بخشی از مقاله
چکیده
کنه های گروه Gamasina با تنوع و تعداد فراوان اغلب جزو شکارگران آزادزی هستند. برخی از کنههای این گروه نقش مهمی در کنترل تعدادی از آفات مهم کشاورزی دارند و به صورت گسترده و مؤثر در کنترل بیولوژیک این آفات مورد استفاده قرار میگیرند و موجب کاهش استفاده از سموم شیمیایی میشوند.
با توجه به اهمیت کنههای میاناستیگمای گروه گامازینا در مدیریت تلفیقی آفات و نیز نقشهای مهم آنها در محیط زیست، پژوهشی برای شناسایی فون کنههای خاکزی این گروه در تابستان سال 93 تا پاییز 94 در شهرستان سپیدان استان فارس انجام شد. کنهها از مناطق مختلف این شهرستان جمعآوری و سپس شناسایی شدند. نتایج به دست آمده حاکی از وجود 15 گونه که متعلق به 13 جنس، 11 خانواده و شش بالاخانواده از این گروه میباشد که از این تعداد گزارش شش گونه برای فون کنههای استان جدید میباشد.
مقدمه
بندپایان - Arthropoda - از شاخههای مهم بیمهرگان و شامل ردهی عنکبوتمانندها - Arachnida - است و کنهها - Acari - به عنوان بزرگترین و متنوعترین زیرردهی این گروه در سراسر جهان و در زیستگاههای متنوع پراکندهاند . - Krantz & Walter, 2009 - این زیر-رده در برگیرندهی انواع کنههای شکارگر، گیاهخوار، قارچخوار، پوسیدهخوار، مدفوعخوار، مردهخوار، مسافر و انگل است.
تعدادی از کنهها برای انسان مفید هستند، چنان که برخی از آنها شکارگرند و با تغذیه از آفات مختلف کشاورزی و دامی و کاهش استفاده از سموم شیمیایی نقش مهمی در حفظ سلامت محیط زیست و سلامت انسان ایفا میکنند. برخی از کنهها - مانند کنههای تارتن - جزو آفات مهم کشاورزی هستند و سالانه خسارت قابل توجهی به انواع این محصولات وارد میکنند.
کنه ها در حال حاضر به دو بالاگروه و شش راسته تقسیم میشوند که راستهی میاناستیگمایان - Mesostigmata - متنوعترین و پر تعدادترین گروه از کنههای بالاگروه Parasitiformes است و اغلب آنها دارای زندگی شکارگری آزاد، تعداد زیادی هم انگل یا همزیست پستانداران، پرندگان، خزندگان و یا بندپایان میباشند
برخی از کنههای راستهی میاناستیگمایان از جمله گروه گامازینا - Gamasina - در کنترل تعدادی از آفات مهم نقش زیادی دارند و بر این اساس به طور موفقی در کنترل بیولوژیک مورد استفاده قرار میگیرند. به عنوان مثال تعداد زیادی از کنههای خانوادهی Phytoseiidae با تغذیه از آفات بندپای روی اندامهای هوایی گیاهان، به ویژه کنههای خانوادههای Tetranychidae و Eriophyidae، از مهمترین عوامل کنترل بیولوژیک این آفات محسوب میشوند
یکی از منابع مهم غذایی کنههای خانوادهی Macrochelidae تخمها و لاروهای سنین ابتدایی دوبالان است که با حضور این کنهها در زیستگاههای این حشرات، مانند فضولات ایجاد شده در دامداریها و پرورشگاههای طیور، جمعیت تعداد زیادی از آفات مهم دوبال را بدون نیاز به کنترل شیمیایی تا اندازه قابل قبولی کنترل میکنند. کنههای خانوادهی Parasitidae از شکارگران عمومی در زیستگاههای خاکی هستند. گونههایی از این خانواده از آفات خاکزی، خانگی و انباری تغذیه میکنند
همچنین خانوادهی Laelapidae که از نظر تنوع مورفولوژیک و اکولوژیک متنوعترین خانواده در این راسته است، تعداد قابل توجهی از عوامل کنترل بیولوژیک را در کنار تعدادی معدودی از گونهها که اغلب به صورت انگل از آفات مهم محسوب میشوند را در بردارد . - Kazemi et al., 2014 - گونههای Gaeolaelaps aculeifer - G. Canestrini, 1884 - و Stratiolaelaps miles - Berlese, 1892 - از کنههای این خانوادهاند که از شکارگران مؤثر تعدادی از آفات مهم گلخانهای به شمار میروند و در حال حاضر به صورت عوامل کنترل بیولوژیک در سراسر جهان استفاده فراوانی میشوند
با توجه به کاربرد بیش از حد سموم مجاز و غیر مجاز بر روی محصولات کشاورزی و عوارضی ناشی از آن که بر سلامت انسانها می-گذارد و نیز تأثیرات گسترده منفی و ماندگار سموم بر روی محیط زیست، استفاده از برنامههای مدیریت تلفیقی آفات پیشنهاد میشود. برای تهیه برنامهی دقیق، مناسب و کاربردی مدیریت آفات هر منطقه و هر محصول، یکی از اقدامات کلیدی و نخستین، شناسایی فون شکارگران بومی آن منطقه است. رفتار شکارگری و تغذیه کنههای این گروه از نماتدها، تخم و لارو حشرات آفت از جمله مگس خانگی، نشانگر اهمیت آنها در کنترل بیولوژیک میباشد.
تمام موارد ذکر شده نشانگر اهمیت کنههای گروه گامازینا میباشد، ولی در قدم اول بایستی فون این کنهها شناخته شود تا در مراحل بعد بتوان با دقت بیشتری مطالعات روی آنها را ادامه داد. با وجود کارهای انجام شده کماکان شناخت ما نسبت به فون کنههای این گروه در بیشتر مناطق ایران مانند سپیدان فارس اندک است این تحقیق به منظور شناسایی فون کنههای خاکزی گروه گامازینا در منطقه سپیدان استان فارس انجام گرفته است.
مواد و روشها
به منظور جمعآوری کنههای خاکزی گروه گامازینا - Gamasina - ، نمونهبرداریهایی از خاک باغها، مناطق سرسبز و جنگلهای بلوط این شهرستان به صورت تصادفی از تابستان 1393 تا پاییز 1394 انجام شد. شهرستان سپیدان در عرض جغرافیایی 30 درجه و 16 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 51 درجه شرقی و با مساحتی حدود 3855 کیلومتر مربع در 75 کیلومتری شمال غرب شهر شیراز واقع شده است.
ارتفاع این شهرستان در بلندترین نقطه به حدود 3720 متر و در پایینترین نقطه به 1590 متر از سطح دریا میرسد. این شهرستان دارای سه بخش اردکان، همایجان و بیضاء بوده که از نظر آب و هوایی دارای آب و هوای سرد کوهستانی با تابستانهای معتدل و خنک و زمستانهای سرد و یخبندان میباشد. این شهرستان از مناطق پر باران استان فارس بوده که در بخشهای بیضاء و همایجان بیشتر زمینهای جلگهای و حاصلخیز بوده و در بخش مرکزی اراضی کوهستانی و ناهمواری دارد.
