بخشی از مقاله
زمین لرزه های مخرب تاریخی در ناحیه شهر ری در زمان 4 سده پیش از میلاد مسیح و همچنین زلزله های تاریخی 743، 855، 958 شهری ری و از سوی دیگر رخداد زلزله های مهم 1177 و 1962 میلادی بوئین زهرا در جنوب دشت قزوین در غرب تهران که برآوردمی شود همگی بزرگایی بیش از 7 داشته اند، نمایانگر احتمال رخداد زلزله های مخرب در ناحیه شهری یا در نزدیکی گستره شهر تهران است. این درحالی است که گسل شمال تهران - شکل های 1 تا - 3 با جابه جا کردن نهشته های کواترنر در ناحیه شمالی تهران همراه بوده است و آخرین بررسی های دیرینه لرزه شناسی گویای لرزه زا بودن آن حتی در مدت زمان عهد حاضر - هولوسن - بوده است.
جمعیت تهران نیز در 50 سال اخیر به بیش از 10 برابر افزایش پیدا کرده به نحوی که امروزه جمعیت تهران بزرگ در در طی روز حدود 13 میلیون نفر 8.6 - میلیون نفر در شب هنگام - برآورد می شود.از آنجا که گسل شمال تهران از ناحیه شهری کل مناطق شمالی شهرتهران و در ادامه از پهنه مسکونی جنوب شهر کرج عبور می کند و هم اکنون بخشهایی از منازل مسکونی بر رو یا در فرادیواره این گسل ساخته شده و یا در مناطق 1، 2، 3و 4و 5و21 و 22 شهرداری تهران در حال ساخت می باشد.همچنین نزدیکی گسل مشاء به ناحیه شمال و شمالشرقی تهران و عبور آن از حدود 36 کیلومتری شمالشرق این شهر در تلاقی با گسل شمال تهران در محل روستای کلان و در نهایت وجود گسلهای ایوانکی، شمال و جنوب ری و کهریزک و خطواره های مهم ساختاری در ناحیه جنوب و جنوب غربی تهران، مشخص می کند که پهنه شهری کنونی در معرض گسیختگی مستقیم گسلش زمین لرزه ای واقع بوده و یا در نزدیکی پهنه های لرزه زا قرار دارند.
از سوی دیگر ساخت و ساز در حریم گسلهای فعال در محدوده شهری کرج بزرگ، مارلیک، ماهدشت نیز در حال انجام است.زمینلرزه 5 دی ماه 1382 بم در ساعت 5:56:26 به وقت محلی درشهرتاریخی بم در جنوب شرقی کرمان رخ داد. در محدوده شهر بم واقع بوده است. براساس بررسیهای انجام شده بخشی از گسل بم که از کنار شهر بم عبور میکند در این زلزله فعال شد.اطلاعات دقیقی از زمان ساخت ارگ بم در دسترس نیست ولی براساس م تون تاریخی قدمت آن به بیش از 2000 سال ق بل میر سد. عل یرغم اینکه این بنا چندین بار در طی تاریخ به صورت موضعی تعمیرات جزئی شده است، ولی این اولین بار بود که در اثر یک زمینلرزه به ا ین صورت و یران گرد ید.
با م شاهده فا صله کانونی برای هر نگا شت لرزه ای حا صله از لرزه ا صلی، و با درن ظر گرفتن کانون زمین لرزه ژر فای کانونی زلز له بم 8 کی لومتر برآورد می شود. نزدیکترین نگاشت لرزه ای بدست آمده در این زلزله به کانون آن شتابنگا شت حا صله در ای ستگاه بم ا ست برا ساس تخ مین گ شتاورلرزهای، بزرگای زلزله بم Mw = 6.5 محاسبه گردید .گسیختگیهای سطحی ایجاد شده پس از زلزله بم در در راستای گسل بم و پیرامون شهر بم و بین شهرهای بم و بروات مشاهده شد. راستای گسیختگیهای سطحی در طول کلی حدود 10 کیلومتر از غرب بروات تا شمال شرق بم دیده میشوند. داده های شتابنگاری از زمینلرزه بم در 23 ایستگاه شبکه ملی شتابنگاری ایران ثبت شده است.
شتابنگاشت در ایستگاه بم در فاصله کانونی 12 کیلومتری و فاصله سطحی از گسل به میزان یک کیلومتر بدست آمد .بیشینه شتاب پس از پردازش شتابنگاشت، روی مؤلفه افقی به ترتیب775 و623 سانتی متربر مجذور ثانیهروی مؤلفه های افقی عمود بر گسل و موازی گسل میباشد. همچنین بیشینه شتاب پس از پردازش992 سانتی متر برمجذور ثانیه روی مولفه قائم است. مشاهدات اولیه جنبش زمین در ایستگاه بم و همچنین بررسی خرابی ها در بم نمایانگر اثر جهت پذیری قائم به دلیل قرارگیری در حوضه نزدیک گسل است. این اثر را میتوان با مشاهده نگاشت مؤلفه قائم و تغییر مکانهای شدید به سمت بالا و پائین در هنگام لرزه اصلی بم و از سوی دیگر با تغییر مکانهای شدید در راستای عمود بر گسل - شرقی - غربی - توجیه نمود.
خرابی ساختمانها و دیوار منازل در جهت یاد شده و همچ نین اظ هارات ا هالی و از نوع ج نبش و تکان های اح ساس شده نمایانگر چنین اثری میباشد. شدت رو مرکز مهلرزه ای زلزله مخرب 1382/10/5 بم، در بم I=IX در مقیاس شدت مهلرزه ای EMS98 برآورد میشود.این شدت مقدار خرابی ها را در حد تخریب کامل براورد می ک ند. در را ستای ع مود بر گ سل کاه ندگی سریع ج نبش شدید ز مین و شدت زمینلرزه نمایان است به نحوی که خرابی ها عمدتاً به ناحیه شهری بم محدود میگردد.آموخته های زلزله بم را از دید جنبش شدید زمین و خطر زمینلرزه می توان به صورت زیر خلاصه نمود:
-1 زلز له بم ن شان داد که ساخت و ساز و گ سترش شهر های ا یران نزدیک پهنه گسله می تواند به فاجعه ای در حد زلزله بم یا بیش از آن من جر شود. خ سارت های زلز له بم در م حدوده نزد یک گسل بم - سوی شرقی و شمال شرق شهر - بیش از بخشهای غربی آن بود. تا ق بل از زلز له بم وق تی در مورد ممنوع یت ساخت و ساز در تهران و تبریز هشدارداده می شد، شاهدی امروزی در ایران برای آن قابل ارائد نبود، ولی به نظر می رسد که زلزله بم حجت را نمام کرده باشد. هر نوع ساخت و ساز در حریم گسلهای ف عال - که در حا شیه ب سیاری از شهرهای ا یران قرار دار ند - باید ممنوع گردد. حریم گسل برای گسل بم با توجه به طول گسل بم و قطعات آن حدود 1 کیلومتر به سوی شرق و حدود 2 کیلومتر به سوی غرب می باشد. توصیه می شود که در بازسازی و توسعه آی نده شهر بم چ نین م حدوده ای صرفا به تو سعه ف ضای سبز - پارک، زمین ورزشی - … اختصاص یابد. لازم است تا نصبت به تع یین حریم گ سلهای ف عال در هر شهربا م شورت با موس سات پژوهشی و کارشناسان زلزله شناسی اقدام لازم صورت پذیرد.
-2 زلزله بم - 1382 - نشان داد که ساخت و ساز بر رو و در حریم گسلهای اصلی و بزرگ - نه فق به دلیل احتمال گسیختگی مستقیم در محل عبور گسل بلکه به دلیل اینکه در نزدیکی گسلهای بزرگ امکان بروز جنبشهای بسیار شدید و در نتیجه تشدید خساراتها و تلفات وجود دارد - با ید محدود گردد. چیزی که در زلزله بم به صورت بروز اثرهای حوزه نزدیک گسل و
