بخشی از مقاله
چکیده:
نمونهگیری از کودکان کار معضلی جهانی است. بدست آوردن اطلاعات جزیی و بههنگام در مورد میزان شیوع، چگونگی توزیع، انواع و ویژگیهای جمعیتی و اقتصادی کودکان کار به منظور مشخص نمودن ابعاد این معضل، عوامل مؤثر بر آن، پیامدهای آن، افزایش آگاهیهای عمومی و اتخاذ سیاستهایی جهت مقابله با آن بسیار حائز اهمیت است. برخی از انواع کودکان کار که با خانواده زندگی و در خانه کار میکنند، یا با خانواده در ارتباط هستند، با استفاده از طرحهای نمونهگیری خانواری قابل دسترس میباشند.
روش نمونهگیری از این جمعیتها زمانی که پژوهشگر با بدترین شکل کودکان کار که جوامعی گریزان، در حرکت و فاقد چارچوب نمونهگیری هستند، روبرو میشود، با توجه به اینکه نمونهگیریهای متداول از این جمعیتها با خطای پوشش و یا بیپاسخی مواجه است، اهمیت بیشتری مییابد. یکی از روشهای نمونهگیری کاربردی برای برآورد تعداد کودکان کار، روش نمونهگیری صید باز صید است که موفقیت آن در گرئ معلوم بودن اندازه تقریبی جمعیت هدف است که در اکثر مواقع در مورد این کودکان نامعلوم میباشد.
روش نمونهگیری گلوله برفی نیز روش رایج دیگری برای نمونهگیری از این جمعیتها است که با وجود کیفیت مطلوب دادههای جمعآوری شده، به دلیل وجود اریبیهای حاصل از اجرا، استنباطهای آماری آن دارای اعتبار نیست. هدف اصلی این مقاله بررسی روش نمونهگیری پاسخگو محور به عنوان یک روش ارجاع زنجیرهای موفق در نفوذ به لایههای جمعیت کودکان کار است.
یافتههای حاصل از بررسی طرح کودکان خیابانی در دو شهر آفریقایی در مالی و غنا نشاندهنده برتری این روش نمونهگیری در دستیابی به مشخصههای این کودکان بود. همچنین با استفاده از این روش نمونهگیری، امکان برآورد نسبت جمعیت در زیر گروههای کودکان کار در صورت دستیابی به اطلاعات صحیح اندازه شبکههای اجتماعی این کودکان، وجود دارد.
مقدمه
کودکان کار به کودکان کارگری گفته میشود که از سوی سرپرست یا والد خود به اجبار و به صورت مداوم به فعالیتی گمارده میشوند که این امر در اکثر اوقات این کودکان را از تحصیل، نشاط و تجربه دوران کودکی بیبهره میسازد و سلامت روحی و جسمی آنان را تهدید میکند
برخی از این کودکان خانه محور1 هستند - کودکانی که بیشتر اوقات روز را در خیابان به سر میبرند ولی شبها به خانه و آغوش خانواده باز میگردند - و برخی دیگر خیابان محور2 - کودکان فاقد حمایت خانواده که شب و روز خود را در خیابان سپری میکنند - میباشند
آمارهای جهانی درباره تعداد کودکان کار دقیق و روشن نیست. تعداد کل کودکان کار در جهان حدود 352 میلیون نفر تخمینزده میشود؛ توزیع جغرافیایی آنان در آسیا 61 درصد، در آفریقا 32 درصد و در آمریکای لاتین 7 درصد است. حدود 117 میلیون کودک مشغول به کارهای پر خطر4 و حدود 200 میلیون کودک ملزم به کار اجباری هستند. از این میان حدود 111 میلیون کودک زیر 15 سال مجبور به انجام کارهای پر خطر میباشند.
طبق آمارهای موجود، توزیع سنی کودکان مشغول به کار متفاوت است و با افزایش سن این کودکان، احتمال ترک تحصیل و ورود تمام وقت آنان به بازار کار افزایش مییابد - کنفدراسیون بینالمللی اتحادیه صنفی. - 2008 5 سازمان جهانی کار - ILO - 6 نیز تخمینزده است که در جهان قریب بر 100 تا 200 میلیون کودک وجود دارد - وحدانی و همکاران - 2006 که آنان در کشورهای کمتر توسعه یافته ساکن میباشند - هومده و اسپنسر13/8 . - 2003 7 درصد از کودکان برزیلی، کودکان کار هستند - دال آگنل - 2011 8 و در پاکستان نیز تعداد کودکان کار، 12-11 میلیون نفر برآورد میشود که سن حداقل نیمی از آنان زیر 10 سال میباشد
بیشتر کودکان کار در سر تا سر جهان در بخش غیررسمی بیآنکه از پشتیبانی قانونی برخوردار باشند، کار میکنند. 70 درصد در بخش کشاورزی، شکار، ماهیگیری یا جنگلداری، 8 درصد در کارخانهها، 8 درصد در بخش عمدهفروشی، خردهفروشی، رستوران و هتل، 7 درصد در خدمات شخصی و اجتماعی - مانند کار خانگی - ، 4/8 درصد در دام بردهداری مانند قاچاق و فحشاء گرفتارند، 1/2 درصد از این کودکان قاچاق و خرید و فروش میشوند - کلانتری و کیانی . - 1384 از هر شش کودک در جهان، یک نفر کار میکند. برخی از این کودکان خیابانیاند؛ همه کودکانی که کار میکنند، بختی برای»کودکی کردن« واقعی ندارند. بهرهکشی از کودکان پدیدهای جهانی بوده و و نوع آن به ویژگی کشورها، بستگی دارد. در میان کشورهای اروپایی، ایتالیا کشوری است که بهرهکشی از کودکان در آن چشمگیر بوده و بر پایه برآورد یونیسف این رقم در دهه 80 نیم میلیون نفر بوده است
بیخانمانی، کودکان را در معرض انواع کجرویها و رفتارهای ضد اجتماعی قرار میدهد - هوانگ و منک. - 2001 10 پایین بودن سطح سواد کودک، افزایش بعد خانواده، بیسوادی و طلاق والدین در خیابانی شدن و ایجاد بسیاری از مشکلات برای این کودکان تأثیر بسزایی دارد - آدرینتو. - 2000 11 از سوی دیگر، همه روزه بسیاری از کودکان خیابانی دختر مورد سوء استفاده جنسی قرار میگیرند
این مسأله از پیامدهای ناگوار کودکان خیابانی است که زمینه را برای بروز و ظهور رفتارهای پرخطر جنسی و شیوع بیماریهای مقاربتی، از جمله ایدز فراهم میسازد. البته رفتارهای پرخطر جنسی در این کودکان بیشتر به زور بوده و داوطلبانه نمیباشد - نوئل2 و همکاران . - 2001 این کودکان از گروههای پرخطر در معرض عفونت اچ ای وی هستند
در پاره ای بررسیها، وجود رفتارهای پرخطر جنسی و گاه همجنسبازی در کودکان خیابانی با بروز افسردگی ارتباط داشته است - رود4 و همکاران . - 2001 از مهمترین مسائلی که کودکان خیابانی با آن مواجه هستند مشکلات بهداشتی است. بسیاری از این کودکان دچار سوء تغذیه، کمخونی، بیماریهای تنفسی، بیماریهای گوارشی، پوستی و عفونی اکتسابی مانند هپاتیت، ایدز و سل میباشند
در ایران نیز، هاشمی - 1345 - در پژوهشی تحت عنوان »کودکان کار در ایران« به بررسی این موضوع پرداخته و چنین اظهار میدارد که کودکان کار در 8 دسته -1 کودکان فقیر، -2 کودکان بیسرپرست، -3 کودکان مهاجر و مقیم در خانوادههای نابسامان، -4 کودکان ترک تحصیلکرده، -5 کودکان عقبمانده ذهنی، -6 کودکان شاغل در کارگاههای خانوادگی بدون مزد، -7 کودکان معلول که معلولیت خود را ابزار گدایی میکنند و -8 کودکان مجبور به کار به دلیل بیتوجهی خانوادههایشان به تحصیل، تقسیم میشوند.
وامقی و همکاران - 1388 - انواع فعالیتهای کودکان برای کسب درآمد در مطالعات مختلف را شامل دستفروشی، شاگردی مغازه، پادویی سینما، واکسزدن، جمعآوری ضایعات، شست و شوی اتومبیل، وزنکشی، باربری، جارچیگری، تکدیگری، سرقت، مالخری، باجگیری و تنفروشی گزارش نمود.
متأسفانه در ایران، آمار دقیق و مشخصی از تعداد کودکان کار وجود ندارد، اما حضور آنان به ویژه در کلان شهرها، چشمگیر است. در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390، تعداد کل کودکان 4 - 0 ، 9 - 5 و 14 - 10 ساله به ترتیب برابر با 8/3 - 6232552 درصد - ، 7/5 - 5657791 درصد - و 5671435 نفر 7/5 - درصد - بوده است. شمار شاغلان 14 - 10 ساله، 68558 نفر گزارش شده که از این تعداد 13571 نفر کارگر ساده 20 - درصد - که کارگر ساده، 87 درصد مرد و 13 درصد زن بودندهاند.
در این سرشماری، تمام کودکان مهاجر زیر 10 سال و بخش عمدهای از کودکان 14 - 10 سال، به دلایل پیروی از خانوار و سایر دلایل، مهاجرت نمودهاند؛ از تعداد کل مهاجران 14-10 ساله 417857 - نفر - ، 9744 نفر 2/3 - درصد - به دلایلی چون جستجوی کار 4056 - نفر - ، جستجوی کار بهتر 2660 - نفر - و انتقال شغلی 3028 - نفر - مهاجرت نمودهاند. تعداد 53524 مرد - 0/94 درصد - و 58580 زن - 1/03 درصد - ، 14 - 10ساله بیسواد وجود داشته است
نتایج پژوهشهای پیشین نشاندهنده آن است که عوامل مختلفی مانند عوامل اقتصادی - شیوع بالای بیکاری، فقر، بیعدالتی، فاصله زیاد طبقاتی، مشاغل کم درآمد والدین - ، عوامل اجتماعی - ازدیاد جمعیت، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ، ساختار جمعیت، کمبود قوانین حمایتی از کودکان - ، عوامل خانوادگی - خانوادههای پرجمعیت و بعد بالای خانوار، خانوادههای پر تنش، فوت یا جدایی والدین، اعتیاد در خانواده، سابقه بزهکاری والدین، خشونت والدین، آزار جسمی کودکان، وجود ناپدری و یا نامادری، بیماری روانی والدین - ، عوامل زیستی و روانی - بحران هویت، بحران بلوغ، فرار از خانه و مدرسه، اعتیاد و بزهکاری که تحت تأثیر عوامل اجتماعی و خانوادگی قرار دارد - و نبود نظارتهای دولتی در دفاع از حقوق کودکان می توانند بر شکلگیری پدیده کودکان خیابانی تأثیرگذار باشد
