بخشی از مقاله
چکیده:
در سالهای اخیر ژئوتوریسم بهعنوان واژه نو و بدیع نقش و اهمیت ویژهای در توسعه صنعت گردشگری کشورها داشته است. توریسم صنعتی است که آثار اقتصادی و اجتماعی قابل توجه دارد. جاذبه های گردشگری با توجه به میزان جذابیت خود می توانند گردشگران را به سوی خود جذب نمایند و در این زمینه ساختار جذاب این جاذبه ها در زمینه جذب گردشگر دارای اهمیت بسیاری می باشد.
این مقاله پتانسیلها ی ژئوتوریستی برای ارائه راهکارهای اساسی برای دستیابی به توسعه بخش اورامان را ارزیابی میکند. روش تحقیق مطالعه حاضر توصیفی- تحلیلی است و از روشهای مطالعه کتابخانهای و بررسی متون و محتوی مطالب و نیز روشهای میدانی نظیر پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده و مدلSWOT استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که با توجه به قابلیتها و پتانسیلهای موجود در محدوده مورد مطالعه، این بخش میتواند در راستای ملاحظات توسعه بهعنوان قطبهای ژئوتوریستی در کشور مطرح گردد.
مقدمه:
در دهه های اخیر اهمیت گردشگری در سطح بین المللی هم از لحاظ تعداد گردشگران و هم از لحاظ درآمد ارزی همواره و به طور بی سابقه ای در حال افزایش بوده است
مطالعات صورت گرفته در مناطق مختلف جهان نشان میدهد که همزمان با این رشد سریع تأثیرات منفی توریسم در حال گسترش بوده است، بنابراین سیاست گذاران و برنامه ریزان هر کشوری باید برای افزایش درآمد از طریق گردشگری برنامه ریزی کنند و در عین حال باید توجه داشته باشند که این افزایش نباید به بهای مخاطره افتادن توسعه پایدار گردشگری صورت پذیرد
به لحاظ فرهنگی و طبیعی، ایران از جمله کشورهایی است که قابلیت های فراوانی برای توسعه گردشگری دارد، اما متاسفانه در کشور ما هنوز تعریف درستی از گردشگری وجود ندارد. وجود اقلیم های متفاوت، تسلط و حاکمیت خشکی، عامل شیب وجهات ناهمواری، همگی موجب پیدایش چشم اندازهای جغرافیایی منحصر به فردی شده که در صورت استفاده مطلوب ارائه امکانات و خدمات رفاهی در کنار تبلیغات مناسب می توان از آنها برای گسترش گردشگری پایدار و برقراری توازن و تعادل اقتصادی مناطق مختلف استفاده کرد
ژئوتوریسم:
ژئوتوریسم به صورت آشکار در گزارش سال 2002 توسط انجمن صنعت گردشگری امریکا و نشریه گردشگری جغرافیای ملی معرفی شد - آریافر، . - 39 :1388 نگرش آنها به این موضوع بسیار عمومی بود و به پیشوند - - ژئو - - در واژه ترکیبی - - ژئوتوریسم - - با رویکرد جغرافیایی و نه با رویکرد زمین شناسی توجه کرده بودند، در واقع این رویکرد جدید از ژئوتوریسم کاربرد جدید تری پیدا کرده و مؤلفههای ورودی و خروجی چون اجتماعی و فرهنگی را نیز در بر گرفت، این دیدگاه به زودی از سال 2002 به بعد جای خود را به مفهوم تخصصی گردشگری زمین شناسی داد
از ژئوتوریسم تاکنون تعاریف متعددی شده است به واقع ژئوتوریسم در داخل طیفی از تعاریف مختلف قرار می گیرد. عزتی می گوید: هرگاه که واژه ای با پیشوند ژئو به دلایل خاصی و با در نظر گرفتن تحولاتی در مقیاس جهانی مطرح می شود اختلاف نظرها در تعریف و تشریح آن هم به طور همزمان ظهور می کند که اینک شاهد چنین صحنه ای هستیم
ژئوتوریسم در جهان از رشد زیادی برخوردار بوده است و پیش بینی می شود که تا دهه های دیگر شمار طبیعت گردان که اکنون 7 درصد از کل مسافران جهان را شامل می شود به بیش از 20 درصد برسد
منطقه مورد مطالعه:
در مقاله حاضر بخش اورامان در استان کردستان مورد بررسی قرار گرفته است. بخش اورامان - در زبان محلی هورامان - جزء شهرستان سروآباد دارای مساحت 225 کیلومتر مربع بین، 35 درجه و 06 دقیقه تا 35 درجه و 16 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه 10 دقیقه تا 46 درجه و 26 دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ واقع است. این بخش طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395، دارای دو دهستان - اورامان تخت و شالیار - ، یک نقطه شهری - شهر اورامان تخت - ، 11 روستای دارای سکنه ، 3 روستای خالی از سکنه، 2445 خانوار و 8566 نفر جمعیت بوده است.
شکل:1 منطقه مورد مطالعه
مواد و روشها:
در این مرحله از پژوهش به بررسی و شناسایی قابلیت ها و پتانسیل های ژئوتوریسمی بخش اورامان به دو روش فیزیکی و مفهومی می پردازیم. ابزارهای فیزیکی شامل انواع نقشه ها از قبیل نقشه توپوگرافی و نقشه زمین شناسی، بازدید محلی و مطالعات میدانی و همچنین ابزارهای مفهومی نیز شامل نرم افزارها و مدل های ریاضی به کار رفته در مدل swot و روش پهنه بندی استفاده شده است که در این مدل به بررسی چهار پارامتر اصلی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها پرداخته می شود این مدل یک روش تحلیلی توصیفی است که پیامدهای اقتصادی اجتماعی، فرهنگی، اکولوژیکی و نهادی بررسی و با استفاده از برنامه Spss و Excelوزن دهی شده که در نهایت با به دست آوردن میانگین مجموع وزنها و وزن نسبی هر پارامتر راهبردهای رقابتی تهاجمی - - SO ، راهبردهای تنوع - - ST ، راهبردهای بازنگری - WO - و راهبردهای تدافعی - WT - ارایه شده است.
هدف از پژوهش:
در این پژوهش هدف شناسایی جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی این منطقه و بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای موجود در این منطقه و ارائه راهکار مناسب برای جذب بیشتر توریست در منطقه میباشد.
بحث و نتایج و یافته ها:
با توجه به پتانسیل های موجود که در منطقه وجود دارد سعی بر این است که به توان این پتانسیل های بالقوه را با معرفی جاذبه های توریستی تاریخی آن به فعل در آورد. برای شناسایی این مجموعه توریستی و بررسی پتانسیل ها و قابلیتهای آن، مراحل زیر به صورت پیوسته قرار گرفته است. اما این منطقه علاوه بر وجود پتانسیل های موجود توریستی از یک سری نقاط ضعیفی برخوردار است که علیرغم این که یک نقطه توریستی برای گردشگران محسوب می شود. مانع از رشد و پیشرفت به اندازه این منطقه نسبت به سایر نقاط گردشگری در ایران و یا جهانی شده است. که در زیر به چهار پارامتر اصلی موجود در مدل swot که در جداول - 1و - 2 به آنها اشاره شده است.
جدول:2 عوامل محیطی
ارائهی راهبردهای پتانسیل ژئوتوریسم راهبردهای رقابتی - تهاجمی - SO -
بهره گیری از روستاهای پلکانی و ایجاد خانه های بومگردی جهت مقابله با کمبود امکانات رفاهی در منطقه، استفاده از توانهای سد داریان جهت افزایش توریست در منطقه، استفاده از پتانسیلهای شهر پلکانی اورامان تخت و ایجاد اماکن خدماتی و رفاهی برای جذب توریست، تمرکز عمده فعالیتهای توریستی بر بهرهبرداری از منابع و جاذبههای موجود و بدون استفاده توریستی همانند چشماندازها، ارتفاعات باغات و فضای سبز و ... به منظور کسب درآمد و ایجاد اشتغال و توسعه بخش اورامان.
راهبردهای تنوع - ST -
توسعه گسترش گردشگری کشاورزی به منظور بهرهبرداری مناسب از مناظر، مزارع، و باغهای روستایی در جهت کسب درآمد و جلوگیری از تخریب مزارع و پوشش گیاهی، تنوعبخشی و توسعهی برنامههای تبلیغاتی برای معرفی جاذبههای طبیعی و انسانی، ویژگیهای بارز فرهنگی، معماری و آداب و رسوم روستایی این بخش در شهرهای مجاور و شرکت در سایر جشنوارهها، نمایشگاهها . توسعه و تجهیز مسیرهای توریستی بخش اورامان و ایجاد و نصب علایم، قوانین و مقررات در این مکان-ها.تامین امنیت مکانهای توریستی بخش اورامان جهت جلوگیری از بروز تخلفهای اجتماعی.
راهبردهای بازنگری - WO -
بازنگری به قوانین و مقرارت ارضی - زمین - روستایی در روستاها و مکانهای توریستی این بخش. ضمن بازنگری به نوع و نحوهی بهرهگیری از مشارکتهای مردمی در توسعه، تهیه و اجرای طرحها و تجهیز مناطق روستایی مطالعه شده به لحاظ امکانات و خدمات توریستی. بازنگری و توسعه نهادها و سازمانهای مرتبط در منطقه مطالعه شده برای آموزش مردم و گردشگران به منظور بهرهگیری بهینه و هدفمند از منافع و آثار مثبت گردشگری.
