بخشی از مقاله
چکیده
پایان مرز فیزیک طبیعتاً آغاز مباحث فلسفی است که از مصادیق بارز آن لحظات تکینگی است که در آنجا قوانین نسبیت اینشتین و مکانیک کوانتوم شکسته می شود. چون موضوع بحث از جسم واقع در مکان و زمان فیزیکی به موضوعی فلسفی و وجودي تغییر می یابد. بحث در اینجا پیدایش زمان، مکان، قبلیت عالم پیش از تکینگی، ابعاد هستی، پایان و انتهاي جهان، خودتنظیمی یا وجود خالق، خلق از عدم یا خلقت مستمر و .... که از مباحث مهم فلسفی است. که فیزیک دانانی هم چون هاوکینگ و پن رز نیز چاره اي جز پرداختن به مباحث فلسفی مربوط به آن نداشتند.
الف- هومر و هسیود
طبق نظر مورخان در اصل آثار مکتوبی از ایلیاد و اودیسه وجود نداشته است. این دو در واقع اشعار حماسی منسوب به هومر است. »ایلیاد و ادیسه، اصل و خاستگاه آنها هر چه میخواهد باشد، شالودة تعلیم و تربیت و فرهنگ یونانی گشتند، و از جمله بهترین منابع و معیارهائی هستند که ما از صورت و محتواي اندیشه یونانی در دست داریم« . - Russel, 1961, p. 514 - ایلیاد و ادیسه حاصل یک سنت شفاهی طولانی است که ریشه آن در تاریخ یونان تا پیش از 1200سال قبل از میلاد میرسد و چنین پیداست که از سنن حماسی غیر یونانی خاور نزدیک نیز تأثیر داشته است.
این اشعار بعدها به کتابت درآمد. در هومر براي هر پدیدهاي یک خدا معرفی شده است. »اودوسئوس که در یک جزیره محبوس بود توسط زئوس - نیرومندترین خدایان - آزاد میشود اما پوسیدون - برادر زئوس و لرزاننده زمین - که مخالف آزادي اودوسئوس بود خیزابه بلندي برافراشت، هراس انگیز و بیمافزاي، طاقی بر بالاي سر او برافراخته بود و بر سر او فرود آورد« - نفیسی, ,1349 ص. - 120
به هسیود نیز دو اثر شعري نسبت دادهاند: کارها و روزها و نسبنامه خدایان که در آن چگونگی پیدایش خدایان و جهان آمده است. آنچه که به موضوع ما در اینجا مرتبط است همین اثر اخیر اوست. »در منظومه نسبنامه خدایان هسیود تاریخ مختصري از پیدایش جهان از آشوب نخستین تا فرمانروائی امن و مطابق با نظم زئوس به دست میدهد« - لیندبرگ, ,1377 ص. . - 29 خلاصه منشأ جهان در هومر و هسیود آشوب یا خائوس بوده است. طبق نقل از آشوب »ابتدا زمین فراخ و سپس به ترتیب: عشق، جهان زیرین، تاریکترین شب، روز، اثیر یا آسمان را زائید، گائیا ابتدا آسمان پرستاره را زائید و سپس کوههاي بلند را زائید که مأمن و پناهگاه الاهگان است« - لیندبرگ, ,1377 ص. . - 31
ب- پیشاسقراطیان
در اینجا بسیار خلاصهوار نظرات پیشاسقراطیان را مرور خواهیم کرد.
-1 تالس : منشأ همه اشیاء را آب میداند. »و برخلاف آنچه در ظاهر با حواس اشیاء و موجودات جهان طبیعت را متکثر و متنوع میبینیم و میپنداریم از چیزهاي متعددي مایه گرفتهاند، و در واقع وحدت دارند و همه از یک چیز به نام آب نشأت گرفتهاند« - شرف خراسانی, ,1370 ص. . - 12
-2 آناکسیمندر: از آنجا که اشیاء با هم تضاد دارند هیچ چیزي نمیتواند منشأ واحدي براي این اشیاء متضاد شود مثلا آب که تالس آن را منشأ همه چیز میداند نمیتواند منشأ آتش نیز باشد. بنابراین »مایه اصلی اشیاء چیزي است که تعین و شکل خاص ندارد« - بریه, ,1352 ص. . - 50 که آن مادة ازلی و نامحدود اپیرون نام دارد. اپیرون »مادهاي عظیم و بیانتها و تمام نشدنی است که تا بینهایت از هره سو گسترده است - Kahn, « 1960, p. 233 - .
-3 آناکسیمنس: »آناکسیمنس مفهوم مادة بیکران آناکسیمندر را رها کرد و به اندیشه عنصر یگانه تالسی بازگشت؛ اما به جاي آب، هوا را مادة اصلی سازندة جهان قرار داد« - هالینگ, بی تا - .
-4 هراکلیتوس: وي منشأ اشیاء را آتش میداند و معتقد است که »بعد از مدتی، جهان و پدیدهها و حوادث آن تکرار میشود. با اینکه عقل مهار کنندة آن است، در ابتداي هر تکرار، حریق بزرگی رخ میدهد و همه چیز به اصل خود یعنی آتش باز میگردد« - بریه, ,1352 ص. . - 71
-5 فیثاغورس: او منشأ همه اشیاء را عدد میداند. »فهم جهان فقط از راه روابط عددي امکانپذیر است« - راسل, ,1365 ص. . - 75
-6 پارمنیدس: از نظر او هستی ازلی است و از اصلی مایه نمیگیرد؛ زیرا »هستی نه از نیستی پدید میآید و نه از هستی. از نیستی پدید نمیآید زیرا نیستی هیچ نحوه هستی ندارد تا از آن هستی پدید آید. از هستی هم پدید نمیآید زیرا از هستی پدید آمدن ادامه هستی است نه حدوث هستی« - هومن, ,1348 ص. . - 97
-7 دموکریتوس: »او به تبع استادش لوکیپوس معتقد است اصل و منشأ همه اشیاء، چه ارواح و چه اجسام، از ذرات بسیار کوچک بیشماري ترکیب یافتهاند که داراي ابعاد و تجزیهناپذیرند و در شکل و ترتیب و وضع، با یکدیگر متفاوتند. همه این ذرات در حرکتند، ولی ذرات ارواح و ارباب انواع، پرحرکت از ذرات اجسام میباشند« - فروغی, ,1383 ص. . - 7
-8 امپدوکلس: چهار عنصر را ریشه و اصل همه اشیاء میدانست که عبارتند از آتش، هوا، خاك، و آب. »امپدوکلس میگوید از این چهار عنصر همه چیزهائی که بودهاند، هستند، و خواهند بود به وجود میآیند: درختان، مردان، زنان، جانوران، پرندگان، و ماهیان پروردة آب، و خدایان ازلی نیز که بر اثر تقدم قدرتمندترین همه هستند. - Kirk, G. S. Raven, J. E., 1960, p. 328 - «
پ- پساسقراطیان
-1 افلاطون: افلاطون همانطور که مشهور است معتقد به وجود صانعی بود که در ساخت جهان از اصول ریاضی استفاده کرده است. »افلاطون از چهار عنصر امپدوکلس، اما تحت تأثیر فیثاغورس و هراکلیتوس مواد تشکیلدهندة جهان را به اشکال هندسی تحویل میدهد. به این ترتیب او یک اتمگراي هندسی با بنمایههاي امپدوکلسی میباشد. براي هر عنصري یک حجم سهبعدي که منتهی به یک مثلث میشد، قائل بود. - Vlastos, 1975, p. 61 - «
