بخشی از مقاله
چکیده
ذخیره کائولن هیزهجان - شمال غرب ورزقان، استان آذربایجان شرقی - محصول دگرسانی سنگهای آندزیتی به سن ائوسن میباشد. این ذخیره حاوی کانیهای کائولینیت، کوارتز، اسمکتیت، پیروفیلیت، مسکویت- ایلیت، آلونیت، کلسیت، دیاسپور، گوتیت، و هماتیت در مقادیر سنگ ساز میباشد. رخداد همزمان اثر تتراد در نمودارهای الگوی توزیع به هنجار شده عناصر نادرخاکی - REE - و رفتارهای غیر چاراک - non-CHARAC - در جفتهای ژئوشیمیایی نظیر Y-Ho و Zr-Hf بیانگر نقش اثر تتراد در توزیع لانتانیدها در این ذخیره میباشد.
استفاده از مقدار بزرگی اثر تتراد سوم - T3 - در نمودارهای دو متغیره در برابر برخی از نسبتهای ژئوشیمیایی مانند Y/Ho، Zr/Hf، و Nb/Ta نشاندهنده وجود دو زون مختلف در این ذخیره میباشد. این پژوهش نشان میدهد بررسی پارامترهای ژئوشیمیایی و عوامل موثر در بروز اثر تتراد میتواند در روشن کردن مکانیسم واکنش سیال- سنگ، رخداد دگرسانی برونزاد و نقش کنترل کنندههای ساختاری در شکلگیری ذخایر مرتبط با دگرسانی مفید باشد.
مقدمه
افزایش تدریجی پتانسیل یونی عناصر لانتانیدی سبب میشود تا این عناصر الگوی نرمی در توزیع به هنجار شده به استاندارهای تعیین شده نظیر کندریت از خود نشان دهند . - Bau, 1996 - با این حال، در برخی مواقع رفتارهای غیر معمولی در الگوی توزیع REEها مشاهده میشود که به "اثر تتراد"، " اثر دوبل-دوبل" و یا "منحنیهای زیگزاگ" معروف شدهاند . - Peppard et al., 1969 -
بررسیهای انجام شده نشان میدهند که نسبتهای غیر چاراک - non-CHARAC - جفتهای ژئوشیمیایی نظیر Y/Ho و Zr/Hf به وجود اثر تتراد در فرآیندهای کانسارسازی میتوانند نسبت داده شوند . - Bau, 1996 - در سالهای اخیر استفاده از اثر تتراد به عنوان یک پارامتر ژئوشیمیایی مفید در بررسی و ارزیابی ژنز طیف وسیعی از ذخایر بکار گرفته شده است . - Abedini et al., 2017, 2018; Rezaei Azizi et al., 2017 -
کائولن به عنوان یک کانی صنعتی کاربرد وسیعی در صنایعی نظیر سرامیک، چینی، کاغذسازی، رنگ، و پلاستیک دارد. لذا تعیین منشاء و ژنز کانسارهای کائولن میتواند کمک موثری در اکتشاف این تیپ ذخایر معدنی داشته باشد. در این مطالعه، به صورت موردی به بررسی اثرات تتراد در الگوی توزیع ذخیره کائولن هیزه جان - شمالغرب ورزقان، استان آذربایجانشرق، شمال غرب ایران - پرداخته شده است.
بحث
ذخیره کائولن هیزهجان - شمال غرب ورزقان، شمالغرب ایران - در درون سنگ های آندزیتی با سن ائوسن - عابدینی، - 1395 توسعه یافته است - شکل . - 1 قدیمیترین واحدهای سنگی دارای رخنمون در این منطقه شامل آگلومرا، برشهای ولکانیکی، توف، تراکیآندزیت، و پیروکسن آندزیتهای ائوسن بوده که توسط توفهای داسیتی، داسیت، کوارتزمونزونیت و دیوریتهای الیگوسن پوشیده شدهاند. همچنین هورنبلند-آندزیت و تراکیآندزیتهای پلیوسن نیز در بخشهایی از منطقه رخنمون دارند.
جوان ترین واحد لیتولوژیکی شامل آندزیت، بازالت، آگلومرا و مارنهای کواترنری است. بررسیهای صحرایی نشان میدهند که روند عمومی شکلگیری کائولن از ساختارهای ساختمانی نظیر گسل و مناطق برشی پیروی کرده که میتواند یکی از مکانیزمهای موثر در تشکیل این ذخیره باشد. از دیگر ویژگیهای قابل مشاهده در مقیاس صحرایی کاهش شدت کائولینیتی شدن از سمت مناطق گسلی- برشی به طرف حاشیه ذخیره است. عدسیهایی از سیلیس در درون سنگ میزبان آندزیتی با ضخامت بین 0/5 تا 3 متر قابل مشاهده میباشد. در درون مناطق کائولینیتی شده اکسیدهای آهن، ژیپس، آنیدریت، و باریت به صورت رگه و رگچههایی قابل تشخیص میباشد.
بررسیهای انجام شده نشان داده است که حالت اکسیدی و تشابه شعاع- بار یونی جفتهایی نظیر Y-Ho و Zr-Hf سبب شده تا این دو عنصر در فرآیندهای ژئوشیمیایی رفتارهای مشابهی داشته باشند . - Bau, 1996; Bolhar et al., 2004 - لذا تغییر در رفتار و میزان نسبت این جفتها میتواند نشانهای از عواملی نظیر ماهیت سیالات، فازهای کانیایی، نسبت سیال- سنگ، وجود لیگاندها، تشکیل کمپلکس و اثر تتراد در ذخایر و کانسارهای مختلف باشد .
- Minami et al., 1998 - با توجه به نتایج آنالیزهای زمین-شیمیایی انجام گرفته در نمونههای کائولن منطقه هیزهجان - جدول - 1 مقدار نسبتهای Y/Ho در برابر Zr/Hf در شکل 2 ارائه شده است. همانطور که در این شکل مشخص میشود، به جز نمونه K-8 تمام نمونهها در خارج از ناحیه چاراک - CHARAC - واقع شده و رفتار غیرکندریتی از خود نشان میدهند.
