بخشی از مقاله
چکیده
قلدری یکی از مشکلات عمده ای است که افراد در مدارس یا در ارتباطاتشان با آن روبرو می شوند. محققان در سراسر جهان به مطالعه ی علت ها، اثرات، مقیاس های اندازه گیری قلدری و تشخیص ماهیت آن پرداخته اند و خود را وقف به حداقل رساندن اثرات منفی آن بر سلامت ذهنی و جسمی دانش آموزان نموده اند. در این مقاله مروری سعی خواهد شد، به ماهیت قلدری، انواع قلدری و علل آن و راهبردهایی برای کاهش قلدری پرداخته شود.
مقدمه
قلدری1 مقوله ای مرتبط با مرگ و زندگی است که به قیمت به مخاطره انداختن جان کودکان نادیده گرفته می شود. بزرگسالان دیگر نمی توانند این خطر را کوچک و بی اهمیت جلوه دهند، سبک بشمارند، به آن بی اعتنا باشند یا آن را انکار کنند. ترس و نگرانی وجود هزاران کودکی را که هر روز به مدرسه می روند، لبریز کرده است. بسیاری از آن ها خود را به مریضی می زنند تا در راه مدرسه، یا حیاط هدف زخم زبان یا حمله واقع نشوند و عده ای دیگر نقشه می کشند که با تمارض و خانه نشینی از اذیت و آزار شدن در رختکن مدرسه در امان بمانند.
بچه هایی که حرف زور می شنوند، ساعت ها وقت صرف می کنند تا ببینند از چه راه هایی می توانند از آسیب مدرسه مصون بمانند و از این رو، دیگر انرژی چندانی برایشان باقی نمی ماند که صرف یادگیری کنند. این فقط بچه ی مرعوب نیست که از عواقب قلدری رنج می برد. بسیاری از کودکانی که قلدری می کنند، این رفتار های آموخته را در بزرگسالی ادامه می دهند و احتمال زیادی وجود دارد که در آینده به فرزندان خود نیز زور بگویند، در روابط با دیگران شکست بخورند، شغل خود را از دست بدهند و سرانجام سر از زندان در آورند - کلوروسو، . - 1392
قلدری چیست؟
قلدری یکی از مشکلات عمده ای است که افراد در مدارس یا در ارتباطاتشان با آن روبرو می شوند - پورطالب و میرنسب، . - 1395 محققان در سراسر جهان به مطالعه ی علت ها، اثرات، مقیاس های اندازه گیری قلدری و تشخیص ماهیت آن پرداخته اند و خود را وقف به حداقل رساندن اثرات منفی آن بر سلامت ذهنی و جسمی دانش آموزان نموده اند. بر این اساس عمده ترین تعریفی که از قلدری ارائه شده و در سطح آکادمیک مورد استفاده قرار می گیرد، تعریفی است که الویوس2 به عنوان پیشگام در عرصه ی پژوهش های قلدری مطرح کرده است.
طبق این تعریف، قلدری نوعی از رفتار پرخاشگرانه و شامل عدم توازن قدرت است، که در آن یک شخص یا گروهی از افراد به گونه ای مکرر به دیگران حمله می کنند، سایرین را کتک می زنند و یا نسبت به شخصی که از آن ها نسبتاً ضعیف تر است پرخاشگری می کنند - الویوس، 1993؛ به نقل از پورطالب و میرنسب، 1395؛ اسچمان، کریچ و رسو4، . - 2014 در تعریف جامع دیگری باز هم قلدری به عنوان رفتار پرخاشگرانه یا آسیب رساندن عمدی به وسیله یک شخص یا گروهی از افراد که عموماً به صورت مکرر و در طول زمان انجام می شود و شامل عدم توازن قدرت است، تعریف شده است.
عده ای از پژوهشگران قلدری را رفتار ناشایست اجتماعی می دانند و بعضی دیگر از این دیدگاه حمایت می کنند که قلدری یک رفتار ماهرانه جهت رسیدن به هدف است - الوف، قوسنس، ورمند، آلوا و میلم6 ،. - 2011 البته در بعضی منابع تعریف کوتاهی از قلدری ارائه شده است که آن را شامل آزار و اذیت فیزیکی دانسته اند و این رایج ترین دیدگاه از قلدری است.
حتی بعضی از کودکان و مربیان همین باور را دارند و آزار و اذیت کلامی و روانی را قلدری به حساب نمی آورند - مک کودن7، 2001؛ به نقل از چریل، سندرز و فی8، . - 2004 با توجه به این که تعاریف قلدری گسترده و متنوع است، لذا توجه به موقعیت و شرایط وقوع آن در درک صحیح قلدری اهمیت دارد - رز، ماندا- آمایا و اسپیلیگ ،. - 2011 اما با این حال وجه مشترک تعاریف را می توان اقدامات منفی، تکرار وعدم توازن قدرت به شمار آورد - چنگ و همکاران، . - 2011
اشکال قلدری
مبتنی بر دیدگاه الویوس 2003 - ؛ به نقل از کیمیایی، رفتار، سلطانی فر، - 1390، قلدری به سه شکل کلامی، جسمانی و ارتباطی اعمال می شود؛ که گاهی قلدری کلامی و جسمانی تحت عنوان قلدری مستقیم1 و شکل ارتباطی تحت عنوان قلدری غیر مستقیم2 طبقه بندی می شوند. قلدری مستقیم تا حدی باحمله های آشکار به قربانی همراه است و قلدری غیر مستقیم به صورت انزوای اجتماعی و طرد عمدی از گروه بروز می کند - الویوس، . - 1389 شکل فیزیکی نظیر لگد زدن، ضرب و شتم، هل دادن و...و شکل کلامی مثل مسخره کردن، تهدید کردن، طعنه زدن، بد دهنی، شایعه پراکنی و... می باشد.
در واقع پدیده ی قلدری هنگامی رخ می دهد که از طرف عده ای از دانش آموزان به دانش آموزان دیگر اعمال منفی به صورت فیزیکی، کلامی و حالات دیگری مانند تبعیض، مسخره کردن یا محروم کردن فرد از گروه نشان داده شود - راضی مرادی، اعتمادی، نعیم آبادی،. - 1389 در این میان بسیاری ازبزرگسالان ازجمله مربیان، قلدری کلامی را نسبت به قلدری فیزیکی بی ضرر تلقی می کنند - هازلر3،1992؛به نقل از چریل، سندرز وفی،. - 2004
قلدر، قربانی، قلدر- قربانی
هنگام بحث درباره ی قلدری سه واژه مطرح می شود؛ قلدر4، قربانی5، قلدر- قربانی.6 یعنی افراد در فرایند قلدری می توانند قلدر، قربانی و یا قلدر- قربانی باشند ؛ در این میان عده ای نیز ناظر7 قلدری هستند - سویرر، ونگ، مگ، سیبکر و فریریچز8، . - 2012 واژه قلدربه افرادی اطلاق می شود که به همسالان خود مکرراً آسیب های فیزیکی یا اجتماعی می رسانند. مفهومی که ارتباط بسیار نزدیکی با قلدری دارد و در ادبیات قلدری همواره مطرح می شود، قربانی است.
قربانی به افرادی برمی گردد که به صورت روزمره و روتین توسط همسالانشان مورد آزار و اذیت قرار می گیرند - فارمر، پترین، بروکس، هام، لمبرت و گراول9، . - 2012 در کل نقش قربانی به افرادی گفته می شود که یک یا چند بار در هفته قلدری را تجربه می کنند و این وضعیت حداقل سه ماه به طول می انجامد؛ و در مقابل قلدر هم به کسی اطلاق می شود که یک یا چند بار در هفته و به مدت سه ماه نسبت به همسالانش رفتارهای قلدرانه انجام می دهد - استکی آزاد و امیری10، . - 2013 قلدر - قربانیان کسانی هستند که هر دو نقش را بازی می کنند. یعنی زمانی که یک فرد به سبب فشارها و فعالیت های منفی یک یا چند دانش آموز دیگر مرتکب قلدری می شود و یا به عنوان قربانی در مقابل رفتارهای قلدری مورد تهدید و آزار و اذیت قرار می گیرد.
