بخشی از مقاله
چکیده
امروزه گستردگی صنایع و پیچیدگی آنها تا حدی است که برنامه ریزی برای نگهداری و تعمیرات بوسیله روشهای سنتی از کارایی چندانی برخوردار نبوده و لزوم بهره برداری از سیستمهای مکانیزه نگهداری و تعمیرات کاملاﹰ مشهود می باشد. از سوی دیگر در برخی از صنایع همچون صنعت برق و یا صنعت نفت برنامه ریزی تعمیرات فراتر از سطح کارخانه یا واحد تولیدی بوده و لازم است کل شبکه برق و یا کل مجموعه تولیدی، پالایشی و ... در فرایند برنامه ریزی مورد توجه قرار گیرد تا در زمان نیاز به انرﮊی برق و یا نفت خام، گاز طبیعی، فراورده های نفتی یا گازی، محصول مورد نیاز در دسترس بوده و کاهش تولید تا حد امکان همزمان با کاهش نیاز به محصول باشد.
در این رابطه شرکت ملی نفت ایران با توجه به تنوع محصول، تنوع واحدهای تولیدی و تنوع مشتریان از حساسیت بالایی جهت هماهنگی برنامه های تعمیراتی در واحدهای تولیدی برخوردار بوده و با توجه به حجم فعالیت و حجم تأسیسات، نیازمند یک سیستم جامع برنامه ریزی تعمیرات بصورت غیر متمرکز - پراکنده١ - در واحدهای صنعتی و با مدیریت متمرکز٢ در سطح ستاد می باشد و لازم است با استفاده از شبکه ارتباطی و نرم افزار مناسب سیستم جامعی در کلیه سطوح مدیریتی با قابلیت دسترسی تعریف شده، طراحی و اجرا گردد. در این مقاله به موضوع اهمیت ایجاد سیستم جامع برنامه ریزی تعمیرات در شرکت ملی نفت ایران پرداخته شده و در ادامه شاخصهای سیستم فوق ارائه گردیده است.
-1 مقدمه
گستردگی صنعت نفت در بخشهای تولید، پالایش، انتقال و توزیع و نیز ارتباط تنگاتنگ هر یک از بخشهای مذکور با یکدیگر سبب شده تا در صورت بروز هر گونه مشکل در یک بخش، تأثیرات آن در بخشهای دیگر مشاهده گردد. از مهمترین عوامل پایداری در فرایند تولید، پالایش، انتقال و توزیع آمادگی تجهیزات جهت سرویس دهی در فرایند مذکور می باشد. تجهیزات مورد استفاده در صنعت، با توجه به کیفیت مواد استفاده شده در ساخت آنها، شرایط محیطی کارکرد تجهیز و نیز شرایط و کیفیت بهره برداری از آنها نیازمند انجام تعمیرات اساسی و یا تعمیرات جزئی می باشند.
سازندگان تجهیزات، تعمیرات اساسی ماشین آلات دوار همچون توربین، کمپرسور و ... را بر اساس تعداد ساعات کارکرد آنها توصیه می نمایند. از سوی دیگر پس از انجام هر بار تعمیرات اساسی در ظروف فرایندی مانند برجها، مخازن و ... و نیز نتایج بازرسی فنی، مجوز بهره برداری از ظروف برای مدت معینی صادر می گردد تا پس از اتمام مدت مذکور تعمیرات اساسی دوره بعد انجام پذیرد.
در هر یک از کارخانه ها و واحدهای بهره برداری برنامه ریزی تعمیرات واحد تولیدی بر اساس اطلاعات مربوط به آخرین تعمیرات انجام شده، بازرسی فنی و اطلاعات سازندگان دستگاهها و تجهیزات - در صورت وجود - صورت می گیرد. در گذشته اطلاعات فوق توسط کارشناسان جمع آوری، پردازش و بر اساس پردازش صورت گرفته برنامه ریزی جهت انجام تعمیرات صورت می گرفت که امروزه بسیاری از مراحل فوق توسط بانکهای اطلاعاتی تهیه شده از وضعیت تأسیسات و نرم افزارهای پردازشگر اطلاعات صورت می گیرد و مجموعه سیستمهای فوق تحت عنوان سیستمهای نگهداری و تعمیرات - نت - شناخته شده است. سیستمهای نت که توسط نرم افزارهای کامپیوتری اجرا می گردند تحت عنوان CMMS١ شناخته می شوند.
-2 اهمیت پایداری تولید
تولید نفت و گاز در شرکت ملی نفت ایران از جهات مختلفی حائز اهمیت می باشد. ارز آوری و ایجاد درآمد برای کشور از یک سو و تأمین انرﮊی از سوی دیگر اهمیت پایداری تولید نفت و گاز را بخوبی آشکار می سازد. علاوه بر صنایع بالادستی نفت که با فروش مستقیم نفت خام درآمد زایی دارد صنایع پایین دستی نیز با تبدیل نفت و گاز به محصولات متنوع درآمد قابل توجهی برای کشور ایجاد می نماید.
در این خصوص می توان به مجتمعهای پتروشیمی اشاره نمود که با تبدیل مایعات گازی و نفتا - ترکیبات سنگین همراه گاز طبیعی - به محصولات پلیمری، ارزش افزوده بالایی را ایجاد می نمایند. در پالایشگاههای نفت نیز با جداسازی برشهای مختلف از نفت خام و تثبیت آنها فراورده های متنوع نفتی همچون LPG٢ ، بنزین، نفت سفید، گازوئیل، نفت کوره و... تولید شده که هر یک محصولات با ارزشی بوده و بخش عمده ای از حاملهای انرﮊی را تشکیل می دهند.
بنابراین در صورت عدم تولید هریک از محصولات فوق طبق برنامه ریزی های صورت گرفته مشکلات عدیده ای جهت واردات و جایگزینی محصولات فوق جهت مصرف داخل کشور ایجاد می گردد. با توجه به موارد فوق و ذکر این نکته که زنجیره تولید از استخراج و تولید نفت خام و گاز شروع شده و طی مراحل مختلف، محصولات پایین دستی تولید می گردد اهمیت برنامه ریزی منسجم و هماهنگ تعمیرات نقش خود را ایفا خواهد کرد.
معمولاﹰ در میادین نفتی پس از فرازآوری نفت خام، تفکیک گاز از نفت و نمک زدایی و هیدروﮊن سولفوره زدایی - در صورت نمکی و ترش بودن نفت خام - نفت فراورش شده جهت پالایش در پالایشگاههای نفت یا جهت صادرات ارسال می گردد. با توجه به مصرف بالای فراورده های نفتی در داخل کشور معمولاﹰ پالایشگاههای نفت در ظرفیت کامل فعال بوده و صرفاﹰ در مواردی پایین تر از ظرفیت کامل قرار می گیرند که یا برنامه تعمیراتی داشته باشند و یا به دلایلی تجهیزات پالایشگاه قابلیت عملکرد مناسب را نداشته باشند.
بنابراین برنامه ریزی جهت صادرات نفت خام بر اساس میزان تولید نفت و نیز میزان دریافت نفت خام پالایشگاهها صورت می پذیرد. از سوی دیگر نفت خام ارسالی به پایانه های صادراتی در مخازن موجود ذخیره سازی شده و جهت صادرات در کشتیهای نفتکش بارگیری می شود. چنانچه میزان دریافت نفت خام پالایشگاهها کاهش یابد لازم است نفت خام تولیدی در مخازن موجود ذخیره سازی گردد و این در حالیست که ظرفیت مخازن مذکور محدود بوده و چنانچه ارسال نفت خام به مخازن بیش از حد باشد مخازن سر ریز خواهند شد، در چنین شرایطی چاره ای جز کاهش تولید نفت خام وجود ندارد، اهمیت این مسئله زمانی بیشتر است که تولید نفت از میادین مشترک با کشورهای همسایه مطرح باشد.
پس از تفکیک گاز و نفت در تفکیک گر ها، گاز غنی جهت مایع گیری به کارخانه های گاز و گاز مایع ارسال شده و در این کارخانه ها نفتا و یا 1NGL تولید می گردد و بدین ترتیب خوراک برخی از مجتمعهای پتروشیمی همچون بندر امام یا بوعلی سینا از NGL یا نفتای تولیدی تأمین می گردد. بنابراین هر گونه کاهش تولید نفت موجب کاهش تولید گاز همراه نفت و نیز کاهش تولید NGL و نفتا می گردد لذا لازم است تعمیرات تأسیسات نفت و تأسیسات کارخانه های گاز و گاز مایع بصورتی انجام شود که از نظر زمان انجام و مقدار کاهش در شرایطی باشد که نیاز مجتمعهای پتروشیمی به خوراک در حداقل مقدار ممکن باشد چرا که کاهش خوراک موجب کاهش تولید مجتمعهای پتروشیمی شده که با توجه به ارزش بالای محصولات پتروشیمی موجب کاهش درآمد مجتمعهای فوق خواهد شد.
از سوی دیگر با توجه به رشد مصارف گاز، پایداری تولید از جمله مسائلی است که خصوصاﹰ در ماههای سرد سال از اهمیت زیادی برخوردار بوده و لازم است تأسیسات گاز در شرایط مطمئنی قرار داشته تا بتوانند نیاز شبکه را تأمین نمایند. بنابراین انجام تعمیرات پالایشگاههای گاز و تأسیسات مربوطه در ماههای گرم سال که نیاز شبکه کمتر از توان تولید گاز می باشد بصورتی که موازنه تولید نسبت به مصرف مثبت بماند اهمیت بسزایی داشته و برنامه ریزی دقیق جهت انجام تعمیرات با زمان بندی دقیق از اهمیت خاصی برخوردار می باشد.
با توجه به مطالب مذکور لازم است برنامه ریزی تعمیرات به نحوی صورت گیرد که تعمیرات تأسیسات تولید کننده خوراک تا حد امکان همزمان با تأسیسات دریافت کننده و یا مصرف کننده خوراک انجام شود و این فرایند نیازمند بستر ارتباطی و نرم افزاری است که در فرایند برنامه ریزی تعمیرات مورد استفاده قرار گیرد.
-3 عوامل مؤثر در برنامه ریزی تعمیرات
عوامل متعددی در انجام به موقع و صحیح تعمیرات موثر می باشند که می توان آنها را از دو دیدگاه بررسی نمود:
۱- عوامل موثر در صدور مجوز انجام تعمیرات که ناشی از تأثیرگذاری تعمیرات روی عملکرد سایر بخشها و یا عوامل بازار - صادرات نفت خام - می باشند.
۲- عوامل موثر در انجام تعمیرات که شامل تأمین کالا و قطعات، نیروی انسانی و بودجه می باشد. بنابراین برنامه ریزی تعمیرات در دو سطح صورت می پذیرد که سطح اول توسط مسئولین واحدهای تولیدی، پالایشی و یا ... صورت گرفته و بر اساس وجود سه عامل کالا، نیروی انسانی و بودجه انجام می گیرد و در سطح دیگر برنامه ریزی بر اساس حداقل تأثیرگذاری انجام تعمیرات در عملکرد سایر بخشها صورت می گیرد.
