بخشی از مقاله
چکیده
فرهنگ، متاثر از آداب و رسوم حاکم بر زندگی یک قوم یا ملت است. فرهنگ هر سرزمینی دارای ویژگی های خاص آن سرزمین است و تحت تاثیر عناصرتاریخی، مذهبی، عقیدتی و کلیه خصوصیاتی که رنگ و بوی خاصی دارند و به آن ملت هویتی متفاوت از سایر ملل می دهند، شکل می یابد. فرهنگ عاشورا نیز ابعاد گسترده و عمیق سیاسی، اجتماعی را در خود جای داده است به طوری که در طی سنوات هزاره نه تنها این واقعه رنگ و سو خود را در هجمه فرهنگ های مختلف از دست نداده است بلکه بسیار محکم و پایدار همراه با ابتکارات در ادبیات اقوام مختلف به نسل امروز منتقل گردیده است
به نظر می آید ریشه ماندگاری این فرهنگ در عمق واژگان تبلور یافته در آن همچون پیام آزادگی و رادمردی ست، این ویژگی ها مرزهای این فرهنگ را از جغرافیای شیعه خارج نموده است چنانکه فرهنگ عاشورا ضمن حفظ اصالت خود توانسته است در تالش به عنوان قومی دارای دو جغرافیای شیعه و سنی متاثر از واژگان عمیق به کار رفته در ادبیات منثور و منظوم این قوم همراه با خلاقیت گسترش یابد.
تصور می شود مولفه های نهفته در اشعار فرهنگ عاشورا در تالش دلیل اصلی ماندگاری و گسترش این فرهنگ در منطقه است. هدف از ارائه این مقاله واکاوی واژگان فرهنگ عاشورا و ریشه یابی باورهای نهفته در اشعار تالشی است.
در این مقاله نویسندگان با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، پژوهش میدانی به بررسی و تحلیل موضوع و نیز در پی واژگان تالشی تاثیر گذار در شکل گیری این فرهنگ همچونراشهَت شَو، قتلهَ شَو و جستجو اسامی کاربردی در اشعار تالشی پرداخته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد ادبیات فرهنگ عاشورا در تالش ریشه در همگرایی ساکنان این زادبوم دارد، مراسم و آیین های عاشورایی دراشعار اهل تسنن و تشیع تالش نشان از روح تعاون و برادری در این مردم دارد.
مقدمه
فرهنگ هر قوم ریشه ای دیرینه در خلق و خوی مردمان آن منطقه و تحولات آنها در طول دوره های گوناگون تاریخی دارد. فرهنگ نمایه ای از ادبیات عمل و عکس العملهای اجتماعی است که یک قوم از بدو پیدایش خود به طور اکتسابی از محیط پیرامون خود کسب می کند و در واقع فرهنگ مبین روحیات ملتهای مختلف است. تفاوتها و تشابهات میان اقوام با فرهنگ بین آنها قیاس می شود. بنابراین تأمل بیشتر در واژه فرهنگ می تواند ما را در فهم روحیات، باورها، آداب و رسوم و شکل گیری نمادها در اقوام یاری رساند.
مبانی نظری تحقیق بر این مبناست که فرهنگ عاشورا، مجموعه ای از پیامها، نمادها ، هنجارها و ارزشهایی است که در طی قرون هزاره پس از وقوع آن در سرزمین کربلا، در ابعاد گسترده سیاسی، اجتماعی و فرهنگی توانسته است ضمن حفظ هویت خود به عنوان یک فرهنگ جهانی در بین مسلمانان و اقلیتهای دیگر مبدل گردد. در پایداری فرهنگ عاشورا مولفه های فرهنگی آن نقش محوری داشته است؛ مولفه هایی همچون ولایتپذیری، ایثار و فداکاری، عطوفت و مهربانی، توکل و صبر، انتخاب برتر در مواقع امتحان سبب شده تا فرهنگ عاشورا به عنوان یک ارزش در متون و آموزه های اسلامی جایگاه ویژه ای یابد.
آموزه هایی که تداوم آنها سبب همدلی و همگرایی بین مذاهب اسلامی شده است. براساس تحقیقات، ادبیات و اشعار برآمده از احساسات مردم تحت تاثیر حماسه عاشورا سبب شده تا شخصیتهای کربلا تبدیل به اسطوره های فرهنگ عامه مردم شوند تا جایی که توسل به این اسطوره ها منجر به پیدایش آیین هایی همچون علم بندی و.. شده است. مشارکت مذاهب گوناگون اسلامی در سرودن سوگنامه ها و اشعار عاشورایی دلیل همگرایی در فرهنگ عاشورا ست.
بر اساس تحقیقات، زبان بیانگر احساس و اندیشه یک قوم است و ادبیات عصاره آداب و رسوم و فرهنگ جاری در هر قوم که به شکل مکتوب و یا شفاهی ثبت و به نسلهای آینده انتقال می یابد. ویژگیهای روحی و آداب و آیین های هر قوم در پس زبان نهفته است و زبان اقوام در فرهنگ عامیانه، مجموعه تعبیرات، تمثیلات، کنایات، اشعار، ترانهها، دعاها، نفرینها، اسطوره ها و سوگنامه ها ست؛ بدین ترتیب زبان مادری یک قوم در انتقال یک حادثه فرهنگی نقش بسیار پررنگی درآن قوم ایفا می کند.
در مقاله پیش رو، نگارندگان در پی پاسخ به این پرسش هستند که فرهنگ عاشورا چه تاثیر در فرهنگ تالش داشته است؟ و در نهایت فرهنگ عاشورا در اشعار تالشی چه نمودی داشته است؟
فرضیه پژوهش بر این است که مولفه های فرهنگی عاشورا سبب همگرایی و وحدت در قوم تالش گردیده است و روحیه برادری و تعاون در اشعار غیر مکتوب و مکتوب این قوم مشهود است.
روش به کار رفته در این پژوهش مطالعه کتابخانه ای و پژوهش میدانی است. نگارندگان به بررسی و تحلیل موضوع پرداخته و بر این اساس واژگان تالشی که در شکل گیری این فرهنگ اثر داشته اند مورد تحلیل کاربردی قرار می گیرند.
فرهنگ عاشورا
فرهنگ عاشورایی، مستنداتی از تاریخ روایی است. این فرهنگ، مجموعه ای از پیامها، نمادها، ارزشها و هنجارهایی است که در واقعه تاریخی، مذهبی کربلا در سال 61 قمری رخ داده است. فرهنگ عاشورا ابعادی گسترده و عمیق از مسائل سیاسی، اجتماعی را در بردارد و در جغرافیاهای مختلف به اشکال متنوع مانند اشعار ادبی به زبان های
بومی و عربی بیان می شود؛گاه نیز با آداب و رسوم بومی توام میگردد و پرفرمنس هایی مانند تعزیه را بوجود می آورد.
وقتی فرهنگ عاشورا تحت تاثیر جغرافیا و آیین های اقوام قرار می گیرد ویژگی و رنگهای متعددی می یابد که سبب تمایز بین جغرافیای فرهنگ عاشورا می شود. وجه شباهت بین خرده فرهنگ های عاشورایی این است که همگی در شکل کلی از یک اسلوب پیروی می کنند و از ارزشها و هنجارهای مشابه الگو برداری کرده اند. ویژگی مهم این فرهنگ این است که در طی سنوات هزاره نه تنها این واقعه رنگ و سو خود را در هجمه های فرهنگ های مختلف از دست نداده است بلکه بسیار محکم و پایدار با دنیای امروز منطبق شده است و با گسترش آن از مرزهای اسلامی فراتر رفته به فرهنگی آشنا و نمادی از همبستگی مسلمانان در جهان مبدل شده است. این اشاعه فرهنگ در حادثه عاشورا نه فق به دلیل مظلومیت شهدا و اسرا این واقعه تاریخی است بلکه ریشه در پیام آزادگی و رادمردی سالار شهیدان و یارانش دارد.
مراسم عاشورا دربین شیعیان ایران رنگ ویژه ای دارد و طی چهار قرن گذشته - از دوره صفوی تا به امروز - با ابتکار های قومی قرین شده است؛ این امر باعث شده تا در نقاط مختلف کشور ایران به مثابه رفتارها و آیین اقوام مختلف، فرهنگ عاشورا ضمن حفظ اصالت خود درجغرافیا های متعدد تحت تاثیر آیین های قومی تولید جاذبه فرهنگی نماید. فرهنگ عاشورا با گذر از مرزهایی که در آن تولید شده، در فرهنگهای دیگر مورد بازتولید قرار گرفت و بدین ترتیب امروزه عاشورا به یک فرهنگ جهانی در بین مسلمانان مبدل گشته است به طوری که بسیاری از اقوام اهل تسنن و حتی مسیحیان نیز همراه با شیعیان در مراسم عاشورا شرکت می کنند
