بخشی از مقاله
پهنه بندي خطر زلزله در منطقه عسلويه با تاکيد بر توان لرزهزايي گسل هاي فعال منطقه
چکيده:
بررسي لرزهخيزي مناطق مختلف و کنترل ميزان ريسک زمين لرزه در جوامع شهري و محيط زندگي بشري از مهم ترين رويکردهاي علم زلزله شناسي مي باشد. با دانستن ميزان خطر زلزله در هر منطقه مي توان راهکارهاي مناسبي براي کاهش ميزان خسارات جاني و مالي ارائه نمود. شناخت و آگاهي دقيق از وضعيت تکتونيکي، گسلش منطقه و فعاليت و توان لرزهاي اين گسل ها بهترين راه براي برنامه ريزي در گسترش و ساخت و ساز شهري در مناطق مختلف مي باشند. در اين مطالعه ، پهنه بندي لرزهاي منطقه عسلويه بر پايه تقسيم بندي پهنه هاي لرزهخيز و زمين لرزههاي رخ داده و همچنين شناسايي گسل هاي موثر در ايجاد آن انجام شده است . با تعيين چشمه هاي لرزهاي و سيستم گسلش منطقه ، بانک اطلاعات لرزهايي براي منطقه تهيه شده و اقدام به پهنه بندي خطر زلزله براي منطقه عسلويه شده است . با توجه به نتايج بدست آمده مي توان گفت که اکثر زمين - لرزهها در منطقه متاثر از گسل پيشاني کوهستان و گسل عسلويه مي باشد. نقشه خطر زلزله تهيه شده نشان مي دهد که منطقه اقتصادي انرژي پارس جنوبي (عسلويه ) در رده بالايي از خطر زلزله قرار دارد. تمامي لرزههاي رخ داده در منطقه الگوي تکتونيکي حرکت پليت عربي به زير پليت ايران مرکزي را دنبال مي کند.
مقدمه :
زمين لرزهها از جمله بارزترين خطرات زمين شناسي که موجب آسيب رساني جدي بر جوامع شهري مي گردند. کشور ايران از جمله کشورهاي آسيب پذير از بلاياي طبيعي بويژه زلزله است . اين پديده طبيعي در تمام نقاط ايران رخ مي دهد و خسارات مالي و جاني و عواقب رواني و عاطفي آن نيز غيرقابل جبران بر مردم وارد مي نمايد. قرارگيري کشور ايران در مناطق با خطر پذيري بالاي زلزله در سطح جهان و وجود نقاط جمعيتي متراکم ، ايران را به کشوري شديدًا آسيب پذير در برابر زلزله تبديل نموده است . افزايش بي رويه جمعيت ، ساخت و سازهاي شهري و گسترش آن تا حاشيه شهرها، بدون برنامه ريزي مناسب و درنظر گرفتن تمهيدات و قوانين لازم، وخامت اوضاع را دو چندان کرده است [۵]. در طول ٢٠ سال اخير، بالغ بر هزار زمين لرزه زيان بار در دنيا ثبت شده، که به سبب آن زندگي ١/۵ تا ٢ ميليون انسان به شدت به مخاطره افتاد. براي کاهش شمار تلفات و آسيب ها، بشر ناگزير به بالابردن سطح دانش خود از خطر و چگونگي کاهش آن مي باشد. در جهت کاهش مخاطرات زلزله در شهرها، ضروري است تا مطالعات و تحقيقات جامعي در ارتباط با شناخت سيستم زلزله ، عملکرد و اثرات زلزله در سطوح شهري و تشخيص مناطق با ريسک پذيري بالا انجام شود. در اين راستا با بررسي و شناسايي سيستم تکتونيکي و گسلش در مناطق مختلف ، تعيين و طبقه بندي فعاليت گسل ها بطور کلي پهنه بندي منطقه بر اساس ميزان خطر وقوع زمين لرزه يا ريسک پذيري، کمک بسيار بزرگي در کاهش خسارت در زمين لرزههاي احتمالي آينده خواهد داشت
[۶]. در اين مطالعه سعي گرديده که با مطالعه لرزههاي رخ داده در منطقه ، اقدام به مشخص کردن گسل ها از نظر لرزهزايي، تعيين بزرگترين زمين لرزه رخ داده در منطقه ، تعيين و شناسايي وضعيت تکتونيکي و زمين شناسي منطقه گردد. با داشتن دادههاي لرزهاي حاصل از زمين لرزههاي رخ داده و با تهيه يک بانک اطلاعات لرزهاي ، مي توان پهنه بندي خطر زلزله منطقه را به دقت انجام داد.
◊◊◊◊◊◊◊
زمين شناسي گستره مورد مطالعه :
منطقه عسلويه در جنوب شرقي استان بوشهر در حاشيه خليج فارس در ٣٠٠ کيلومتري جنوب شرقي بندر بوشهر قرار دارد. منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس جنوبي (عسلويه ) در ناحيه باريک کوهپايه اي در سواحل شمالي خليج فارس قرار گرفته است [٣]. مساحت تقريبي اين ناحيه بالغ بر ١۴ هزار هکتار بوده که بخش اعظم آن از رسوبات آبرفتي پوشيده شده و باقيماند آن از رخنمونهاي سنگي تشکيل شده است . فاصله اندک منشأ رسوبات تا محل رسوبگذاري ، ريزش - هاي جوي شديد و فراواني عوامل سيمانيکننده از قبيل آهک و انيدريت انحلالي از جمله عواملي هستند که مستقيماً بر جنس ، دانه بندي ، ضخامت لايه ها، توپوگرافي ، ميزان تراکم و چسبندگي اين رسوبات تاثير گذاشته اند. به دليل فاصله کوتاه منشأ اين رسوبات تا محل رسوبگذاري ، اين رسوبات از گردشدگي کمي برخوردار مي باشند. عليرغم جوان بودن آبرفت هاي درشت دانه منطقه ، اين رسوبات از استحکام نسبتاً زيادي برخوردار هستند. به نظر مي رسد مهم ترين عامل اين موضوع فراواني سنگ هاي قابل انحلال در منطقه است . انحلال اين سنگ ها در اثر نزولات جوي ، سبب سيمانيشدن رسوبات آبرفتي و در نتيجه افزايش مقاومت اين رسوبات شده است . اين رسوبات از چسبندگي قابل ملاحظه اي برخوردار بوده و ترانشه هاي عمودي ايجاد شده تا ارتفاع نسبتاً زيادي تا مدتها حالت پايداري از خود نشان دادهاند [١]. رخنمونهاي سنگي عبارتند از ماسه سنگ ها و کنگلومراهاي مربوط به سازندهاي آغاجاري و بختياري، سنگ هاي مارني و سيلتي سازندهاي ميشان و چمپه و همچنين آهک هاي تودهاي و خردشده سازندهاي آسماري ، سروک و گورپي ؛ اين رخنمونها غالباً در بخش هاي مياني منطقه پتروشيمي به صورت تپه هاي کم ارتفاع و به ندرت صخرهاي مشاهده مي شوند [٢].
◊◊◊◊◊◊◊
مروري بر لرزهخيزي منطقه ي عسلويه :
گستره مورد مطالعه اين طرح بنابر تقسيم بندي کميته ملي لرزهخيزي سدهاي بزرگ ايران (١٣۵۵) در استان لرزهزمين ساخت جنوب شرقي زاگرس و در مجاورت استانهاي لرزهزمين ساخت مکران، شمال باختر زاگرس و ايران مرکزي واقع شده است [۶]. در شکل (١) نقشه گسل هاي منطقه تا شعاع ٢٠٠ کيلومتري نشان داده شده است .
شکل ١- نقشه گسل هاي منطقه عسلويه
◊◊◊◊◊◊◊
وضعيت سايزموتکتونيک و لرزهخيزي منطقه :
در منطقه مورد مطالعه چندين گسل لرزهزا وجود دارد که در گذشته نيز مسبب زلزله هايي بودهاند.
البته در اين منطقه گسل هاي زيادي است که طول اکثر آنها کوچک بوده و به احتمال زياد لرزهزا نمي باشند و فقط ممکن است در اثر فعاليت گسل هاي ديگر دچار حرکت هايي شوند. مهم ترين گسل هاي نزديک به محل طرح عبارتند از:
گسل پيشاني کوهستان:
گسل پيشاني کوهستان به عنوان مرز زاگرس چين خورده ساده با کوهپايه ها و دشت ساحلي عسلويه تشکيل دهنده حد جنوبي برونزد سنگ آهک هاي ائوسن – اليگوسن آسماري مي باشد که با شواهد ساختاري ، توپوگرافي ، ريخت زمين ساختي و لرزهزمين ساختي مشخص مي گردد. گسل رانده پوشيده پيشاني کوهستان با درازاي بيش از ١٣۵٠ کيلومتر در ايران از قطعات رانده متعددي با طولهاي ١۵ تا ١١۵ کيلومتر تشکيل شده است . فرسايش ارتفاعات زاگرس در شمال خاوري اين گسل (کمربند چين خورده ساده و زاگرس مرتفع ) باعث رسوبگذاري مواد آواري در کمربند پيش ژرفاي زاگرس، در جنوب غربي گسل پيشاني کوهستان شده است . گسل پيشاني کوهستان در شرق گسل عرضي فعال کازرون – برازجان در استان فارس و در غرب کبير کوه در استان لرستان بر منحني ميزان ۵٠٠ متر منطبق مي باشد و در ارتفاعات بختياري واقع در بين گسل فعال کازرون برازجان در شرق و تاقديس کبير کوه در غرب، بر منحني ميزان ١٠٠٠ متر منطبق مي باشد. اين گسل در هسته تاقديس هاي نامتقارن با يالهاي جنوب غربي برگشته و برشي شده واقع در لبه جنوب غربي کمربند زاگرس چين خورده ساده قرار دارد. گسل طولي پيشاني کوهستان توسط گسل فعال کازرون – برازجان بيش از ١۴٠ کيلومتر به صورت راستگرد جابجا شده است . اين ميزان جابجايي با ۵٠٠ متر اختلاف ارتفاع در طول گسل پيشاني کوهستان همراه بوده است (۵٠٠ متر در شرق و ١٠٠٠ متر در غرب گسل کازرون – برازجان). مطالعه پهنه هاي مهلرزهاي زمين لرزههاي رويداده با بزرگاي متوسط تا زياد در طول قطعات گسلي سازنده گسل
