بخشی از مقاله
چکیده
عملیات مهندسی حفاری و بهره برداری از ذخایر زیرزمینی هیدروکربنی همواره چالش های خواسته و نا خواسته ای را در پی داشته است . شناخت کم نسبت به لایه های زمین شناسی میادین زیر زمینی ، دانش ناچیز پیرامون شرایط دمایی، فشاری و ژرفای مخازن هیدروکربنی ، ندانستن پارامترهای مخزنی چون تخلخل ، تراوایی و اشباع آب همزاد ، خطاهای انسانی و کوتاهی در رعایت اصول بهداشت حرفه ای و ایمنی صنعتی - HSE - همه و همه در روی دادن پدیده های ناگوار در صنایع نفت و گاز نقش بسزایی دارند .
یکی از بزرگترین چالش های صنعت حفاری و بهره برداری از منابع نفتی و گازی به عنوان جزئی از صنعت نفت پدیده ناخواسته فوران چاه می باشد . جلوگیری از فوران یاکنترل و مهار آن همواره از بزرگترین نگرانی های این صنعت بوده و هست . فوران سبب بروز آسیب های فراوان اقتصادی ، صنعتی و زیست محیطی می گردد .در این مقاله فوران چاهای نفتی کویت به عنوان بزرگترین فاجعه زیست محیطی تاریخ صنعت نفت از بعد فنی بررسی و آلودگی های زیست محیطی ناشی از آن در جهات گوناگون به ویژه در خلیج فارس و استان های جنوبی ، جنوب غربی و غرب ایران ارزیابی شده است .
-1 مقدمه
طی جنگ اول خلیج فارس در سال 1990-1991 میلادی و در عملیات عقب نشینی عراق از خاک کویت شماره 750 حلقه چاه به آتش کشیده شد . آلودگی ناشی از پخش شدگی نفت خام و آتش گرفتن آن بخش بزرگی از خاورمیانه و بطور ویژه در خلیج فارس واستان های ساحلی ایران گسترش یافت
کارشناسان از این رویداد بعنوان بزرگترین فاجعه زیست محیطی جهان در زمینه صنایع نفت و گاز و پتروشیمی یاد می کنند
برخی نیز گستردگی ناشی از فوران چاه های نفتی کویت را با آلودگی ناشی از انفجارهای اتمی مقایسه کرده اند به گونه ای که روزانه میزان غیر قابل تصور 6 میلیون شبکه نفت خام از چاه های یاد شده فوران می شد [3] .با نگرش به همسایگی ایران با کویت از طریق مرز آبی خلیج فارس در این پژوهش تلاش خواهد شد تا اثرات زیانبار زیست محیطی این رویداد بر روی خلیج فارس و استانهای ساحلی یا مرزی ایران مانند خوزستان ، بوشهر وکرمانشاه گرد آوری و ارزیابی گردد و همچنین تکنیک های فنی مهار فوران چاه ها بررسی شود.
-2 شرح رویداد
در جریان حمله عراق به کویت طی جنگ اول خلیج فارس و آتش سوزی شمار فراوانی از چاه های نفت ، جهان با چالش جدی روبرو شد . هیچ تصویری قادر به ثبت و هیچ زبانی قادر به بیان بزرگی پروژه های فوران نفت و گاز نیست همین اندازه کافی است که گفته شود دود ناشی از سوختن آن روز روشن را تبدیل به شب تار کرده بود . خوشبینانه ترین پیش بینی در مورد مدت زمان پروژه کنترل و مهار فوران در آن زمان 5 سال بود .
در آغاز تنها 4 شرکت از کشورهای کانادا و آمریکا در پروژه کنترل فوران چاه ها شرکت داشتند ولی به دنبال گستردگی فاجعه زیست محیطی دیگر شرکت های مهار چاه از کشورهای ایران ، انگلیس ، رومانی ، چین و روسیه به آنها پیوستند و در پی آن شمار تیم های مهار کننده به 27 رسید . در پایان پس ازسپری شدن تلاشهای سخت و طاقت فرسا در سال 1991 میلادی تمامی چاه ها به طور کامل کنترل گردید . شرکت ملی نفت ایران با مهار و کنترل 20 حلقه چاه در جایگاه ششمین شرکت و ایران را در مقام سومین کشور در این پروژه جای گرفت . [3] شکل 1 نمایی از از این رویداد را نشان می دهد .
شکل - 1 - نمایی از موقعیت کشور کویت در همجواری خلیج فارس و کشور ایران [9]
-3 مهندسی فنی کنترل و مهار فوران چاه های نفتی کویت
پروژه کنترل چاه های فورانی از دشوار ترین و مرگبار ترین پروژه های صنعتی می باشد . [8] تکنیک های فنی و کارشناسی فراوانی برای این منظور وجود دارد که در این پروژه بیش از %75 این پروژه ها به سه روش STINGER ، KILL SPOOL و CAPPING STACK انجام شد . شکل2 بهره روش های کنترل چاه را در مورد این پروژه نشان می دهد
