بخشی از مقاله
چکیده
تغییرات شدید انگاره ها و الگوهای ذهنی درگذر از عصر صنعت به اطلاعات و دانایی حامل فرصتها و تهدیدهای فراوانی است.همراهی و بهره برداری ازموج نوظهور فرصت های فناوری اطلاعات و ارتباطات ورفع چالش ها و تهدیدهای پیشروی این حوزه نیازمند بازنگری فرایندهای نظام آموزشی درمقابله با تأثیر شگرف فناوری اطلاعات و ارتباطات درحیطه آموزش میباشد.
برایناساس، در این مقاله سعی شده است تا با بررسی فرصت ها و تهدیدهای فراروی نظام های آموزشی در زمینه توسعه اطلاعاتی به ارائه راهکارهایی دراین زمینه پرداخته شود بطوریکه بتوان با تغییر شیوه های آموزشی از»یادگیری براساس حافظه«بسوی»یادگیری خلاقوپویا«در جهت افزایش کارایی، نوآوری و توانایی ساختار آموزش حرکت کرد.
.1 مقدمه
وقوع انقلاب اطلاعات و ارتباطات در دهه های اخیر سبب گشته است که عصر حاضر به نام عصر اطلاعات و ارتباطات نامیده شود. مقوله فناوری اطلاعات و ارتباطات تمام حوزه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، دولت، امنیت، بهداشت، اشتغال و غیره را شدیدا تحت تاثیر قرار داده است و گسترش آن در کشورهای توسعه یافته باعث افزایش کارایی اقتصاد این کشورها شده است.
بطوریکه امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات مرزهای کشورهای جهان را درنوردیده و ملتها را در یک جامعه جهانی گردهم آورده است. در کل، فناوریهای اطلاعاتی همراه با فاکتورهای خود تحولات عظیمی در شرکتها، سازمان ها، آموزشگاه ها و... ایجاد کرده اند. بگونه ای که عملکرد کلی این قبیل مراکز، کاملا تحت تاثیر میزان کاربرد فناوریهای مورد بحث میباشد
فناوری اطلاعات و ارتباطات که عبارت است از گردآوری، سازماندهی، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصویر، متن یا عدد که با استفاده از ابزارهای رایانه ای و مخابراتی صورت پذیرد
در طی زمان کوتاهی توانسته است به یکی از اجزای تشکیل دهنده جوامع مدرن تبدیل شود به گونهای که در بسیاری از کشورها به موازات خواندن، نوشتن و حساب کردن، درک فناوری اطلاعات و ارتباطات و تسلط بر مهارتها و مفاهیم پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان بخشی از هسته مرکزی آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت این جوامع مورد توجه قرار گرفته است - غفاری، - 1388 و تأکید بر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش می تواند منجر به دستیابی به دانش و مهارتهای مورد نیاز برای عملکرد مؤثر در جهان امروزی شود
در واقع، دانش آموزان در خانه با همه نوع فناوری دیجیتال آشنا شده و ماهرانه جهت ارتباط برقرار کردن، یادگیری و سرگرم ساختن خویش از آن بهره می برند. رایانه های شخصی، استفاده از وبها، آی پدها، تلفنهای چندکاره جژء جدایی ناپذیر زندگیآنها شده است. ظاهراً در خانه به شیوه ی یادگیری قوی، سازنده، دانشگاهی و سرگرم کننده روی اورده اند.
در عوض، همان افراد در اکثر کلاس های درس مجبورند به ابزار تدریس قرن نوزده متعهد باشند و اگر بخواهند اعتبارنامههای جتماعی را رعایت کنند، باید به صحبت های معلم خود گوش کنند و بازی آموزشی رسمی را بازی کنند. تنها گهگاهی می توانند از فناوریهایی که جزء جدایی ناپذیر زندگی شان است، در مدرسه استفاده نمایند
کودکان در بیرون از مدرسه زندگی مدرن و پیشرفته و درون مدرسه زندگی عقب افتاده و سنتی را تجربه می کنند. »شکاف دیجیتالی« جدید سبب شده است فعالیت های درون مدرسه در نظر کودکان با دنیای واقعی بی ربط جلوه کند - موسسه طراحی ایلینویز ، . - 2007 بنابراین، با توجه به اینکه دانش آموزان هزاره سوم، در دنیای شنیداری، دیداری و جنبشی متولد می شوند، تلاش معلمان برای آموزش آنان با بهره گیری از روشها و رسانههای آموزشی دوره گذشته بی نتیجه خواهد بود یا چندان ثمره ای به همراه نخواهد داشت. لذا ضروری است که معلمان درباره فناوری و رسانههای نوین آموزشی هم خوب بدانند و هم با نگرشی مثبت با آن برخورد کنند. زیرا مطالعات مختلف نشان میدهند که بهره گیری از فناوریهای روز مثل رایانه و شبکه جهانی در کلاس های درس این امکان را به دانش آموزان می دهد که با سرعت بیشتر و عملکرد بهتر بیاموزند و احساس رضایت بیشتر از حضور در کلاس درس داشته باشند. بدین منظور در این پژوهش به نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش بعنوان فرصت یا چالش پرداخته شده است.
.2فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش
امروزه فناوری نقش مهمی در زندگی افراد دارد و بسیاری از مردم، اهمیت و تأثیر فن آوری اطلاعات را در زندگی روزمره خود درک کرده اند . پیشرفت های چشمگیر فناوری اطلاعات، دریچه های علم و دانش را به روی همگان باز کرده است همچنین همه ملتها با هر نظام سیاسی و اجتماعی پیشرفته و در حال پیشرفت به مسأله تربیت توجه دارند و آموزش و پرورش نسبت به دیگر فعالیتهای اجتماعی از اولویت، ویژهای برخوردار است
فناوری اطلاعات و ارتباطات چارچوب و یا ساختاری را به وجود می آورد که از طریق آن، کیفیت آموزش و پرورش ارتقاء یافته و دانش آموزان و معلمان می توانند با استفاده از این فناوری به منابع یادگیری وسیعی دست یابند؛ انگیزه و یادگیری خود را افزایش دهند و شکلهای فناوری اطلاعات مختلف یادگیری را مورد استفاده قرار دهند
استفاده از فناوریهای جدید ارتباطی مانند فناوری اطلاعات، به سبب ارتقای کیفیت فرآیند یاددهی یادگیری، ایجاد فرصت های یادگیری برابر، توجه به تفاوتهای فردی، توانایی خارق العاده نرم افزارهای آموزشی، انطباق با شیوههای آموزشی سایر کشورها، رشد و بلوغ استعدادهای فردی دانش آموزان، امکان ارایه آموزش ها به صورت تعاملی، شبیه سازی آزمایشهای پرهزینه و پیچیده فنی به کمک کامپیوتر، استفاده از نرم افزارهای موجود برای نمایش فیلم های متحرک و گرافیکی، افزایش سرعت یادگیری دانش آموزان با کامپیوتر، عدم خستگی و بی حوصلگی این ماشین، دسترسی به اطلاعات وسیع از طریق اتصال به اینترنت و ایجاد تطبیق بین هر دانش آموز با نوع آموزش مورد نیاز، مورد توجه میباشد
همچنین با بررسی آمار و اطلاعات موجود در مورد میزان گسترش فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش کشورهای جهان، درمی یابیم که در بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برای تجهیز مدارس با امکانات گوناگونی، همچون رایانه و اینترنت، برنامه های در حال توسعه، برای تجهیز مدارس با امکانات گوناگونی همچون رایانه و اینترنت، برنامه های جامعی مدون شده است. ابداع روشهای جدید آموزشی، بهره گیری از رایانه در کلاسهای درس، بهره گیری از نرم افزارهای آموزشی و چندرسانه ای ها، بهره گیری از اینترنت و پست الکترونیکی، گسترش شبکه های آموزشی، ظهور آموزش - یادگیری - الکترونیکی و غیره، از پیامدهای نوین به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش بوده است
با بهرهگیری از فناوری ارتباطات و اطلاعات، کیفیت دستیابی به مواد و موضوعات مناسب و فزاینده ارتباطات از راه دور، انتظار می رود که مزایای استفاده از فناوری جدید در مدارس کشورهای در حال توسعه از هزینه های آن پیشی بگیرد - کاپر، . - 2001 بنابراین می توان کارکردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات درزمینه یادگیری را بصورت زیر برشمرد:
جدول :1 کارکردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در زمینه یادگیری
با اینحال، نظام آموزشی کشور، همچنان با ایجاد و استقرار آموزشهای مبتنی بر فناوری ارتباطات و اطلاعات در نظام آموزش و پرورش کشور با مشکلات عدیده ای روبروست. در این زمینه توپرکسی - 2006 - موانع موجود در تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس را عواملی، همچون موانع مادی، کمبود ارایه خدمات فنی، کمبود تعداد رایانهها، اطلاعات قدیمی یا کند بودن روند ارایه اطلاعات به سیستم فاوا، کمبود نرم افزارهای آموزشی، مقاومت در برابر تغییر، بیان نظریههای تخصصی آموزشی درباره معلمان، مدیران و چگونگی تغییرات، موانع انگیزشی معلمان و مدیران بیان می کند.
موناگانیا - 2003 - پنج عامل کمبود تجهیزات، کمبود حمایت نهادی، باور نداشتن مزایای فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، اعتماد نداشتن و محدودیت زمان را به عنوان موانع پذیرش فناوری در تدریس و یادگیری معرفی می کند. محمدی هفت مانع مهارتی، روان شناختی، دسترسی، متناسب نبودن روش و محتوا، موانع تشویقی/اعتباری، سازمانی/ قانونی و فرهنگی/ اجتماعی را به عنوان موانع یادگیری الکترونیکی در آموزش های علمی کاربردی، شناسایی کرده است.
همچنین، فقدان برنامه ریزی درسی مناسب برای استفاده از فناوری آموزشی، کمبود فضا و امکانات مالی، نبود ارزشیابی دقیق، و ضعف مهارت و دانش معلمان مدارس از دیگر موانع موجود بیان میشود. درنت و ملسن - 2007 - مانع اصلی را، عدم همکاری کادر مدیریتی در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی مدرسه شناسایی کرده اند.
والدز - 2005 - موانع کاربرد فناوری در نظام آموزشی را دانش ناکافی معلمان، کیفیت پایین دسترسی به اینترنت، وجود فیلترهای زیاد که دسترسی به سایتهای گوناگون را محدود میکند و در نهایت، ارتباط ضعیف تکالیف درسی با فناوری اطلاعات و ارتباطات بیان می کند. شریفی و اسلامیه - 1392 - مشوق های پیش برنده در بکارگیری و توسعه یادگیری الکترونیکی در نظام آموزشی ایران را به ترتیب اولویت برنامه فناوری، عوامل آموزشی، عوامل مربوط به طراحی آموزشی، عوامل مربوط به آموزشگر و در نهایت، عوامل مربوط به فراگیران عنوان نموده اند.
عبدالهی با توجه به نتایج حاصل از تحقیق بیان نمود که تکنولوژی آموزشی که هدف اصلی آن کمک به بهبود یاددهیB یادگیری است به عاملی مزاحم و دست و پاگیر در امر تدریس تبدیل شده و معلمان از دانش و مهارت لازم برای پیشبرد یاددهی و کمک از تکنولوژی آموزشی عاجزند لذا همچنان تمایل به تدریس سنتی دارند. همچنین بعضی از مشکلات مدیریتی و معیشتی جامعه سبب شده که استفاده ا ز شیوه های نوین در امر تدریس و یادگیری دنبال نشوند.
.3بررسی چالشهای فناوری اطلاعات در نظام آموزشی ایران
باتوجه به نوظهور بودن فناوری اطلاعات و آغاز حضور تدریجی ولی سریع آن در تارو پود حیات اجتماعی و به تبع آن تأثیر بلامنازع آن در نظام های آموزشی، شواهد تجربی و تاریخی بسیار اندکی در خصوص نحوه تأثیر این موضوع بر دسترسی بر آموزشی وجود دارد، خاصه آنکه وجوه دسترسی به نظام آموزشی در کشور ایران با جنبههای این موضوع در سایر کشورها بسیار متفاوت است.
