بخشی از مقاله
مطالعه ژئوشیمیایی نفت مخزن فهلیان میدان دارخوین
چکیده
نفت هاي میدان دارخوین ، واقع در جنوب غربی استان خوزستان (دشت آبادان)، با هدف شناسایی سنگ منشاء مولد نفت ، بررسی بلوغ حرارتی، نوع مواد آلی مولد نفت، و بررسی تاریخچه تدفین رسوبات با روش هاي مختلف ژئوشیمیایی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از مطالعه بایو مارکر ها و مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهد سنگ مادر نفت میدان فوق کربناته نهشته شده در شرایط احیایی بوده و حاوي مواد آلی دریایی(کروژن نوع(Π می باشد. بر اساس میزان نسبت C28/C29 Sterane
درنفتهاي مورد مطالعه مخزن فهلیان سن سنگ مادر در محدوده کرتاسه زیرین قرار می گیرد.تصور می شود سازند گرو با لیتولوژي کربناته و سن کرتاسه زیرین در منطقه مورد مطالعه بهترین کاندید جهت نفت میدان دارخوین باشد.
واژه هاي کلیدي: بایومارکر، بلوغ، کروژن، سنگ منشاء
مقدمه
طاقدیس دارخوین در جنوب غرب ایران در استان خوزستان و بفاصله 45 کیلومتري شمال شرق شهر آبادان واقع شده است. روند چین خوردگی طاقدیس(شمال-جنوب) با امتداد ساختمان هاي بحرین و خارك موازي است. ساختار طاقدیس دارخوین با روند شمالی-جنوبی متقارن بوده و سازند فهلیان بویژه بخش زیرین آن با لیتولوژي کربناته رمپی مهمترین مخزن این میدان را تشکیل می دهد. سازند فهلیان شامل سه لایه(بخش) مجزا از هم می باشد.بخش زیرین سنگ مخزن اصلی و بخشهاي میانی و فوقانی این سازند و هم چنین سازندهاي بنگستان مخازن فرعی این میدان را تشکیل می دهند. در سازند فهلیان 400 متر ستون نفت ( نفت با ( 39-38 API وجود دارد. نفت درجاي مخازن این میدان معادل 3/6 میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن برابر 1/46 میلیارد بشکه و بازیافت نهایی در اثر تزریق گاز برابر %41
تخمین زده شده است .
نفت مخزن فهلیان این میدان به منظور مطالعه ژئوشیمیایی ، بررسی سنگ منشاء مولد نفت و ارزیابی شرایط رسوبی مورد مطالعه قرارگرفتند(شکل .(1
1
شکل-1موقعیت میدان دارخوین در جنوب ایران
اطلاعات و روشها
اطلاعات پایه از نفت خام حاصل از لایه هاي2و 3 سازند فهلیان میدان دارخوین بدست آمده است. نمونه هاي نفت با استفاده از ستون کروماتوگرافی گاز و سیال آنالیز شدند. ترکیب ایزوتوپی کربن نفت و فرکشنهاي اشباع ،آروماتیک و آسفالتن آن مورد اندازه گیري قرار گرفتند.با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی –طیف سنج جرمی ترکیبات بیومارکري استران (217 m/z)، تري ترپان((191 m/z، دیا استران(m/z (218، تري آروماتیک استروئید((231 m/z و منوآروماتیک استروئید((253 m/zنفتهاي مورد مطالعه، اندازه گیري شده و بلوغ نفت، محیط رسوبی سنگ منشاء، سن سنگ منشاء با استفاده از نسبت هاي بیومارکري خاص محاسبه گردید. مدلسازي حوضه رسوبی توسط نرم افزار Genex که توسط IFP توسعه یافته، انجام شده است. بازسازي تاریخچه تدفین به وسیله اطلاعات حاصل ازستون چینه شناسی چاه , DQ-2
انجام شده و زمان خروج نفت توسط مدلسازي حرارتی محاسبه شده است.
نتایج و بحث
- آنالیز کروماتوگرافی گاز و سیال
نتایج حاصل از آنالیز کروماتوگرافی گاز نشان می دهد در نفت میدان دارخوین هیدروکربنهاي سبک فراوانی غالبی داشته و دریایی بودن مواد آلی مولد خود را نشان می دهد. روند توزیع آلکانهاي نرمال نفت بیان کننده عدم تاثیر فرایندهاي ثانویه نظیر تخریب میکروبی و آبشویی بر روي نفت هاي مورد مطالعه میدان دارخوین می باشد(شکل.(2 آنالیز سارا انجام شده بر روي نمونه هاي نفت مورد مطالعه نشاندهنده یک نفت پارافینیک و بالغ می باشد (شکل3و4 و جدول.(1
شکل -4 دیاگرام مثلثی بر اساس ترکیبات اشباع و آرو ماتیک و قطبی جهت تعیین نوع نفت
اندیس آلکان (C17/C17+C27) شاخص محیط رسوبگذاري است. مقادیر کمتر از %60 براي این نسبت بیانگر محیط خشکی و بالاي این مقدار نشان دهنده محیط دریایی است که در نمونه هاي مورد مطالعه این نسبت بیشتر از %60 است که محیط دریایی رانشان می دهد(جدول.(3 مقادیر (Carbon Preference Index)CPI نفتهاي مورد مطالعه مخزن فهلیان میدان دارخوین نزدیک به 1 می باشد که نشان دهنده نفت بالغ می باشد.[1]
جدول-2 مقادیر اندیس CPI محاسبه شده براي میدان دارخوین
جدول-3 مقادیر اندیس آلکان محاسبه شده براي میدان دارخوین
موقعیت نمونه ها در نمودار Pr/nC17 به Ph/nC18 نشان می دهد ، نمونه هاي نفت از مواد آلی با کروژن نوعΙΙ که سنگ منشاء آن تحت شرایط احیایی ته نشین شده است منشاء گرفته اند(شکل.(5
جدول-4 مقادیر PR/NC17، PH/NC18، PR/PH نفتهاي مورد مطالعه
فیتان در تمام نمونه هاي آنالیز شده بر پریستان غالب است و نسبت Pr/Ph در بازه 0.7 تا 0.9 می باشد. محتواي بالاي فیتان به پریستان نشان دهنده شرایط احیایی در زمان رسوبگذاري سنگ منشاء می باشد. نمودار تامپسون (شکل(5 نشان می دهد که نفت لایه 2و3 میدان دارخوین داراي بلوغ بالایی بوده و تحت تاثیر فرایندهاي ثانویه قرار نگرفته است (شکل .(6
شکل-5موقعیت نمونه ها در نمودار Pr/nC17 به Ph/nC18 نشان دهندهمواد آلی تیپ II نهشته شده در شرایط احیایی است
- بیومارکر
بیومارکرهاي استران (217 m/z) ، تري ترپان((191 m/z ، دي استران (218 m/z) ، تري آروماتیک استروئید (231 m/z) ، منوآروماتیک استروئید((253 m/z ،نمونه هاي نفتی میدان دارخوین مورد مطالعه قرار گرفتند(جدول.(5 موقعیت استرانهاي نرمال 27و 28و 29 در دیاگرام استرانها نشاندهنده یک سنگ مادر نهشته شده در محیط دریایی است(شکل.(7
نسبت دیا استران به استران شاخص محیط می باشد. بالا بودن این نسبت در نفت و مواد آلی نشان دهنده سنگ مادر شیلی است.[4] در نمونه هاي مورد مطالعه(جدول (5 میزان دیا استران کم بوده ونشان دهنده سنگ منشاء کربناته مولد نفت هاي مورد مطالعه است.
