بخشی از مقاله
چکیده
منابع طبیعی تجدیدشونده، امروزه در ابعاد مختلف زندگی بشر نقش بسزایی را ایفا میکند. در اغلب کشورهای در حال توسعه سطح منابع طبیعی شدیدا کاهش یافته است. از طرفی به منظور دستیابی به توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی، جلب مشارکت آحاد مردم و مخصوصا زنان امری ضروری مینماید .در این مقاله ضمن بررسی نقش منابع طبیعی در جریان توسعه و اهمیت حمایت از این منابع ، به نقش کلیدی زنان در حفظ و حراست از این منبع الهی پرداخته ایم.
.1 مقدمه
یکی از ابعاد بسیار مهم پیشرفت ملت ها ، پایداری اکولوژیکی به طور عام و حفظ توسعه و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی به طور خاص است که نیازمند مدیریت دقیق منابع طبیعی است
مسلما بدون حفاظت از منابع آب، خاک، جنگل، مرتع و بهره برداری بهینه از آنها نمی توان به توسعه پایدار و تولید مطمئنی در کشاورزی دست یافت. در حال حاضر منابع طبیعی تجدید شونده موجود در نامطلوبترین شرایط، مورد بهره برداری قرار می گیرند. اگر چه این هشدارها به طرق مختلف به مسئولین داده می شود ولی از آنجا که کشور ایران متنعم از ذخایر نفت و گاز است متاسفانه توجه چندانی به منابع طبیعی نمی شود. از طرفی این موضوع را باید در نظر داشت که نفت، چه بخواهیم و چه نخواهیم روزی تمام می شود و از هم اکنون باید منابع دیگری جایگزین آن نمود.
منابع طبیعی به علت خودرو بودن و عدم آگاهی انسان که هزینه ای جهت تولید آن نپرداخته به راحتی مورد تاراج واقع شده است که این عمل نتیجه نگاه و رفتار آزمندانه و نگرش سطحی به طبیعت بوده و جامعه امروز نباید از این موضوع غافل بماند. بنا براین برای رسیدن به استفاده صحیح از طبیعت و محیط زیست نیازمند دیدگاه و درک مشترک هستیم. البته برای جلوگیری از تخریب لازم و ضروری است تا مشکلات مردم چاره اندیشی و موانع برطرف شود و این مهم با همدلی، هماهنگی و وفاق مسئولین و مردم برای حفظ ثروتهای ملی واستفاده مستمر و پایدار از آنها میسر میگردد
در مباحث پیرامون مدیریت منابع طبیعی و توسعه پایدار، زنان روستایی از دید برنامه ریزان و سیاستگزاران به عنوان یکی از گروه های هدف مد نظر بوده و توانمندسازی آنان و زمینه های جلب مشارکت شان به عنوان بخش عظیمی از نیروهای انسانی ساکن روستاها از رئوس برنامه های مورد نظر سازمان های توسعه درکشورهای مختلف میباشند
لذا در این مقاله به بررسی نقش زنان و راه کارهایی برای توانمندسازی آنان در بحث حفاظت و حمایت از محیط زیست و کاربرد صحیح منابع تجدید پذیر در مناطق روستایی کشور و بالطبع توسعه کشاورزی پرداخته شده است.در ابتدا مفاهیم منابع طبیعی و اهمیت انان در توسعه پایدار تشریح شده است و بعد از آن » نقش زنان در حفظ منابع طبیعی« مطرح گردیده .در نهایت نتیجه گیری و پیشنهادات ارائه شده است.
-1 منابع طبیعی و توسعه پایدار
منابع طبیعی تجدیدشونده شامل آب، خاک، هوا، جنگل ها، مراتع و ... که به عنوان نعمات با ارزش از دیرباز درا ختیار ا نسا نها قرار گرفته و به وسیله آن زمینه رشد و رفع نیازهای بشر تامین گردیده ا ست. بی شک این منابع منحصرا متعلق به هیچ مقطع از زندگی وحیات بشر نبوده و همواره به صورت یک امانت و ودیعه الهی تلقی ونسلهای گذشته، حال و آینده نسبت به بهره گیری از آن حقوق مساوی وبرابر دارند
منابع تجدید شونده در توسعه اقتصادی هم به عنوان نهاده و هم به عنوان ستاده مطرح است و در طی قرون متمادی انسان به پایان ناپذیری منابع طبیعی اعتقاد داشته است و این باور هنوز به صورتهای مختلف در فرهنگهای متفاوت متجلی است اما رشد اقتصادی و صنعتی و عواقب روزافزون ناشی از نادیده گرفتن ماهیت محیط زیست در کنار پیشرفت علوم نظری و تجربیات دودهه گذشته اهمیت محیط زیست و منابع طبیعی و مسئله حفاظت و مدیریت آن در ادبیات اقتصادی را مطرح کرد و اقتصاد دانان توسعه بر اهمیت منابع طبیعی و تاثیر آن بر توسعه اقتصادی تأکید داشته اند .
نتایج حاکی از آنست که روند تخریب منابع طبیعی تجدید شونده در آینده می تواند خسارات جبران ناپذیری در اقتصاد کشور و رفاه اجتماعی ایجاد کرده و تغییر ساختاری در مقررات و قوانین و سیاستهای اتخاذ شده از سوی دولت برای بهبود وضعیت و جلوگیری از تخریب بیشتر منابع الزامی به نظر می رسد
کشاورزی بهعنوان مهمترین روش تأمین غذای انسان، ساختمان و عمل اکوسیستمهای طبیعی را به شدت تغییر داده است. بهرهبرداری انسان از منابع طبیعی همواره بهصورت یکجانبه و بی رویه بوده و بهرهبرداری از این منابع بدون رعایت جنبههای حفاظتی آن و تنها براساس تأمین منافع کوتاهمدت انجام میگیرد. رشد فزاینده جمعیت و بحران کمبود غذا، سبب بهرهبرداری بیش از اندازه از منابع طبیعی و در نتیجه برهم خوردن توازن بیولوژیکی بوده است.
به علت بهره برداری بی رویه، آنی،بی برنامه و غیر اصولی ازاین منابع، حیات طبیعی کره زمین دچار مشکل شده و حتی جوابگوی خواست های عموم را ندارد. پایبند بودن انسان در گذشته به اصول ونحوه استفاده از منابع و فقدان قوانین کارآمد در جوامع، سودجویی ها و ... در مجروح و زخمی کردن پیکر طبیعت بسیار موثربوده است، بنابراین رشد جمعیت و نیاز به مواد غذایی واز طرفی محدودیت منابع مولد، نیازمند استفاده معقول از بخشهای مختلف طبیعت است
بهره برداری صحیح و بهینه از این منابع خدادادی می تواند زمینه ساز دستیابی به توسعه پایدار در کشور گردد[15]در حقیقت توسعه پایدار ، مدیریت و حفاطت از منابع طبیعی پایه است .[21]در گردهمایی کنفرانس سازمان ملل متحد - ژوئن - - 1992 طبق شکل -1 در مورد محیط زیست و توسعه ، سه هدف عمده برای توسعه پایدار کشاورزی و روستایی تعیین شده است:
توسعه پایدار به عنوان دسترسی به ارزش هایی است که مورد نیاز و خواسته مردم است، به طوری که خللی در تأمین نیاز های نسل های آینده به وجود نیاید . اولین برنامه برای رسیدن توسعه پایدار را می توان اقداماتی در جهت حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب محیط زیست دانست، باید تمام عواملی را که در این برنامه سهیم هستند شناسایی کرد و نقش هر کدام را مشخص نمود
منابع طبیعی تجدید شونده امروزه درابعاد مختلف زندگی بشر نقش بسزایی را ایفا می کند در اغلب کشورهای در حال توسعه در اثررشد فزاینده جمعیت ، توسعه غیراصولی صنعت ، گسترش بی رویه شهرها ، تبدیل عرصه های منابع طبیعی ، فقدان برنامه ریزی مناسب ، سطح این عرصه ها کاهش یافته و در خطر نابودی قرارگرفته است .خسارات ناشی از این تخریب به شکل های گوناگون از قبیل : جاری شدن سیلابها و شسته شدن خاکهای حاصلخیز ، افت سطح آبهای زیرزمینی ، پرشدن سریع مخازن سدها از رسوبات آبرفتی ، تغییرات نامطلوب آب و هوایی و بهم خوردن تعادل اکوسیستم ، کاهش فرآورده های جنگلی و مرتعی، گسترش بیابانها و کویرها ، به مخاطره افتادن روند طبیعی محیط زیست و حیات وحش و… ظاهرمی گردد.
-2 زنان و مدیریت منابع طبیعی
عدم آگاهی مردم نسبت به اهمیت این منابع ،عدم برنامه ریزی اصولی و گسترش شهرها ، منابع طبیعی را در معرض خطر جدی نابودی قرار داده است دراین رابطه دولت ها به دنبال جلب مشارکت مردم و خصوصا زنان می باشند چرا که آنها نیمی از جمعیت استفاده کننده از این منابع اند، زنان با توجه به ساختارشخصیتی و عاطفی خود و همچنین بواسطه جایگاه رفیعی که درخانواده دارند می توانند نقش کلیدی را در ارایه آموزش های زیست محیطی درخانواده ایفا کنند.[3]بر خلاف تناقضات گذشته ،امروزه تصویر واضح تری به وجود آمده وآن ، این است که زنان نسبت به مردان رفتار و نگرش قوی تری نسبت به محیط زیست دارند.
به گفته بانک جهانی در سال 1991، زنان نقش مهمی را در مدیریت منابع طبیعی، از جمله خاک، آب، جنگل ها و انرژی بازی می کنند.نتایج مصاحبه با مطلعین کلیدی نشان می دهد که زنان مشارکت متفاوتی در حفاظت از منابع طبیعی دارند
