعم از اقتصادی، جامعهشناختی، جغرافیایی و مدیریّتی میتوان آن را موردبررسی قرار داد. شاید به همین دلیل است که تاکنون تعاریف متعدّدی از آن صورت گرفته است. به-عنوان نمونه لامسدون بیان کرده است:هر" گونه فعّالیّت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق میافتد، گردشگری میگویند"
همچنین هونزیکر نیز گردشگری راظهور مجموعه روابطی میداند که از مسافرت و اقامت یک نفر غیر بومی بدون اقامت و اشتغال دایم در یک محل به وجود می آید
در این میان اتّحادیّه بینالمللی جهانگردی نیز این تعریف را از گردشگری انتخاب کرده است که:"مجموعه تغییرات مکانی انسانها و فعّالیّتی است که ازآن منتج میشود. این تغییرات خود ناشی از به واقعیّت پیوستن خواستهایی است که انسان را به جابهجایی وادار می-کند و بالقوّه در هر شخصی با شدّت و ضعف متفاوت وجود دارد
سازمان جهانی جهانگردی نیز تعریف ذیل را ارائه کرده است: "جهانگردی یا گردشگری، مجموعه کارهایی است که فرد در مسافرت و در مکانی خارج از محیط محصول خود انجام میدهد. این مسافرت بیش از یک سال طول نمیکشد و هدف آن تفریح، تجارت یا فعّالیّتهای دیگر است" - W.T.O, . - 1999 در تمام تعاریف بالا، اشتراکاتی از قبیل جداشدن فرد از محل زندگی دامیئ خود، موقّتی بودن سفر و فعّالیّتهایی مانند تفریح، سرگرمی و یا بازدید مشاهده میشود.
2 اهمّیّت. گردشگری اصفهان
استان اصفهان یکی از قطبهای جهانگردی و ایرانگردی دنیا بهشمار میرود. این استان بهعنوان یکی از سرمایههای ارزشمند بشر، با برخورداری از قدمت تاریخی وآثار فرهنگی و مذهبی گرانبها، در قلمرو جهانی دارای شرایط ممتازی بوده ودر میان مراکز عمده سیاحتی و گردشگری جهان شناخته شده است.
موقعیّت شهر تاریخی اصفهان بهعنوان شهری تاریخساز وجایگاه تعالی وتلاقی ایمان، دانش وفرهنگ وهنر اسلامی- ایرانی همراه با برخورداری از عرصههای بزرگ و چشمنواز هنری، ادبی و صحنههای ماندگار تاریخی موجب شده است تا بهعنوان مهمترین شهر گردشگری استان در میان دیگر شهرهای گردشگری ایران بدرخشد. این شهر به لحاظ برخورداری از جذابیّتهای تاریخی و هنری بهعنوان یک موزه شهر شناخته شده و حتّی در برههای بهخاطر ارزشهای والای فرهنگی اسلامیآن بهعنوان "پایتخت فرهنگی جهان اسلام" انتخاب گردیده است. این شهر همچنین به دلیل برخورداری از آثار معماری مهم و ارزشمندی چون مجموعه میدان نقش جهان با آثار پیرامونی آن، پلهای خواجو و سی و سه پل، چهلستون، کلیسای وانک، مسجد عتیق و ...، جزو پنج شهر بزرگ فرهنگی و تاریخی کشور محسوب شده است
نظر به اهمّیّت و جایگاهی که این شهر از لحاظ برخورداری از آثار تاریخی در کشور دارد، همه ساله هزاران جهانگرد یا توریست خارجی با هدف دیدن این آثار تاریخی و باستانی، از این شهر بازدید به عمل میآورند؛ از این روی است که جهانگردان وارد شده به شهر اصفهان، در تقسیمبندی انواع توریسم، به عنوان توریسمهای فرهنگی محسوب میشوند
مقصود از توریسم فرهنگی بحث درباره آن بخش از صنعت گردشگریاست که بر جذّابیّتهای فرهنگی توجّه خاصّی میکند
امروزه این نوع از گردشگری شهرت بسیاری پیدا کرده و از سوی سیاستگذاران جهانگردی با اقبال بالایی روبرو شده است؛ از این رو بهعنوان یک شکل بسیار خوب از گردشگری شناخته شده است
