بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مسائل مهم و اساسی در نظام آموزشوپرورش هر کشوری مساله پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است که در بروز آن عوامل مختلفی تأثیرگذار است. یکی از این عوانل میزان سواد و والدین و تعداد فرزندان خانواده می باشد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین میزان تحصیلات و شغل والدین، ترتیب تولد و تعداد فرزندان خانواده بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان شکل گرفت.
جامعه نمونه، شامل 170 نفر از بین دانش آموزان مدارس دوره اول متوسطه ناحیه یک آموزشوپرورش شهر ارومیه بود که بر اساس نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند. دادهها ی تحقیق، شامل ویژگیهای جمعیت شناختی و معدل دانش آموزان بوده که از طریق مراجعه به پرونده تحصیلی آن ها به دست آمد. روش تحقیق این مطالعه توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. برای تحلیل دادهها از شاخصهای آمار توصیفی و استنباطی مانند ضریب همبستگی اسپیرمن و ... استفاده گردیده است.
یافته های پژوهش مشخص نمود که بین میزان تحصیلات والدین و عملکرد تحصیلی فرزندشان، رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد و همچنین بین موفقیت دانش آموزان در تحصیل و شغل والدین هم می توان رابطه معنیداری را نشان داد. اما بین ترتیب تولد و تعداد فرزندان خانواده ها و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، رابطه معناداری مشاهده نشد. این مطالعه ثابت کرد که باید خانواده ها در بالا بردن سطح تحصیلات خود تلاش نمایند تا شاهد موفقیت تحصیلی یشتر فرزندان خود باشند.
مقدمه
رشد کودکان و نوجوانان فرایند پیچیده و چند بعدی است که برخی از ابعاد آن قابلسنجش و اندازهگیری میباشد. خانواده اولین نماد زندگی اجتماعی کودک است که در شکلگیری عادات، اندیشهها، رفتار و دیدگاههای اجتماعی او نقش مهمی دارد به بیان دیگر محیط خانواده اولین محیطی است که الگوهای جسمی، عاطفیو شخصیتی فرد در آن پیریزی شده و نقش مهمی در تعالی و پیشرفت آن ها ایفا میکند .
وظیفه خانواده مراقبت از فرزندان و تربیت آنان، برقراری ارتباط سالم اعضا باهم و کمک به استقلال فرزندان است - معتمدی ، . - 1383 بعضاً شاهد هستیم که چه بسیار از دانش آموزان، به علت نداشتن فرصتهای آموزشی مناسب یا محرومیتهای دیگر خانوادگی و فرهنگی، عزتنفس و اعتماد بهنفس لازم را ندارند.
در تعریف پیشرفت تحصیلی عنوان می شود که چنان که آموخته های فرد، متناسب با توان و استعدادهای بالقوه اش باشد یا فاصله ای بین توان بالقوه و توان بالفعل دانش آموز نباشد می گوئیم پیشرفت تحصیلی اتفاق افتاده است.
عوامل تاثیر گذار زیادی بر پیشرفت تحصیلی و نقطه ی مقابل آن، افت تحصیلی دانش اموزان می توان برشمرد که به تعدادی از آن ها در ذیل اشاره می شود:
- وضعیت فرهنگی و اجتماعی: در خانواده هایی که والدین از طریق کلام و رفتار به علم دانش آموز و معلم او احترام می گذارند موفقیت تحصیلی در این خانواده ها بیشتر مشاهده می شود. همچنین در خانواده هایی که در آن ها والدین با کتاب، روزنامه و مطالعه سروکار دارند، علاقمندی فرزند هم به مطالعه و بخصوص درس افزایش می یابد.
- آرامش روانی و عاطفی: در خانواده هایی که فرزندان احساس امنیت روانی می کنند و پیوسته پدر و مادر را حامی و پشتوانه خود می دانند انرژی های روانی آن ها برای تحصیل و موفقیت صرف می شود.
- نوع دوستان دانش آموز : داشتن دوستان صمیمی، نیکوکار، شاداب، سالم و درسخوان زمینه علمی بودن و به مطالب علمی پرداختن را فراهم می کند. ارتباط با دوستان علمی و تلاشگر، جذب گروه علمی شدن و توانایی های خود را نشان دادن باعث می شود رفتارهای علمی هم شکل بگیرد.
- آموزش های تقویتی: والدین باید این اصل تربیتی را بیاموزند که همه دانش آموزان در یک زمان ثابت به یک سطح یادگیری نمی رسند بلکه زمان برای آن ها متفاوت است. گاهی لازم است ساعات درسی افزایش یابد و یا استفاده از معلم کمکی، کتاب راهنما، سی دی های آموزشی و حضور در کلاس های جبرانی بسیار مناسب و مفید خواهد بود.
- انجام منظم تکالیف درسی در منزل: انجام منظم تکالیف، آموخته ها را پایدار میکند. بین دانش آموز و مطالب درسی ارتباط شناختی ایجاد می کند. نظم در انجام کارها و آموزش، مغز را برای یادگیری فعالتر می کند و این دانش آموزان درسها را خوب یاد گرفته و پیشرفت می کنند.
- آشنایی والدین با ویژگی های روانی فرزندان: در خانواده هایی که والدین با ویژگی های روانی و شخصیتی فرزندان خود آشنایی دارند و آنها را ارضاء می کنند، تشویق فرزندان و پاداش دهی به موقع، علاقمندی آنها را برای یادگیری بالا برده و موجب پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود.
- رفتار معلم و نوع برخورد او در کلاس: یک تحقیق نشان می دهد %71 دانش آموزان علت پیشرفت تحصیلی خود را “همدلی معلم” با آن ها می دانند. آن ها گفته اند ما در کلاس با این معلم راحت بودیم و این راحتی باعث می شد ما مطالب را راحت تر یاد بگیریم. یک معلم مهربان و صمیمی می تواند حتی خلاء عاطفی و روانی دانش آموزان را که با مشکلات خانواده ارتباط دارد پر کند. تشویق زبانی معلم و پاداش دادن او انرژی های روانی فرد را فعال کرده و روز به روز پیشرفت تحصیلی و تعادل رفتاری دانش آموز بهتر خواهد شد.
پیشینه تحقیق
سالیان درازی است که تحقیقات مختلفی توسط روان شناسان و متخصصین تعلیم و تربیت در خصوص رابطه واحتمالاً میزان اثرگذاری هر یک از این عوامل بر یادگیری ونهایتاً بر عملکرد افرادخصوصاً دانش آموزان انجامگرفته است . نتایج تحقیقات مختلف بوده و برابر نمی نماید به عبارت دیگر رفتار پیشرفت گرا متأثر از مجموعهای از عوامل بوده و در مقابل انگیزش و رفتار پیشرفت گرا، در تحصیل یکسان نیست .
در پژوهشی تحت عنوان »نقش خانواده در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در دورهی راهنمایی شهر تهران« پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با وضعیت اقتصادی و سطح تحصیلات والدین تفاوت معناداری را ارائه داده است .کاووسی - 1382 - یا در تحقیقی پیرامون تأثیر مطالعه والدین بر پیشرفت تحصیلی فرزندان به این نتیجه رسیده اند که میزان علایق والدین به مطالعه و توجه به علم، ازجمله عوامل انگیزشی مؤثر در پیشرفت تحصیلی فرزندان است، به عبارت ساده تر، اگر در خانوادهای، والدین به مطالعه بپردازند به مرور علاقه فرزندان به مطالعه نیز افزایش یافته و باعث میشود که فرزندان در امر تحصیل پیشرفت کنند.
طباطبایی یزدی - 1364 - در تحقیق پیرامون رابطه سطح تحصیلات والدین و پیشرفت دانشآموز در سه سطح تحصیلات والدین و پیشرفت دانش آموزان در سه مقطع ابتدائی ، راهنمایی و دبیرستان به این نتیجه رسیده است که بین تحصیلات و والدین و معدل نمرههای درس دانش آموزان رابطه مستقیم و معنیداری وجود دارد . در مقاطع ابتدائی و راهنمایی ، تحصیلات مادر به همان اندازه در پیشرفت تحصیلی فرزند مؤثر است.
تبیین مساله و اهداف
با توجه به مطالب و پژوهشهای فوق، پیشرفت تحصیلی امروزه یکی از نگرانیهای مهم خانواده ها و متصدیان تعلیم و تربیت محسوب شده و همهساله شمار زیادی از خانواده ها ی دانش آموزان در کشورهای مختلف جهان با این پدیده درگیر هستند. این پدیده با زیانهای هنگفت اقتصادی به دلیل تکرار پایه یا صرف هزینه مجدد برای دانشآموختگان همراه است و آثار بدی که سلامت روحیه دانشآموزان را مخدوش مینماید، برجا میگذارد.
با توجه به نقش مهم و مؤثر الگوی تربیتی والدین در پیشرفت تحصیلی فرزندان و ازآن جاکه بیشتر پژوهشهای صورت گرفته در زمینه نقش خانواده در پیشرفت تحصیلی فرزندان به دانش آموزان دوره ابتدایی و یا دبیرستان صورت گرفته، در این پژوهش سعی بر آن بوده است تا به بررسی نقش عوامل جمعیت شناختی در پیشرفتت تحصیلی دانش آموزان دوره اول متوسطه پرداخته شود.
سوالات تحقیق
بنابراین، پژوهش حاضر، بهمنظور بررسی نقش عوامل جمعیت شناختی در عملکرد تحصیلی دانش آموزان دوره اول متوسطه انجامشده است و سؤالات آن عبارتاند از:
- آیا بین متغیرهای تحصیلات و شغل والدین با موفقیت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟
- آیا بین متغیرهای ترتیب تولد و تعداد فرزندان خانواده با موفقیت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟
