بخشی از مقاله
چکیده
نقش فیزیولوژیکی اکسیتوسین در جنس نر بهخوبی روشن نشده است. به هر روی، گزارش شده که اکسیتوسین به جابجایی اسپرم، درون مجرای وابران و اپیدیدیم، از راه برانگیختن انقباض ماهیچههای صاف آنها کمک میکند؛ به بیان دیگر، اکسیتوسین ممکن است در کوچ اسپرماتوزوئیدها در اپیدیدیمیس نقش داشته باشد. هدف از این پژوهش، آزمون کارایی اکسیتوسین بر فراسنجههای منی قوچ عربی، دربرگیرندهی: حجم منی، غلظت، شمار، جنبانی و درصد اسپرمهای زنده و ناهنجار در فصل تولید-مثل بود.
برای این کار، 8 رأس قوچ نژاد عربی که از نظر سن و وزن، کمابیش همانند بودند بگونهی تصادفی و یکسانی در دو تیمار آزمایشی شاهد و پذیرندهی هورمون قرار گرفتند - 4 دام در هر تیمار - . به هر قوچ تیمار شاهد، مقدار 1 میلیلیتر سرم فیزیولوژیکی و به هر کدام از قوچهای تیمار اکسیتوسین، 7 واحد بینالمللی هورمون از راه سیاهرگ وداج تزریق شد.
اسپرم-گیری، 15 دقیقه پس از تزریق، 1 روز در هفته و به مدت 4 هفته در فصل تولیدمثل با دستگاه الکترواجاکولاتور انجام شد. غلظت اسپرم با لام هموسایتومتر اندازهگیری شد. جنبانی اسپرمها با ارزیابی سه میدان میکروسکوپی و درصد اسپرمهای زنده و ناهنجار با ارزیابی لامهای رنگآمیزی شده با رنگ ائوزین-نیگروزین اندازهگیری شدند. یافتههای ما نشان داد که اکسیتوسین بگونهی معناداری، فراسنجههای یاد شده را در سنجش با گروه شاهد بهبود بخشید
مقدمه
هورمون اکسیتوسین50 در همهی پستانداران نر و ماده وجود دارد. ساختار شیمیایی آن یک نانوپپتید است. اکسیتوسین درونتنی در هستههای سوپرااپتیک51 و پاراونتریکولار52 هیپوتالاموس ساخته میشود؛ سپس هورمون از راه عصبی به هیپوفیز پسین کوچ کرده و در آنجا اندوخته شده و در پاسخ به محرکهای عصبی تراوش میشود
اکسیتوسین، کارایی روشنی روی انقباض ماهیچههای صاف رحم و سلولهای غدد پستانی در جنس ماده دارد ولی نقش فیزیولوژیکی آن در نرها بهخوبی روشن نیست؛ گرچه گزارش شده است که اکسیتوسین از راه برانگیختن سلولهای ماهیچهای صاف، جابجایی اسپرم را در هنگام گذر آن از مجرای وابران و اپیدیدیم شتاب میبخشد . - 6 - این کارکرد اکسیتوسین با وجود گیرنده های آن در اپیدیدیمیس، مجرای وابران و سلولهای لایدیگ و سرتولی پشتیبانی میشود
همچنین اکسیتوسین در سلولهای لایدیگ - 2 - ، اپیدیدیمیس و پروستات تولید میشود . - 3 - افزون بر این، بهکارگیری اکسیتوسین، جمعآوری منی با الکترواجاکولاتور53 را آسان میسازد . - 7 - پژوهش کنونی با هدف روشن نمودن کارایی اکسیتوسین بر فراسنجههای منی قوچ عربی در فصل تولید مثل انجام شد.
مواد و روشها
این پژوهش در آبانماه سال 1390 هجری شمسی در ایستگاه دامپروری دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان واقع در شهر ملاثانی در 36 کیلومتری شمال شرقی اهواز انجام شد. در این آزمایش، 8 رأس قوچ نژاد عربی با سن و وزن کمابیش یکسان و تغذیهی همانند و بهینه در راستای طرح کاملا تصادفی و در دو گروه برابر پخش شدند . - n=4 - به هر قوچ در گروه شاهد، 1 میلیلیتر سرم فیزیولوژیکی و به هر کدام از قوچهای گروه تیمار، 7 واحد بینالمللی اکسیتوسین از راه سیاهرگ وداج تزریق شد.
این کار، 1 روز در هفته و به مدت 4 هفته در فصل تولیدمثل گوسفند - پاییز - انجام شد. 15 دقیقه پس از تزریق، اسپرمگیری با دستگاه الکترواجاکولاتور انجام گرفت؛ نمونههای منی در فالکونهای درجهبندی شدهی همدما جمعآوری شد و ارزیابی جنبانی اسپرمها و رنگآمیزی لامها بیدرنگ در همان مکان انجام شد.
برای برپایی شرایط دمایی بهینه و نگهداری نمونههای رقیق شده، یک دستگاه حمام آب گرم بهکار گرفته شد. حجم از روی فالکون خوانده شد. غلظت اسپرمها با لام هموسایتومتر54 اندازهگیری شد. برای اندازهگیری جنبانی اسپرمها، یک میکروسکوپ نوری به همراه هات پلیت55 قابل تنظیم بهکار گرفته شد تا دمای لام و لامل، بهینه باشد. درصد اسپرمهای زنده و ناهنجار با رنگآمیزی ائوزین-نیگروزین56 و در بزرگنمایی ×400 میکروسکوپ نوری ارزیابی شد. دادههای این پژوهش با آزمون دانکن و نرمافزار spss - ویرایش - 16 آنالیز شدند.
یافتهها و بحث
در این پژوهش، بهکارگیری اکسیتوسین در سنجش با گروه شاهد به افزایش حجم منی، غلظت و شمار اسپرمها انجامید . - p<0.05 - همانند با یافتههای ما، بزکورت و همکاران - 2 - در پژوهشی روی قوچ آواسی گزارش کردند که اکسیتوسین، حجم منی، غلظت و شمار اسپرمها را افزایش داد. همچنین نایت - 4 - بیان کرد که بهکارگیری اکسیتوسین در قوچ، مایهی افزایشی معنادار در حجم منی و غلظت اسپرم گردید و شمار اسپرمها را به اندازهی %45 در هر انزال افزایش داد. در برابر، تراس و کاستریتز - 8 - در آزمایش روی سگ، برنتسون و ایگبوئلی - 1 - در گاوهای نر هلشتاین و والچ و همکاران - 9 - در پژوهشی روی انسان با بهکارگیری اکسیتوسین، هیچ دگرگونی در این فراسنجهها مشاهده نکردند.
یافتههای ما نشان داد که فراسنجههای جنبانی، ناهنجاری و درصد اسپرمهای زنده، بگونهی معناداری افزایش یافتند . - p<0.05 - در این راستا، والچ و همکاران - 9 - نشان دادند که بهکارگیری اکسیتوسین در انسان، جنبانی اسپرمها را افزایش داد ولی این افزایش، معنیدار نبود. در برابر، یافتههای پژوهشگران دیگر همچون بزکورت و همکاران - 2 - روی قوچ آواسی، برنتسون و ایگبوئلی - 1 - روی گاو هلشتاین و تراس و کاستریتز - 8 - در سگ بیان میکند که اکسیتوسین در بالا بردن این فراسنجهها کارایی نداشته است؛ ولی نایت و لیندسی - 5 - در پژوهشی روی قوچ نشان دادند که اکسیتوسین بگونهی بسیار معناداری - p<0.01 - درصد اسپرمهای ناهنجار را بالا برد.
تفاوت یافتههای بین ما و دیگران ممکن است به دلیل گوناگونی نژاد و دام بهکارگرفته شده، مواد، دوز و گونهی بهکارگیری اکسیتوسین باشد . - 2 - افزایش در فراسنجههای منی دربرگیرندهی حجم منی، غلظت و شمار اسپرم، جنبانی اسپرم، ناهنجاری و درصد اسپرمهای زنده را میتوان با شتاب گرفتن جابجایی اسپرمها در بهکارگیری اکسیتوسین روشن نمود. اکسیتوسین در هنگام گذر اسپرمها از مجرای وابران و اپیدیدیم که دارای گیرندههای این هورمون هستند سلولهای ماهیچهای صاف را برانگیخته و آنها را منقبض میکند؛ برآیند اینکه، جابجایی اسپرمها در این گذرگاهها شتاب خواهد گرفت . - 2 - یافتهها در جدول 1 آمده است.
جدول :1 کارایی اکسیتوسین بر فراسنجههای منی قوچ عربی در فصل تولیدمثل
