بخشی از مقاله
چکیده
در هم آموزي که از سازندهگرایی اجتماعی برخاسته، فرهنگ نقش ارزندهاي دارد. بنابراین، در بهرهگیري از آن،توجه به پیشینهي فرهنگیآموزندگان امري بدیهی است. آموزندگان شامل دو گروه از فرهنگیان ترکمن و غیر ترکمن بود،که به روشخوشهاي تصادفی انتخاب شدند.
دو گروه آموزنده سه بار مورد سنجش قرار گرفتند پیش از بهکارگیري همآموزي، با پرسشنامهي نگرشسنج، در جریان آن با چک لیست، و پس از همآموزي باآزمون پیشرفت تحصیلی. به منظور تجزیه و تحلیل آماري، از آزمون تی براي گروههاي مستقل و آزمون خیدو استفاده شد.
نتایج نشانداد آموزندگان ترکمن، که در فرهنگشان بر همکاري پافشاري میشود، به همآموزي بازخورد سازندهتر t=4/44 - ، df=28 و - α=0/05 در فرایند آن همکاريبیش تر - Ψ2=12/078 - و دستاورد آموزشیبیشتري نسبت به آموزندگان دارند . - t=2/247 - بنابراین بهمنظور بهره بردن از شیوههاي نوین تدریس که در جایی دیگر سودمند بودهاند نه تنها باید بنیانهاي نظريآنها را به خوبی شناخت، بلکه شناخت ویژگیهاي فرهنگی و اجتماعی هر منطقه نیز ضروري است.
مقدمه
هر انسانی براي بقاي خود به همکاري با دیگران نیازمند است؛ افزون بر زیستن، به باور ویگوتسکی - به نقل از وولفوك، - 2001 تعامل هاي گروهی در پدید آمدن کارکردهاي شناختیبسیار ارزشمند هستند و مشارکت برانگیزانندهي اندیشه است. از دید سازندهگرایان اجتماعی، آموزندگان از راه پیوندهاي اجتماعی خود با دیگران، دانشها، ارزشها و کنشهاي برخاسته از فرهنگ خود را در ذهن می سازند.
از همین رو، درسازندهگرایی اجتماعی ویگوتسکی، همآموزي - یادگیري مشارکتی - مهمترین و طبیعیترین راه براي آموختن انگاشته میشود - رییس دانا، . - 1383آموزندگان به کمک همآموزي، مهارتهاي با هم بودن و براي هم بودن را تجربه میکنند؛به همین دلیل، امروزه، که کرهزمین دهکدهجهانی خوانده شده است، انسانها براي با هم زیستن و بهزیستن بیش از گذشته به چنین آموختنی نیازمندند.
به اعتقاد جانسون و جانسون - 1994 - فرهنگ، در همآموزي نقشی بنیادین دارد و از آنجاکه حمیدي - 1385 - فرهنگ و بازخورد - نگرش - را داراي سه سویهي شناختی، عاطفی، و رفتاري میداند که در تعامل با هم هستند، میتوان به ارزندگی بازخورد در هم آموزي پیبرد و میتوان گفت سودمندي همآموزي به بازخورد آموزنده به همکاري و آموزش، و این دو به فرهنگ فرد، بستگی دارد.
ندیده گرفتن این امر، میتواند کاربرد روش همآموزي را دشوار نماید؛ زیرا همهي آموزندگان از بستر فرهنگیبازخورد سازنده به همکاري و آموختن برخوردار نیستند،بنابراین همه افراد نمیتوانند به یک میزان از آن بهره ببرند. بنابراین، روي آوردن به همآموزي بهعنوان راهکاري براي کاهش کاستیهاي آموزش، بدون توجه به نقش مهم فرهنگ در آن، نه تنها چندان سودمند نخواهدبود بلکه میتواند سویهي تازهاي هم برآن بیافزاید، به بیان دیگر، باید توجه داشت که بهکارگیري شیوههاي آموزشی بدون توجه به بنیانهاي نظري و پیشنیازهاي آنها راه به جایی نخواهد برد. جامعهي ایرانی، اقوام گوناگونی را در خود جاي داده است که هریک، فرهنگ ویژهي خود را دارند و این گوناگونیها در محیطهاي آموزشی به خوبی به چشم میخورند.
یکی از قومهاي ایرانی ترکمنها هستند. در فرهنگ این قوم بسیاري از آیینها بر کار گروهی استوارند و کار کردن با یکدیگر و براي یکدیگر امري پسندیده است - اعظمیراد، . - 1383 بنابراین با توجه به نقش ارزندهي فرهنگ در همآموزي، ویژگیهاي فرهنگی ترکمنها، و واقعیتهایی که نشان میدهند همآموزي در کشور ما اثربخشی اندکی داشته است، بهتر است مقایسهاي آموزندگان ترکمن و غیر ترکمن انجام بگیرد تا مشخص شود، هنگامی که این شیوه در جایگاه یک راهکار براي بهبود کیفیت آموزش بهکار گرفته میشود، آیا فرهنگی که به همکاري ارج مینهد، میتواند زمینهساز بهره منديبیشتر آموزندگان از روشآموزشیکه بر همکاري استوار است، بشود یا نه. در بازنگري پیشینه، یافتههاي بیشتر پژوهشها اثربخشیهمآموزي نسبت به شیوههاي سنتی در بهبود کارکردهاي شناختی، عاطفی، و رفتاري را تایید میکردالبته برخی از پژوهشها همچون پژوهش برادران و جبارپور - 1384 - میان دستاورد آموزندگان از همآموزي و شیوههاي سنتی تفاوت معناداري وجود نداشت.
همچنین در پژوهش طالبی - 1384 - به تفاوتآموزندگان دختر و پسر در بهرهگیري از همآموزي را اشاره شده بود.
روش
شرکتکنندگان و طرح پژوهش
شرکتکنندگان در این پژوهش سه بار مورد ارزیابیقرار گرفتند، نخست، پیش از پرداختن به همآموزي، به وسیلهیک پرسشنامهي بازخوردسنج؛ در فرایند همآموزي، به وسیلهي یک چک لیست کارکردسنج؛ و پس از همآموزي به وسیلهي یک آزمون دستاوردسنج - پیشرفت تحصیلی - .شرکتکنندگان در یک موقعیت، به یک روش، و با کمک یک معلم، در یک دورهي هشت هفته اي - شانزده جلسه - در سال تحصیلیدرسهاي هفت و هشت کتاب زبان انگلیسیسال سوم راهنمایی را با شیوهي همآموزي آموختند. جامعه آماري این پژوهش شامل تمامی دانشآموزان دختر پایه سوم راهنمایی شهرستان گنبد کاووس در سال تحصیلی 1387-88 از میان آن-ها حدود سه هزار دانشآموز دختر پایهي سوم راهنمایی در بیست آموزشگاه راهنماییدخترانه در شهر گنبد کاووس، به صورت خوشهاي تصادفی گزینش شدند. از سی آموزنده کلاس گزینش شده، هجده تن ترکمن و دوازده تن غیرترکمن بودند.
ابزار
ابزارهاي این پژوهش محقق ساختهو عبارت بودند از پرسشنامه، چک لیست و آزمون.
پرسشنامهي بازخوردسنجی کهداراي دو بخش بود. در بخش نخست، پرسشهایی دربارهي ویژهگیهاي جمعیتشناختیي آموزندگان پرسیده شد. بخش دوم داراي بیست و چهار گویه است که بازخورد آموزندگان به همکاري در هر سه زمینهي شناختی، عاطفی، و رفتاري را میسنجد. پس از آنکه رواییبازخوردسنج به وسیلهي کارشناسان تایید شد، پایایی آن، با کمک فرمول کرونباخ در بخش شناختی 0/73، در بخش عاطفی 0/75، و در بخش رفتاري 0/76 به دست آمد. براي ساختن نگرشنامه، با توجه به چارچوب نگرهاي، پیشینهي پژوهش، و نگرش پیشاپیش نشانههاي رفتاريگویاي همآموزي و همکاري شناسایی، گزینش، و در ده گویه گنجانده شدند تا گویاي چگونگی همآموزيآموزندگان در گروهها باشند. این گویهها دو دسته بودند؛ یک دسته، رفتارهاي همخوان با هم آموزي و دسته ي دیگر، رفتارهاي ناهمخوان با همآموزي. نگرنده میبایست فراوانی رفتار یادشده در هر گویه را در برابر آن نشان میداد. پس از رواسازي نگرشنامه، پایایی آن هم با یک بار کاربرد آزمایشی آن به وسیلهي دو نگرنده در یک نشست، 0/97 به دست آمد.
آزمونپیشرفت تحصیلی براي سنجش آموختههاي آموزندگان در درس زبان انگلیسی در بخشهاي مختلف - واژگان، دستور زبان، آواشناسی، گفتوگو و درك مطلب - درسهاي هفت و هشت کتاب درسیسال سوم راهنمایی به کار رفت. پرسشهاي این آزمون با توجه به طبقهبنديي هدفهاي آموزشی بلوم طرح و در شکلهاي گوناگون همچون پرکردنی، جورکردنی، چندگزینهاي، و بازپاسخ نوشته شدند. پس از رواسازي آزمون با کمک کارشناسان؛ پایایی آزمون از راه دو نیمهسازي، برابر با 0/72 شد.
شیوه اجرا
پیش از همآموزي، پرسشنامه بازخوردسنج اجراشد.پس از آن، گروهبندي انجام شد. در جریان گروهبندي مشخص شد که از هجده آموزندهي ترکمن، ده تن میانگین 20-17، شش تن میانگین 15-17، و دو تن میانگین کمتر از 15 داشتهاند؛ و از میان دوازده آموزندهي غیرترکمن، پنج تن میانگین17-20، سه تن میانگین15-17، و چهارتن میانگین کمتر از 15 داشتهاند. هر دو گروه فرهنگی در گروههاي همآموز شش نفري قرار داده شدند. گفتنی است که براي آنکه گروهها یکسان باشند، از معدل آموزندگان در نیمسال اول سال آموزشی بهره گرفته شد. در جلسه چهارم و پنجم، چک لیست به کار رفت و پس از پایان دوره، آزمون اجرا شد.
نتایج
ابتدا به منظور بررسی همانننديمیان دو گروه آموزندگان پیش از همآموزي، آزمون غیرآماري خیدو بهکار رفت که نشان داد ناهماننديي میان دو گروه پیش از همآموزي از لحاظ آماري معنادار نیست
به منظور تجزیه و تحلیل دادههاي به دست آمده از راه بازخوردسنج، آزمون تی براي دو گروهمستقل، دادههاي حاصل از نگرشنامه، آزمون ناآمارهاي خیدو، و دادههاي حاصل از آزمون پیشرفت تحصیلی هم، آزمون تی براي گروههاي مستقل استفاده شد.
جدول .1 آمار توصیفی به دست آمده از پرسشنامه، چک لیست و آزمون پیشرفت تحصیلی
نتایج آزمون تی براي گروههاي مستقل در پرسشنامه بازخورد سنج نشان داد که تفاوت میان دو گروه از نظر آماري معنادار است - تی بدست آمده4/445=، df=28، α=0.05، تی ملاك. - 1/701 =همچنین، به منظور تجزیه و تحلیل دادههاي به دست آمده از چک لیست، آزمون خیدو به کار رفت. نتایج آزمون خیدو نشان دهندهي معنادار بودن تفاوتمیان چگونهگیهمکاري دو گروه فرهنگی در فرایند هم آموزي بود φ - محاسبه شده12/078 =، df=1، α=0.05 وφ مرزي. - 3/84 =براي بررسی معناداريتفاوت میانگین حاصل از آزمون پیشرفت تحصیلی،از آزمون تی براي گروههاي مستقل استفاده شد، که نتیجه آن، نشاندهندهي معنادار بودن تفاوت آماري میان دستاورد آموزشی آموزندگان ترکمن و غیرترکمن از همآموزي است
