بخشی از مقاله
چکیده:
با نگرش سیستمی، رویکرد یک سیستم به صورت یک مجموعه از فعالیتهای سازمان یافته و به هم وابسته تصور می شود. نگرش سیستمی چهارچوبی منطقی و علمی ارائه می دهد که با سایر نگرشها متفاوت است و این تفاوت از چند بعدی بودن آن ناشی می شود. نگرش و تئوری سیستمی راهگشای بسیاری از مشکلات انسان در شناخت و حل مسائل می باشد، حتی دین اسلام نیز یک سیستم است .
آن اجزایی که بدون آنها یک سیستم توانایی اجرای وظایفش را ندارد، اجزای ضروری و باقی اجزا غیر ضروری به حساب می آیند. به عنوان مثال اتومبیل یک جز ضروری است درحالی که فندک آن چنین نیست. بینش سیستمی درمسائل اجتماعی نیز همانند سایر زمینه های معرفت عاملی و مدت بخش است. بقایی یک سیستم تا هنگامی تامین است که متغیرهای ضروری مربوط درمحدوده حیاتی آن عمل کند.
مقدمه
در نگرش سیستمی، پدیدهها از طریق درنظر گرفتن کل آنها بررسی میشوند و علاوه بر در نظر داشتن کلیت پدیدهها، ارتباط بین اجزای متشکله سیستم نیز مورد توجه قرار میگیرد. به عبارت دیگر، یک موجود، شخصیت و کلیتی دارد که با تجمع اجزاء آن متفاوت است و انسان متفکر در طی قرون اخیر، علی رغم حاکمیت مطلق بینش تشتت گرایا، سعی و تمایل بر این داشته تا تصورات خویش از هستی را در قالبی واحد به صورت یک جهان شناسی کلی شکل دهد. اخیراً نگرش سیستمی این نیاز دیرینه انسان را در جهت پایه گذاری نوعی جهان بینی که در آن میان احساسها، ادراکات، اندیشهها، شناختها و ارزشهای آدمی و میان شعب معرفت همنوایی و وحدتی ایجاد شده باشد قوت بخشیده است.
انسانها در طول حیات سازمانها عمدهدار کنترل، هدایت، اداره ساختار، انجام وظایف، و تلاش برای تکامل آنها هستند. برای ایفای این نقش، وجود مجموعهای از مفاهیم مسنجم، منطقی، و قابل تعمیم، برای تغییر رفتار و ساختار سازمانها، و اعمال کنترل موثر بر آنها ضرورت دارد
مدیری که با نگرش سیستمی به سازمان مینگرد، سازمان را کلیتی میبیند که از بخشهای گوناگون تشکیل شده است که هر یک، علاوه بر هدف خاص خود، در جهت تحقق هدف کل سازمان نیز فعالیت میکند. به این ترتیب، مدیر با شناختی کامل از سیستم سازمانی، تصویری جامع در ذهن خود ایجاد می کند و با دید خاصی که دارد، می کوشد وقت خود را صرف جنبههای مهمتر سازمان کند.
تجزیه و تحلیل سیستمها، یکی از کاربردهای نگرش سیستمی در طراحی سیستمهای اطلاعاتی است نگرش سیستمی زیربنای فعالیتهای تجزیه و تحلیل سیستمهاست
نوع دیگری از سیستمها، سیستمهای ارگانیکی هستند. سیستمهای ارگانیکی، سیستمهایی هستند که حداقل یک هدف یا مقصود از خودشان دارند، مثل حفظ بقا، که رشد برای آن اغلب عاملی ضروری تلقی میشود. در حالی که اجزایشان هیچ هدف و مقصودی را پی نمیگیرند اما وظایفی در خدمت هدف و مقصود سیستم کلی دارند
فعالیتهای نگهدارنده و فعالیتهای انطباقی، هر دو برای ادامه حیات سیستم ضروری هستند؛ زیرا سازمان های منسجم و با ثباتی که با اوضاع متغیر و شرایط زمانی و مکانی جدید، وفق نمییابند، ثبات خود را از دست میدهند و عمری کوتاه خواهند داشت
بقای یک سیستم تا هنگامی تامین است که متغیرهای ضروری مربوط در محدوده حیاتی آن عمل کنند.
نقش عمده مکانیسمهای پس خوراننده و کنترل در انواع سیستمها آگاهی از چگونگی تغییرات این پارامترهای ضروری و کنترل سیستم در جهت حفظ این کمیات در محدوده مربوطه میباشد - فرشاد، . - 82 :1362 از آنجا که امروزه مدیریت گرایشی سیستمی یافته است و فنون پیچیدهتری را به کار میگیرد، تجزیه و تحلیل مداوم سیستمهای موجود، و طراحی سیستمهای مطلوب و متناسب با نیازهای روز، برای تداوم و بقای همه سازمانهای اداری ضرورت دارد.
سیستم چیست؟
سیستم مجموعهای است از اجزای به هم وابسته که به علت وابستگی حاکم بر اجرای خود، کلیت جدیدی را پدید آورده اند. اجزای سیستم ضمن برخورداری از ارتباطاتی کنشی و واکنشی، از نظم و سازمان خاصی پیروی مینمایند و در جهت تحقق هدفهای معینی که دلیل وجودی سیستم است، فعالیت میکنند
نگرش سیستمی چیست؟
به طرز تفکری که بر اساس مفاهیم و تئوری عمومی سیستمها شکل میگیرد اصطلاحاً نگرش سیستمی گویند. با نگرش سیستمی، هر مساله ای به صورت یک سیستم تصور می شود.
با نگرش سیستمی، رویکرد یک سیستم به صورت یک مجموعه از فعالیتهای سازمان یافته و به هم وابسته تصور می شود. روش کلی حل مساله و روش تجزیه، تحلیل و طراحی سیستم از دسته کاربردهای عملی نگرش سیستمیاند
سازمان چیست؟
سازمان عبارت است از سیستمی متشکل از اجزای به هم پیوسته و مبتنی بر نظم و انضباط که به منظور رسیدن به هدفهای خاصی فعالیت میکند و سازماندهی عبارت است از فراهم آوردن امکانات و وسایل مورد نیاز برای رسیدن به هدفهای سازمان. به طوری که از تعریف سازمان برمیآید، اجزای تشکیل دهنده آن باید به طریقی منظم و منطقی با یکدیگر، مرتبط و در تعامل باشند تا بتوانند به طور معقول و هماهنگ برای دستیابی به هدف، مفید واقع شوند
فواید نگرش سیستمی
نگرش سیستمی چهارچوب سودمندی را در اختیار مدیران قرار میدهد تا بتوانند سازمان و اجزای درهم پیچیده آن را درک کنند. نگرش سیستمی این امکان را برای آنها ایجاد میکند که سازمان را به منزله یک کلِ» متشکل از اجزای درهم تافته« در نظر بگیرند. این نگرش مدیران عملیاتی را از سادهاندیشی و پندار مبتنی بر فرض ایستایی و مجزا بودن عوامل سازمانی، باز میدارد و آنان را تشویق میکند تا محیطی را که سیستمشان درآن عمل میکند بررسی کرده، آن را بخوبی شناسایی کنند
نگرشی که انسان را از تک بعدی بودن اندیشه، جزونگری، محدودیت فکر و توجه به ظواهر و روبناها بازداشته و به جای آن شناخت همه جانبه، فکر باز، توجه به باطن و زیربناها را میدهد
نگرش سیستمی چهارچوبی منطقی و علمی ارائه میدهد که با سایر نگرشها متفاوت است و این تفاوت، ازچند بعدی بودن آن ناشی می شود. لذا فردی که قالب ذهنی خود را بر مبنای سیستم نگری استوار میسازد، می تواند به شناخت کاملتری از محیط خود دست یابد و با آگاهی از سیستمهای گوناگون، ارتباطات موجود بین آنها و اثرگذاری خویش بر آنها را ارزیابی کند و در جهت بهبود سیستمهای محیطی خویش بکوشد
این نگرش به مدیران کمک میکند تا سازمان خود را در قالب الگوها و فراگردهای پایدار در یک محدوده، در نظر بگیرند و درمورد علل مقاومت سازمانها در برابر تغییر و تحول، بینش کافی به دست بیاورند، و سرانجام، توجه مدیران را به وجود دادهها و فراگردهای جایگزین برای رسیدن به هدف معطوف میدارد. - رضاییان، . - 66 :1377 نگرش و تئوری سیستمی راهگشای بسیاری از مشکلات انسان در شناخت و حل مسائل میباشد حتی دین اسلام نیز یک سیستم است
یکی از مشهورترین ویژگیهای نگرش سیستمی،تجرد و انتزاعی بودن آن است. در واقع، ارزش نگری سیستمی، بیش از آنکه به کاربرد مستقیم آن در حل مسائل سازمانی مربوط شود، در چهارچوب مفهومی آن نهفته است.
بنا بر نظر »چرچمن«، هر یک از ما باید با نگرشی سیستمی، علاوه بر یافتن راهحلهایی برای مشکلاتمان، از یک فلسفه یادگیری نیز که دیالکتیکی ویژه برای بهبود سیستمها ارائه میدهد استفاده کنیم و در نتیجه به حل مشکلات اکتفا نکنیم و در راه بهبود سیستمهای موجود، گامهای موثری برداریم
ضرورت نگرش سیستمی
انسان متفکر در طی قرون اخیر، علی رغم حاکمیت مطلق بینش تشتت گرایی، سعی و تمایل بر این داشته تا تصورات خویش از هستی را در قالبی واحد به صورت یک جهان شناسی کلی شکل دهد. اخیرا نگرش سیستمی این نیاز دیرینه انسان را در جهت پایه گذاری نوعی جهان بینی که در آن میان احساسها، ادراکات، اندیشهها، شناختها و ارزشهای آدمی و میان شعب معرفت همنوایی و وحدتی ایجاد شده باشد قوت بخشیده است.
روش یا نگرش سیستمی، مبتنی بر رشد و توسعه دوجنبش جداگانه است که تقریبا هدف واحدی را دنبال کردهاند:
-1 سیبرنتیک - علم کنترل و ارتباطات - و -2 نظریه عمومی سیستمها
تفکر سیستمی، خطر محدود شدن نگرش مدیر به یک وظیفه را برطرف کرده او را مجبور میسازد تا سایر خرده سیستمهایی که تامین کننده ورودیها یا استفاده کننده از خروجیهای سیستم - سازمان - تحت مدیریت او هستند را شناسایی کند. بسیاری از سیستمها از محصولات و خدمات سایر سیستمها نظیر سازمانهای حسابرسی، بانکها، نمایندگیهای کارگذاری بورس، موسسات مشاورهای، تامین کنندگان مواد اولیه و غیره استفاده میکنند. شناسایی این سیستمها یا خرده سیستمهای خارجی، برای سازمان ضرورت دارد، زیرا سازمان به همکاری بسیاری از سیستمهای موجود در خارج از مرزهای خود نیاز دارد.
آن اجزایی که بدون آنها یک سیستم توانایی اجرای وظایفش را ندارد، اجزای ضروری و باقی اجزا غیر ضروری به حساب میآیند. به عنوان مثال، موتور اتومبیل یک جز ضروری است در حالی که فندک آن اینچنین نیست
