بخشی از مقاله
چکیده
اعراب جاهلی پیش از ظهوراسلام اطلاعات تاریخی چندانی نداشتند و آنچه به عنوان »ایام العرب «در بین آنان متداول بود ،آمیخته ای ازاخباراهل کتاب و افسانه های ملت ها و داستان های غیر واقعی بود .با تشویق اسلام به علم آموزی ،نهضت علمی گسترده ای در میان مسلمانان آغاز شده و سنگ تمدن بزرگ اسلامی نهاده شد.تاریخ یکی از علومی است که مورد توجه مسلمانان قرار گرفت و هرچند در آغاز بخشی از حدیث به شمار می رفت ،ولی به تدریج به علمی مستقل تبدیل شد.
عوامل مختلفی در پیدایش و گسترش علم تاریخ تأثیر داشته است که بی تردید قرآن کریم و آموزه های آن یکی از عوامل اصلی آن به شمار می رود .هر چند واژه»تاریخ «در قرآن به کار نرفته است ،ولی لغات دیگری که تداعی کننده تاریخ است در قرآن فراوان است .قرآن کریم علاوه بر فراهم آوردن بخشی از موارد تاریخی ،با تشویق در سیر زمین و عبرت آموزی از سرگذشت امت های پیشین ،پیش زمینه لازم برای توجه به تاریخ را فراهم آورد
.همچنین علاقه مسلمانان به قرآن و ضرورت فهم و تفسیرآن موجب شد تا مفسران از تاریخ نیز درجهت فهم بهتر قرآن کمک بگیرند
.آشنایی با اسباب نزول ،تشخیص مکی یا مدنی بودن سوره ها ،آگاهی از تاریخ و شناخت فرهنگ عصر نزول ،اطلاع از آداب و سنن مخاطبان قرآن و شناسایی راویان احادیث تفسیری ،از جمله مباحث تاریخی است که قرآن کریم و لزوم تفسیرآن ،در پیدایش و توسعه آنها نقش اصلی داشته است
مقدمه
قرآن کریم درآیات بسیاری برجایگاه و ارزش علم و عالمان تأکید کرده است.اولین آیات نازل شده برپیامبر اسلام - ص - به صراحت از قلم و نقش آن در نوشتن سخن می گوید .پیامبرگرامی اسلام - ص - نیزبه تأسی از قرآن کریم به علم آموزی و گسترش آن در میان مسلمانان اهتمام تمام داشت . دراثر کوشش های مداوم رسول خدا - ص - و اصحاب آن حضرت به تدریج زمینه های لازم برای ایجاد علوم اسلامی و سایرشاخه های علمی فراهم گردید
با گسترش اسلام به سرزمین های دور و رواج دین اسلام در میان سایر ملت ها ،نیاز به فهم و تفسیرقرآن کریم وضرورت یافت علاوه براین ،آشنایی مسلمانان با دانش و بینش مردمان دیگر ،افکار و اندیشه های گوناگون را درجامعه اسلامی رواج داد وباعث به وجود آمدن شبهاتی پیرامون دین اسلام و آموزه های قرآن کریم شد.
در مقابل ،اندیشمندان مسلمان که به کتاب آسمانی قرآن علاقه داشتند ،سعی وافری نمودند تا تفسیری روشن از آیات وحی ارائه نموده و به شبهات مخالفان پاسخ دهند ؛براین اساس ،هر دانشی را که به این هدف کمک می کرد به خدمت می گرفتند تا چهره زیبای قرآن برای همگان هویدا باشد .تاریخ یکی از این علوم بود که پیش از نزول قرآن جایگاه مهمی درمیان اعراب نداشت؛ولی قرآن کریم درایجاد زمینه های لازم برای پیدایش و گسترش آن ایفای نقش نمود
.1معنا و مفهوم تاریخ
تاریخ عنوان بخشی از معارف بشری است که درتحدید حدود و تعریف آن تلاش بسیاری به عمل آمده است جوهری - م393ق - لغت شناس معروف ،عنصر زمان را درمعنای این واژه مورد تأکید قرار داده ابن عساکر - م571ق - در کتاب تاریخ دمشق آورده است »:تاریخ هر چیزی آخر آن و در مورد وقت ،غایت و موضعی است که به آن منتهی می شود.
هنگامی که گفته می شود:فلانی تاریخ قومش است یعنی :شرف و بزرگی قوم به او منتهی می شود.برای هر سرزمین و هرملتی تاریخی است و قدر مشترک همه آنها این است که به وسیله زمان ،حوادث مشهور و معروف خود را مشخص می کنند
ازدیدگاه ایجی - م756ق - موضوع تاریخ ،آفریده ها بویژه انسان ها وآثار فعالیت های آنان است تا جایی که موضوع بعضی از فقره های اطلاع هستند
