بخشی از مقاله
چکیده:
کانهزایی مس فرومد در116کیلومتری شرق میامی و در 17کیلومتری جنوب فرومد، و در زیرپهنه سبزوار از ایران مرکزی و در توالی تخریبی ائوسن-الیگوسن رخ داده است. کانهزایی مس در این منطقهغالباً در داخل واحدهای ماسهسنگ خاکستری بصورتهای ساخت و بافت عدسی - در امتداد لایهبندی سنگ میزبان - ، رگه-رگچهای و دانه پراکنده رخ داده است.
مادهی معدنی حاوی کانیهای اولیه کالکوسیت، بورنیت، کالکوپیریت، پیریت و کانیهای ثانویه مالاکیت، کوولیت، دیژنیت و اکسید و هیدروکسیدهای آهن میباشد. کانیهای کوارتز، کلسیت و کلریت کانیهای عمده باطله این منطقه هستند. آثار و بقایای فسیل گیاهی در افقهای کانهزایی یکی از عوامل مهم احیا کننده محیط و کنترل کننده کانه زایی مس میباشد. براساس مطالعات صورت گرفته اینطور استنباط میشود که کانهزایی مس در منطقه مورد مطالعه در اثر نفوذ و ته نشست سیالات حوضهای دیاژنزی در داخل فسیلهای گیاهی در ماسهسنگهای خاکستری و نیز در امتداد لایه-بندی واحد ماسهسنگی بصورت مس رسوبی رخ داده است.
مقدمه:
کانهزایی مس فرومد در 116 کیلومتری شرق میامی از توابع شهرستان شاهرود در استان سمنان و در 17 کیلومتری جنوب فرومد رخ داده است. در سالهای اخیرکانهسازی مس در جنوب و جنوب شرق شاهرود توجه معدنکاران و محققین بسیاری را به خود معطوف داشته است. اگرچه در مورد کانسارهای مس و منگنز با میزبان سنگهای آتشفشانی ائوسن مطالعات متعددی صورت گرفته است - طائفی و همکاران، 1393؛ حسینی و موسیوند، - 1394 اما در مورد کانهزایی مس در توالی تخریبی ائوسن-الیگوسن در منطقه تاکنون هیچگونه مطالعات زمینشناسی اقتصادی صورت نگرفته است. هدف از این مقاله بررسی کانی شناسی، ساخت و بافت و کنترل کنندههای کانهزایی مس در توالی تخریبی ائوسن-الیگوسن در جنوب فرومد میباشد.
زمینشناسی و سنگشناسی منطقه:
منطقه مورد مطالعه، در شمال شرق ایران در منتهی الیه شرقی استان سمنان واقع شده است - شکل . - 1 بر اساس نقشه زمینشناسی 1:100000 داورزن - رادفر وکهنسال، - 1371 واحدهای سنگی اصلی منطقه شامل سنگهای آتشفشانی-رسوبی با سن ائوسن در زیر و توالی تخریبی ائوسن- الیگوسن و رسوبات کواترنری در رو می باشد - شکلهای 2 و . - 3 سنگهای آتشفشانی بطور عمده شامل الیوین بازالت، تراکی آندزیت بازالت و سنگهای آذرآواری متشکل از آگلومرا و برش توف است. سنگهای رسوبی نیزعمدتاً شامل ماسهسنگ، کنگلومرا و آهک نومولیتدار است که بر اساس فسیلهای موجود، برای سنگهای آهک نومولیت دار که بر روی سنگهای آتشفشانی قرار دارند سن ائوسن میانی تا پایانی و برای رسویات تخریبی ماسه سنگی و کنگلومرایی سن ائوسن-الیگوسن در نظر گرفته شده است.
قابل ذکر است که وجود سنگهای آهکی نومولیت دار و رسوبات تخریبی روی آنها نشان دهنده محیط دریایی کم عمق در آن زمان است. از دیگر واحدهای رسوبی منطقه میتوان به پادگانههای آبرفتی قدیمی و جدید کواترنری اشاره کرد. از لحاظ ساختاری منطقه مورد مطالعه شامل تاقدیس کاهک میباشد که دارای روند و امتداد محوری شرقی- غربی است - شکل. - 3
کانه زایی:
کانهزایی مس در واحدهای تخریبی در یالهای جنوبی و شمالی تاقدیس کاهک رخ داده است - شکل. - 3 توالی میزبان کانهزایی شامل ماسهسنگهای قرمز و خاکستری، آهک نومولیتدار، شیل و کنگلومرا میباشند که بر روی سنگهای آتشفشانی ائوسن قرار دارند. بر اساس مطالعات پتروگرافی انجام گرفته بیشترین اجزای تشکیل دهندهی ماسهسنگها و کنگلومراها شامل خردههای ولکانیکی و فسیلهای نابرجا و کانیهای کالکوسیت، پیریت، پلاژیوکلاز، کلسیت، اپیدوت، آمفیبول، بیوتیت، مالاکیت و اکسیدهای آهن میباشد.
کانیشناسی و ساخت و بافت ماده معدنی:
کانهزایی مس در منطقه بصورت اندیسهای متعدد در توالی میزبان در واحدهای ماسه سنگی خاکستری و گاهی ماسه سنگ قرمز و بخصوص در بخشهای حاوی فسیل گیاهی رخ دادهاست - شکل. - 4 کانهزایی - در امتداد لایه بندی سنگ میزبان - غالباً در داخل واحدهای ماسهسنگ خاکستری دیده می شود. کانهزایی مس در منطقه به طور عمده به صورت سولفیدی است.
مطالعات پتروگرافی نشان می دهد که کانیهای اولیه شامل کالکوسیت، بورنیت، کالکوپیریت و پیریت و کانیهای ثانویه شامل کوولیت، دیژنیت، مالاکیت و اکسید و هیدروکسیدهای آهن میباشد. کانیهای کوارتز، کلسیت و کلریت عمده کانیهای باطله این منطقه هستند. قسمت اعظم کانیسازی در سنگهای میزبان ماسه سنگی صورت گرفته است که کانی سازی در این واحدها بصورت جانشینی و شبه لامینهای و عدسی و گاهی بصورت رگه-رگچهای در محل تجمع قطعات فسیلهای گیاهی میباشد.
