بخشی از مقاله
چکیده:
عصر جدید با رشد روزانه داده های تازه در زمینه های گوناگون روبرو هست .جریان های صنعتی شدن ,جهانی شدن و بدنبال آن شبکه ای شدن تمام جوامع را دچار تحول کرده است.این تحولات در ابعاد گوناگونی همچون فرهنگی ,علمی -فناورانه ,اقتصادی ,حقوقی ,سیاسی و امنیتی ,آثاری مانند جهانی شدن علم و فناوری ,تحول در سطح زندگی روزمره وهویت های فردی را در بر دارند که بطور معمول بر زندگی انسانها در قرن اخیر تاثیر گذاشته اند.
ورود تکنولوژی به یک جامعه ,چالش ها وکثرت گرایی هایی را در زمینه های سیاسی ,اقتصادی و فرهنگی - اجتماعی مطرح کرده است که مهمترین آنها بحران فرهنگی وبحران هویت و معناست.همانطور که امروزه مشخص شده است معماری معاصر نیز بدلیل تغییر نیاز های فضایی کالبدی ,اجتماعی - فرهنگی ,اقتصادی و سیاسی جامعه و مردم راه حل های جدیدی را می طلبد.چرا که فناوری حقیقت شرایط حال است همه این موارد ضرورت استفاده ونمایش وکاربرد فناوری های نوین و مواد و مصالح هوشمند را صد چندان میکند.
این تحقیق همچنین در پی نشان دادن راهی است که بتوان با استفاده از فناوری های روز و مواد و مصالح هوشمند و داده های بستر طرح به خلق معماری مطلوب در معماری معاصر به صورت توامان رسید. از طرفی ورود فناوری های نوین به سرزمین هایی که هویت و تاریخ غنی آنها در زمینه هنر و معماری در تقابل با نمود های تکنولوژیک قرار دارند,چالش هایی را دامن زده است ,چرا که در اکثر این جوامع همانند ایران ,زیر ساخت های لازم جهت مواجهه با موضوع جهانی شدن فراهم نبوده است.
در هزاره جدید ,جهانی تازه در دست ساخته شدن است ومعماری اجتماعی ترین هنری است که میتواند با ایجاد انسجام مکانی ,نوعی تداوم زمانی را جهت آفرینش نو بنیاد برای شکوفایی یک تمدن منجر شود.یعنی میتوان با ایجاد مکانی که این نمود های تکنولوژیکی را به همگان از نزدیک نمایان کند و به رخ کشد این تقابل ها و چالش ها را از میان برده و آن جهان تازه و تمدن جدید را پرورش داد و به آن شکل حقیقی داد.
-1 مقدمه :
در عصر جدید با رشد روزانه دادههای تازه در زمینههای گوناگون روبرو هستیم .جریانهای صنعتیشدن، جهانیشدن و به دنبال آن شبکهای شدن تمام جوامع را دچار تحول کرده است .این تحولات در ابعاد گوناگونی همچون فرهنگی، علمی -فناورانه، اقتصادی، حقوقی، سیاسی و امنیتی، آثاری مانند اقتصاد جهانی، انقلاب ارتباطات، مسایل زیستمحیطی، احیای فرهنگهای محلی، جهانیشدن علم و فناوری، تحول در سطح زندگی روزمره و هویتهای فردی را دربردارند که به طور معمول بر زندگی انسانها در قرن اخیر تأثیر میگذارند.
در مقیاس محدودتر، تنها با تفسیر پیشرفتهای فنی، لحظه به لحظه در عصر جدید، ذهن با چالشهای فراوانی روبروست. ورود تکنولوژی به یک جامعه، چالشها و کثرتگراییهایی را در زمینه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی - اجتماعی مطرح میکند که مهمترین آنها بحران فرهنگی و بحران هویت و معناست .چراکه در مقایسه با عناصری چون سرزمین، نژاد، قومیت و نظایر آنها، فرهنگ، یکی از مهمترین عناصر هویتساز محسوب میشود .هماکنون کمرنگ شدن مرزهای فیزیکی و نزدیکی انسانها به یکدیگر، باعث ایجاد یک هویت جهانی با اشتراکات فرهنگی شده است.
حال در مواجهه با این تحولات، جامعه ایران نه از قدرت اقتصادی و فناورانه، بلکه از مایه و محتوای فرهنگی قویتر و جذابتر برای رواج فرهنگ خود برخوردار است؛ بنابراین در شرایط کنونی و با توجه به نقش انکارناپذیر علم و فناوری روز در تمام زمینهها، از بین مواضع موجود در برابر این چالشها، راه صحیح برای ایران نه تسلیم است و نه اعراض، بلکه بازیگری و در صحنه بودن است .
در واقع یک برخورد آزاد و اصیل - واقعگرایی نقادانه - موضع مناسب حال برای ایران است .با توجه به محتوای فرهنگی ایران، حفظ فرهنگ و هویت ملی و بومی از ضروریات به شمار میآید - خاص گرایی فرهنگی در کنار عامگرایی فرهنگی -
در این خصوص، هنر معماری، به دلیل ارتباط مستقیم با زندگی عینی انسانها، در مواجه با پدیده جهانی شدن نقش مهمی را در تعمیق و یا تضعیف فرهنگ و هویت بازی میکند .معماری معاصر ایران نیز به دلیل تغییر نیازهای فضایی -کالبدی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه و مردم، راهحلهای جدیدی را میطلبد .چراکه فناوری، حقیقت شرایط حال است .تمام این موارد به همراه بررسی نحوه ارتباط فناوریهای مدرن با معماری غنی تاریخی ایران، ضرورت بررسی تعامل بین فناوریهای نوین، فرهنگ و معماری کشور ما را صدچندان میکند .نمودار مسیر کلی تحقیق حاضر یعنی تعریف فناوری به عنوان یک فرصت را بیان میدارد .در این نمودار بازتاب چالش فناوری در زمینههای گوناگون مطرح و راهحلهایی برای آنها پیشنهاد شده است؛ تا نهایت به شاخصهایی برای طراحی بیانجامد.
-2رابطه بین معماری و فناوری
در جستجوی مفهوم و معنای هنر و تکنولوژی، از هنر به عنوان کارآزمودگی و مهارت در ارایه اثر و از تکنولوژی به عنوان طریق تولید ماشینها و ابزارهای فنی برای نیل به انجام عملی برای رسیدن به رفاه و معیشت یاد میکنیم
در دایره المعارفهای مختلف نیز هنر - - از واژه آرس - - به معنای مهارت می آید و تمام رشتههای ادبیات، شعر، موسیقی، درام، رقص و نقاشی، مجسمه سازی و معماری را شامل میشود.در واقع هنر به کار بردن مهارت و تخیل در خلق موضوعات زیباییشناسانه است .همچنین تکنولوژی که معادل فارسی آن فناوری است از دو واژه یونانی تخنه به معنی هنر و پیشه و لوگوس به معنای کلام الهی و اصل بنیادین معرفت گرفته شده است و عبارت است از بحث درباره هنر و صنعت
این واژه اکنون به مفهوم صنعتگری است و به طریقه ساخت و ایجاد چیزها ارجاع میشود .صنعت و هنر تکنولوژیک از ضروریات دنیای معاصر محسوب میشود و لذا بهرهگیری از آنها نیز در هر حال لازم و ضروری است. در نسبت میان فناوری و معماری دیدگاههای متفاوتی هست که بر پایه این تصور سه مرتبه از تعریف رابطه فناوری و معماری بیان میشود
در تعریف اول؛ فناوری و معماری نوعی فعالیت انسانی، در حالت دوم؛ هر دو وسیلهای برای رسیدن به هدفی و در حالت سوم؛ معماری و فناوری به سان کیفیتی برای کشف و بیان واقعیتها معرفی میشوند .دو حالت اول، فناوری و معماری را دو چیز جدا میانگارند ولی حالت سوم حقیقت معماری و فناوری را بیان میدارد .
این تعریف به ماهیت زندگی معاصر و مدرن، معماری معاصر و فناوری مدرن توجه میکند و نه به ظاهر آنها - همان - بنابراین، فناوری مدرن در ماهیت خود نسبت خاصی با انسان و طبیعت برقرار میکند .گاهی اوقات استفاده افراطی و نادرست از مظاهر این فناوری، طبیعت را به ابزاری برای بهره برداری تبدیل میسازد. ولی معماری قلمروی است که میتواند فناوری را در مسیری که با ماهیت خود قرابت داشته باشد به کار بندد .بنابراین معماری و فناوری هریک در یک مقوله و آن هم هنر ولی با دو صفت متفاوت قرار دارند .این هنر، هنر اصیلی است که فرا میآورد و حضور میبخشد .
مفاهیم و نظریه های اسلام درباره فناوری :
فناوری به معنای دانش فنی، روش فنی، زبان فنی و صنعت است .و به کلیه وسایل و ابزاری گفته میشود که برای فراهم آوردن ضروریترین امور معیشتی مردم و آسایش آنان به کار گرفته میشود .شهید مطهری میگوید : امروز دنیا بر پاشنه علم میچرخد، کلید همه جوامع، علم و اطلاعات فنی است .بدون علم نمیتوان جامعهای غنی، مستقل، آزاد، عزیز و قوی به وجود آورد .دایره تکنیک تا آن اندازه بسط و توسعه یافته که اداره امور، روابط، مناسبات، معاملات، تعلیم و تربیت، مداوا و درمان، بهداشت و ...را در برگرفته است
همچنین لزوم استفاده صحیح از صنعت و فناوری خواست قرآن است و بهرهبرداری از آن در امور تخریبی و تباهکننده هرگز روا نیست .از نظر اسلام، مهمترین بهره درست از صنایع پیشرفته هر عصر عبارت از تأمین نیازهای علمی و عملی مردم آن عصر است
در جهانبینی اسلامی، پیمودن مسیر توسعه هدف نهایی سیر انسان نیست؛امّا دستیابی به آن مطلوب و ارزشمند و در شرایط کنونی جهان، امری لازم است؛ بنابراین در مقایسه با هدف نهایی، به عنوان هدفی متوسط و به منزله وسیله و ابزاری برای رسیدن به مقصود نهایی، یعنی سیر الی االله مطرح است .بنابراین، رشد فناوریضرورتاً مستلزم رها کردن عناصر ارزشمند و فرهنگ سنتی نیست و میتوان در این راه بسیاری از ارزشهای سنتی را حفظ و ارتقا بخشید .فناوری، در توسعه اقتصادی و اجتماعی، همواره یک وسیله ضروری بوده و خواهد بود - عباسپور، - 1366با تعدیل این نظر میتوان گفت؛ فناوری از کلیدهای اصلی و مهم در حل مجموعه مشکلات کشورهای در حال توسعه است .فناوری در بستر ارزشهای جمعی جامعه میبالد
و رشد میکند .بنابراین زمانی موفق خواهد بود که بتواند با زمینههای فرهنگی -ارزشی جامعه تناسب لازم را داشته باشد و از آنها بهره جوید .در فرهنگ اسلامی، هیچ مرزی میان هنر و فناوری وجود ندارد .چراکه اسلام به عنوان یک دین متعالی همواره بر پیشرفت و بهرهگیری درست از ابزار رشد و توسعه و فناوری روز دنیا - نه تقلید کورکورانه - تأکید داشته است
