بخشی از مقاله
چکیده
یکی از دغدغه های نظامهای آموزشی و دستاندرکاران و تصمیم سازان در هر کشوری، مسئله کیفیت آموزش و اثربخشی نظامهای آموزشی میباشد. با ورود فناوری اطلاعات به این عرصه، قابلیتها و بسترهایی برای نظام آموزش و پرورش فراهم شده است. هدف از این پژوهش بررسی قابلیتهای بستر مجازی برای تربیت معلم و توسعه حرفه ای معلمان میباشد. برای انجام این مطالعه از طریق استنادی به بررسی مبانی نظری و ادبیات پژوهشی موجود پیرامون موضوع تحقیق پرداخته شده است.
در این مقاله پس از طرح جایگاه فضای مجازی به عنوان مهمترین پدیده قرن، به بررسی ظهور فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، ظهور اینترنت و گسترش فراگیر شبکههای اجتماعی و طرح آنها در قالب قابلیت های این بستر برای تربیت معلم و توسعه حرفهای معلمان پرداخته شده است. در این پژوهش، ضمن پرداختن به رویکردهای فضای مجازی و همچنین برجسته ساختن اهمیت نهاد آموزش و پرورش و نظام تعلیم و تربیت و مورد استفاده قرار گرفتن فضای مجازی از سوی معلمان، پیشنهاداتی به منظور آشنایی هر چه بیشتر معلمان و استفادهی از فضای مجازی ارایه شده است.
-1 مقدمه
تلاش انسانها در قرن بیست و یکم برای کسب قابلیتهای لازم برای زندگی، که مملو از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی است، باید در جهت افزایش روز افزون دانش کاری و فناوری نوین باشد. گسترش فناوریهای نوین در عرصهی الکترونیک و رایانه در چند دههی گذشته، موجب پدیدار شدن انواع و اقسام لوازم و برنامههای الکترونیکی و رایانه ای از جمله اینترنت، تلفن همراه، ماهواره و بازیهای رایانهای در جهان شده است. انکارناپذیر است که این تحولات و پیشرفتها زندگی بشر را چندین برابر آسان تر نموده است. بر این اساس میتوان گفت که پتانسیلهای مثبت و کاربردهای مفیدی که جنبههای گوناگون زندگی انسان را تحت تأثیر قرار داده و تسریع، تسهیل و خلاقیت را برایش به ارمغان میآورد، بخشی از تواناییهای معجزه آسای این شبکهی جهانی است.
میزان استفاده از اینترنت و شبکه های مجازی چنان رو به گسترش است که نسل کنونی را نسل زد1 اینترنت یا نسل شبکه نام نهادهاند. این نسل متولدین اواسط دههی 1990 میلادی به بعد هستند. بین استفادهی نسلهای مختلف از شبکههای اجتماعی و همچنین انگیزههای آنها از پیوستن به فضای مجازی تفاوتهای قابل توجهی وجود دارد
مفهومشناسی فضای مجازی از دیدگاه جلالی به این شرح است که او آسیبهای فناوری اطلاعات را در سه بُعد میداند: اولین بعد را آسیب اخلاقی بیان میکند. حدود 1/5 درصد از مجموع اطلاعات موجود در سایت های اینترنتی، غیراخلاقی، بیش از 90 درصد از آنها، تجاری و مابقی آن با سایر امور علمی، فرهنگی، ورزشی و سایر موضوعات مرتبط است. در همین راستا، یکی از چالشهای اساسی گسترش فناوری ارتباطات در جهان، بهویژه کشورهای در حال توسعه، آسیبهای فرهنگی و اجتماعی است. قرار گرفتن در معرض فرهنگهای گوناگون، آزادیهای زیاد در یک دوره زمانی نسبتاً کوتاه و امکان دسترسی به اطلاعات غیراخلاقی گوناگون از طریق اینترنت، ازجمله نمونه های این خطرها هستند. در کشورهای در حال توسعه، از جمله کشور ما، بنابر شرایط فرهنگی و اجتماعی، احتمال آسیبپذیری زیادی در اثر تعامل گسترده با دیگر فرهنگها وجود دارد.
بهرغم پیشرفتهای حاصل شده در سازوکارهای امنیتی و کنترلی در اینترنت، قابلیتهای کنترلی در اینگونه موارد، کمتر مؤثر واقع میشوند؛ بنابراین توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی کشورها یا مناطق جغرافیایی خاص، قبل از ایجاد شهر الکترونیک، آماده کردن خانوادهها از بعد فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی ضروری است
امروزه اینترنت، فضا و موقعیتی را در عرصه فناوری و اطلاعات در جهان کنونی ایجاد نموده که به هیچ عنوان توجیهی برای چشمپوشی و نادیده انگاشتن آن وجود ندارد. گسترش روز افزون و همهجانبه و نیز حضور بسیار فراگیر آن در تمام زوایای پنهان و آشکار جوامع انسانی موجب شده تا از آن برای تبادل اطلاعات و انتقال مفاهیم و محتوای هدفمند، بهره گیری شود. توسعه لحظهبهلحظه حوزه نفوذ آن در تمام ابعاد جامعه بشری و افزایش کمی تعداد کاربران آن در مقیاس وسیع، موجب شده است تا عصر حاضر را عصر مجازی بنامند.
انباشت اطلاعات در اینترنت که به مرحله انفجار نزدیک شده است و وجود محتوا و مطالب برای هر سلیقه و ذوقی از هر قشر و صنف، در مقاطع سنی مختلف از کودک گرفته تا افراد مسن و نیز سهلالوصول بودن و دسترسی آسان به اطلاعات و ارزانی و سادگی در برقراری ارتباط با کاربران از هر فکر و عقیده و مذهب موجب شده تا نوع جدیدی از مفاهیم ارتباط و تعامل بین اقوام و جوامع مختلف بشری در این فضای مجازی شکل گیرد. کامپیوتر و به دنبال آن اینترنت، هم نیاز به نوعی خاص از سواد و مهارت دارد و هم الگوهای فرهنگی و رفتاری ویژهای به دنبال میآورد.
مهمترین مسئله اینترنت از لحاظ فرهنگی، عدم تطابق محتوای ارائهشده با الگوهای فرهنگی و هنجارهای رفتاری جوامع مختلف است. فناوری اینترنت برای بیشترین سرعت و کمترین کنترل، طراحی شده است. لذا اعمال کنترلهای اخلاقی در آن دشوار است. حجم بالای محتوای مستهجن تجاری و مجانی در اینترنت، یکی از معضلات اخلاقی و خانوادگی است. مشکل فرهنگی دیگر اینترنت، غلبه زبان انگلیسی و فقدان منابع غنی به زبانهای دیگر است، درنتیجه سلطه زبان انگلیسی بر زبانهای دیگر به وسیله اینترنت تقویت میشود
جعفری - - 1390 فضای مجازی را به عنوان یکی از ویژگیهای زندگی مدرن تعریف کرده است که همانند هر پدیدهای که منافع و اثرات مثبتی بر زندگی بشر دارد، دارای جنبههای منفی و ویرانگری نیز هست.
کشتی ارای و اکبریان - 1390 - با معرفی عصر جدید به عنوان عصر پرشتاب ارتباطات، ورود بسیار ساده و سریع، حداقل محدودیت برای دسترسی، برقراری ارتباط با سراسر دنیا به اشکال مختلف و عدم وجود محدودیت زمانی و مکانی، دسترسی به پایگاههای اطلاعاتی مختلف و شرکت در فعالیتهای اقتصادی، علمی، فرهنگی، هنری، مذهبی و ... را از ویژگیهای بیبدیل آن بر شمردهاند.
ابری - - 1387 نقش مثبت فضای مجازی را در عرصهی ظهور خلاقیت مورد تأکید قرار داده است، زیرا فناوری دیجیتالی و جامعهی شبکه ای، افراد را به سوی زندگی ای سوق داده است که در آن میتوانند با اتخاذ نقشی فعال و خلاق، به صورت فردی یا جمعی در ساختن چیزی جدید سهیم باشند، در فرایند هم آفرینی شرکت کنند و به خودیابی خویشتن کمک کنند.
حقیقی - 1388 - شناخت فناوریهای نوین، استفاده از رایانه و شبکههای مبتنی بر آن، استفادهی به موقع و صحیح از آنها را راه گشای کشورهای در حال توسعه در صحنهی رقابت جهانی و ارایهی خدمات به شهروندان دانسته است.
هم زمان با تحولات قرن بیستم و فرایند جهانی شدن در عصر حاضر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان ظهور جامعهی شبکه ای را فراهم آورده است که تعاریف جدیدی از هویتها و جوامع انسانی عرضه میکند. جهان جدید به صورت شبکهای در آمده که بافت اصلی آن را اطلاعات و نظام ارتباطات الکترونیک تشکیل میدهد
جامعه امروز به افرادی نیاز دارد که بتوانند با بهره گیری مناسب از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات با تفکر انتقادی و اتخاذ شیوههای راهبردی به حلوفصل مسائل بپردازند. آموزش فناوریهای نوین زمینههای این بهرهگیری را فراهم میکند؛ زیرا از آن طریق، چگونگی کسب اطلاعاتی، دانشها و مهارت های مورد نیاز زندگی مؤفق؛ و طریق، استفاده از منابع اطلاعاتی، ارتباطی ممکن و میسر میشود.
فناوری اطلاعات نقش مهمی در ارتباط بین اجتماع و آموزش ایفا میکند
تغییرات در جامعه باعث ایجاد نیازهای جدید در افراد می شود و آموزش در زمره این نیازها به شمار میرود و فناوریهای اطلاعات نقش حیاتی و مهمی در این زمینه ایفا میکنند. در صورتی که به سواد رایانهای عموم افراد توجه نشود، فناوری اطلاعات به هیچ وجه توسعه صحیحی نخواهد یافت. فناوری اطلاعات سالهاست که در کشورهای پیشرفته بهعنوان یکی از مهمترین ابزارهای توسعه مورد استفاده قرار گرفته است. تغییر و تحولات سریع محیطی در عصر اطلاعات همه سازمانها و نهادهای بشری ازجمله آموزشوپرورش را با چالشهایی از قبیل جهانی شدن، رقابت شدید، تبلیغات سوء و تهاجم فرهنگی روبهرو ساخته است
پدیده جهانیشدن فضای مجازی، واقعیتی انکارناپذیر در دنیای کنونی است که ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی و سیاسی را در برمیگیرد و پس از جنگ سرد به صورتی جدی در حال پیگیری است. قدرتهای هدایتکننده این پدیده، در جهت تحقق اهداف خود، ابزارهای مختلفی را به کار گرفتهاند که عمدهترین و در عین حال مهمترین آنها فضای مجازی است
