بخشی از مقاله
چکیده
رقابت پذیری معیاری کلیدی برای ارزیابی درجه موفقیت کشورها، صنایع و بنگاهها در میدان های رقابتی سیاسی، اقتصادی و تجاری به حساب می آید. ایران در دوره های مختلفی هدف تحریم های بین المللی قرار گرفته است، این تحریم ها در سال های انتهایی دهه هشتاد و آغازین دهه نود شمسی تشدید شده است. تاثیرگذاری تحریم ها بر روی فاکتورهای اقتصادی کشور انکار ناپذیر است. در این پژوهش به بررسی رقابت پذیری بانک های منتخب و تاثیر تحریم های اخیر بر فعالیت این بانکها پرداخته شده. روش پژوهش از نوع توصیفی - همبستگی است.
جامعه آماری این تحقیق شامل 18 بانک دولتی و خصوصی منتخب است که طی این دوره زمانی در حال فعالیت بوده اند. داده های این پژوهش از طریق گزارش عملکرد سالیانه بانک ها، صورت های سود و زیان و پایگاه اطلاعات و آمار بانک مرکزی جمعآوری شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از روشهای آماری ، ضریب همبستگی پیرسون و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان دهنده وجود رابطه معناداری میان متغیرهای پژوهش میباشد.
مقدمه
یکی از مهمترین مشکلات امروز صنایع کشور، عدم رقابت پذیری است. از عوامل اصلی بروز این مشکل، عدم وجود رویکردی مشخص به منظور افزایش رقابتپذیری میباشد . در اقتصادهای متکی بر بازار، بنگاهها همواره به منظور جذب مشتری بیشتر با یکدیگر رقابت میکنند و از این رو دائما رفتارهای یکدیگر را زیر نظر گرفته و استراتژی های متنوعی برای ربودن گوی سبقت از یکدیگر اتخاذ می نمایند .بنابراین وجود رقابت موجب می شود تا بنگاه ها به بهترین شکل عمل نمایند، کالاهایی را با بهترین کیفیت تولید کنند و خدماتی را با پایین ترین هزینه ارائه دهند.
بدینگونه است که وجود رقابت در یک بازار، مهمترین عامل پیشبرنده رقابتپذیری میشود .بر این اساس و در تعریفی کلی رقابتپذیری به معنای توانایی بنگاه ها در مواجهه با یک شرایط رقابتی پایدار تعبیر می شود. با این وجود در اکثر بازارها ، شرایط بازار بندرت به شرایط ایدهآلی که در نظریههای اقتصادی تعیین شده نزدیک می شود . واقعیت این است که موانع زیادی در بازار وجود دارد که مانع از رقابتی بودن واقعی بازارمیگردد.
این روزها در حالی که مبحث تحریم و مقابله با آن، دغدغه اصلی صاحبان شرکت ها و تولید کنندگان کالا و خدمات در ایران است، عمده بحث های آکادمیک و نظری دراین باره، به صورت گذرا و مقطعی انجام می شود. در این میان وضع تحریم های شدید و بی سابقه اقتصادی در دوره اخیر به بهانه دستیابی ایران به چرخه کامل سوخت هسته ای از سوی کشورهای غربی تبدیل به فاکتور جدیدی برای جلوگیری از رقابت پذیر شدن همه صنایع، علی الخصوص بانک ها به عنوان یکی از اصلی ترین نقش آفرینان عرصه اقتصادی ایران شده است. برای درک بهتر موضوع در ابتدا به واژه تحریم می پردازیم.
تعریف تحریم تحریم عمل دسته جمعی و کیفری است که متضمن اقدامات لازم دیپلماتیک، اقتصادی یا نظامی در برابر کشوری می باشد که بر خلاف منشور ملل متحد رفتار کرده است.امروزه عملکرد کشورهای جهان و بررسی سایقه تحریم ها نشان می دهد که تحریم های اقتصادی ، ابزار سیاسی مهم و معمولا تاثیر گذاری در دست کشورهای قدرتمند جهان بوده است.
سایقه تحریم در ایران از هنگام پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون ، آمریکا و جامعه بین المللی در مراحل مختلف تحریم های متعدد را علیه ایران اعمال کرده است.
تحریم بانک ها و آثار اقتصادی آن از جمله تاثیرات تحریم بانک ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
الف - تاثیرات تحریم بانک ها بر روی سیستم مالی و پولی شامل تاثیر روی حساب ذخیره ارزی، افزایش مخاطره در خصوص منابع بانک، احتمال محدودیت بهره برداری از دارایی ها در خارج از کشور یا مسدود شدن سپرده ها، افزایش مطالبات، تاثیر بر روی ریسک اعتباری، افزایش قیمت کالاهای سرمایه ای ، کاهش اعتماد بین المللی به سیستم بانکی، تاثیر بر روی نیروهای متخصص بانکی ، تحمیل هزینه های تامین مالی، کاهش اعتماد عمومی به نظام بانکی ب - تاثیرات تحریم بانک ها بر سود آوری شرکت ها ی طرف معامله با سیستم بانکی پ - ایجاد نا اطمینانی در اقتصاد
با توجه به موارد بالا در این پژوهش از داده های دو عامل جمع حساب سود سالیانه بانک ها و جمع دارایی کل بر اساس گزارش های سالیانه بانک های مذکور به بانک مرکزی از سال 1385 الی 1391 بعنوان فاکتورهای معرف رقابت پذیری بانک ها استفاده شده است.
ادبیات پژوهش
-1 رقابت پذیری
در حال حاضر رقابت پذیری موضوعی محوری در سراسر دنیا تلقی شده و از آن به عنوان وسیله ای برای دستیابی به رشد اقتصادی مطلوب و توسعه پایدار یاد می شود . در اقتصادی جهانی شده، رقابت پذیربودن به معنای امکان به دست آوردن موقعیت مناسب و پایدار در بازارهای بین المللی است .در عصری که جهانی شدن به طور گسترده ای رو به افزایش است، رقابت پذیری موضوعی مهم در بین سیاستگذاران سطوح مختلف - کشور ,صنعت و شرکت - در بخشهای مختلف دنیا تلقی میشود
رقابتپذیری مفهومی چندبعدی است که می تواند در سطوح مختلف ملی، صنعت و سازمان، بررسی گردد - مومایا؛1998و. - 427 ریشه کلمه رقابت پذیری برگرفته از واژه لاتینcompetitor به معنای رقابت در بازارهای تجاری است . این واژه برای بیان توان اقتصادی واحد در مقابل رقبایش در بازارهایی جهانی است که کالاها، خدمات، افراد، مهارت ها و ایده ها در سطوحی فراتر از مرزهای جغرافیایی عرضه میشوند
رقابت پذیری در سطح شرکت را میتوان به صورت توان شرکت در طراحی، تولید و یا ارائه محصولاتی که در مقابل محصولات رقبا، دارای قیمتی پایینتر یا کیفیتی بالاتر در مقابل هزینه های برابر باشد، تعریف نمود
در مورد رقابت پذیری صنایع نیز باید به این نکته اشاره نمود که یک صنعت در صورتی قادر به رقابت می باشد که سازمانهای وابسته به آن، دارای توان رقابتی بالایی باشند
مگ گاهان معتقد است که 36 درصد سودآوری بنگاه ها و صنایع به ویژگی های و توانمندی هایشان بستگی دارد
رقابتپذیری را می توان به صورت مجموعه ای از دارایی ها و فرآیندهایی دانست که دارایی ها قابل دستیابی یا قابل ایجادشدن بوده، فرآیندها نیز این داراییها را به نتایج اقتصادی تبدیل می کنند
به عبارت دیگر، دارایی ها می توانندمستقیاً از طبیعت به دست آیند - مانند منابع طبیعی - و فرآیندها نیز این دارایی ها را به خروجی - شامل خدمات و محصولات - برای فروش و عرضه در بازار تبدیل می کنند درنهایت، این خروجی ها نیز به کسب مزیت رقابتی برای سازمانها و صنایع منجر خواهند
آکیموا - - 2000 رقابت پذیری را مفهومی چندبعدی دانسته، معتقد است برای توسعه توان رقابتی، سازمانها ناگزیر به تقویت خود در همه ابعاد آن هستند
