بخشی از مقاله
چکیده
اقتصاد مقاومتی واژهای است که در سال های اخیر جهت مقابله با محدودیت های حاصل از تحریمهای اقتصادی و همچنین رونق اقتصاد داخلی عدالت محور مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است. از نظر ایشان تکیه بر ظرفیت های داخلی و استفاده از فناوری های دانش بنیان پایه های اقتصاد مقاومتی می باشد. یکی از ظرفیت های موجود در این زمینه بخش کشاورزی و دامپروری است.
بخش دامپروری با تأمین نیاز پروتئینی کشور در تحقق امنیت غذایی که از موارد مهم در حوزه تحقق اقتصاد مقاومتی است، نقش مهمی دارد. فناوری نانو یکی از فناوری های دانش بنیان جدید می باشد که در آن خصوصیات ذرات با ابعادی کمتر از 100 نانومتر مورد بررسی و در زمینه های مختلف علم از جمله دامپروری مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از فناوری نانو در دامپروری در ابتدای مسیر خود است و در حال حاضر در زمینه تغذیه مواد مغذی، پروبیوتیک ها و مکمل ها، تشخیص و درمان بیماری ها و مدیریت تولید مثل حیوان تحقیقات کاربردی صورت گرفته است.
مقدمه
در سال های اخیر و با شدت یافتن تحریم های غرب علیه جمهوری اسلامی ایران واژه جدیدی به نام اقتصاد مقاومتی به ادبیات اقتصادی و سیاسی کشور اضافه شده است. این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبریدر شهریور سال 1389 مطرح گردید. از نظر مقام معظم رهبری "اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد" ایشان یکی از پایههای محکم اقتصاد مقاومتی را، اقتصاد دانشبنیان معرفی نموده اند؛ یعنیاقتصادی" که متّکی به علم باشد"، و می فرمایند "دانشبنیان شدن بخشهای مهمّ اقتصاد داخلی، یکی از کارهایی است که در اقتصاد مقاومتی شرط است و بایستی انجام بگیرد". یک از موارد دانشی مهم در حوزه اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری فناوری نانو است و ایشان تاکید زیادی بر گفتمان سازی و اهمیت آن داشته و می فرمایند"نانو]فناوری[ خیلی مهم است؛ نمیخواهیم بگوییم از همه مسائل کشور، از همهمسائل فنّی مهمتر و بالاتر است؛ نه،امّا][ یکی از مسائل مهم پیشرفت علمیو فنّی کشور است"
نانوفناوری براساس تعریف برنامه ابتکار ملی نانوفناوری2، به معنی شناسایی و کنترل ماده در اندازه نانو در ابعادی بین 1 تا 100 نانومتر می باشد که ایجاد این شکل جدید سبب بروز ویژگی ها و کاربردهای جدید می گردد. در نانوتکنولوژی از ساختارهایی با اندازه کمتر از 100 نانومتر استفاده می شود که هزار برابر کوچکتر از قطر موی انسان است
با کاهش اندازه ذرات، نانوذرات در مقایسه با مواد با اندازه بزرگتر سطح تماس بالاتر و پایداری کمتری دارند - میل به واکنش در آنها بالاتر 1000 - برابر - است. همچنین نانو ذرات با اندازه چند نانومتر اثرات کوآنتومی3 خواهند داشت و شبیه یک اتم تنها رفتار خواهند نمود و ویژگی هایی متفاوت از ماده اولیه خواهد داشت
نانوفناوری تکنولوژی جدیدی است که در حوزه های مختلف علوم از جمله کشاورزی کاربرد دارد. کشاورزی از بخشهایی است که در سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در مورد اقتصاد مقاومتی مورد توجه بوده و "تأمین امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید - مواد اولیه و کالا - و افزایش تولید داخلی نهادهها و کالاهای اساسی - بویژه در اقلام وارداتی - ، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی" مورد تاکید ویژه قرار گرفته است. علمی کردن کشاورزی نیز از موارد مورد تاکید ایشان بوده و آنرا لازمه پیشرفت و جهش می دانند
یکی از زیر بخش های مرتبط با کشاورزی که در دهه گذشته فناوری نانو در آن گام نهاده است دامپروری است، فناوری نانو در پرورش و تغذیه حیوانات در آینده بسیار مهم و کاربردی خواهد بود و حوزه های مختلف پرورش را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
دامپروری و امنیت غذایی
امنیت غذایی مفهومی گسترده است که با تعامل مجموعه ای از عوامل بیولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی، کشاورزی و فیزیکی تعیین می شود - Ahmad et al, 2004 - با این حال، این پیچیدگی را می توان با تمرکز بر سه مؤلفه اصلی امنیت غذایی یعنی موجودی غذا، دسترسی به مواد غذایی و استفاده از موادغذایی خلاصه کرد . - Scanlan, 2004 - بنا بر تعریف نشست جهانی غذا در سال 1996 امنیت غذایی زمانی وجود دارد که همه مردم در همه زمان ها و همه مکان ها به غذای کافی، سالم و مغذی دسترسی فیزیکی و اقتصادی داشته باشند و غذای در دسترس، نیازهای برنامه تغذیه ای سازگار با خواسته های آنان را برای یک زندگی فعال و سالم فراهم سازد
امنیت غذایی به عنوان پایه اصلی یک جامعه توسعه یافته و قدرتمند به شمار رفته و پایین بودن آن در یک جامعه - ناامنی غذایی - نه تنها توانمندیها و قابلیتهای یک ملت را تحلیل میبرد، بلکه کارآیی استفاده از منابع محدود را در آن جوامع کاهش داده و سبب فقیرتر شدن افراد آن میشود. در ضمن تاریخ روابط بین کشورها نشان میدهد که حکومتهای قدرتمند در بیشتر موارد از مواد غذایی به عنوان حربهای سیاسی علیه کشورهای جهان سوم بهره میبرند
به دلیل وضعیت سیاسی و تحریم های یک جانبه علیه کشور ایران، تأمین امنیت غذایی با حمایت از تولید محصولات کشاورزی داخلی ضروری است، چرا که رشد بخش کشاورزی به طور نسبی کمتر تحت تأثیر شوکهای بیرونی قرار میگیرد و از پایداری بیشتری برخوردار است. بخش کشاورزی و بالتبع زیربخش دامپروری به طور مستقیم از طریق تولید بیشتر و صادرات و به صورت غیر مستقیم از راه افزایش تقاضا برای خدمات و کالاهای صنعتی در جوامع روستایی به رشد اقتصادی کمک می کند و فضای امنیت غذایی کشور را بهبود می بخشد.
کشاورزی با ایجاد امنیت غذایی پایدار و فراهم نمودن بستر مناسب در شرایط بحران میتواند به ثبات امنیت روانی کشور و در پی آن امنیت اجتماعی، اقتصادی و امنیت ملی کمک نماید. اگرچه امنیت غذایی از طریق واردات نیز ممکن است قابل تامین باشد ولی تجربه کشورهای کمتر توسعه یافته حاکی از آن است که وابستگی آنها به واردات مواد غذایی از کشورهای توسعهیافتهتر باعث ضربهپذیری سیاسی آنها شده و امنیت ملی آن کشورها همواره از این جانب در معرض تهدید بوده است.
