بخشی از مقاله
چکیده
تبادل اطلاعات و ارتباطات و فرهنگی میان جوامع بشری، از یک طرف به افزایش مصرف کاغذ و محصولات کاغذی منجر شده و از طرف دیگر مواجه با محدودیت منابع چوبی از جنگلهای دنیا بوده است. منابع تولیدی مواد اولیه سلولزی در صنایع خمیر و کاغذ محدود بوده و جایگزینی مواد اولیه برای این صنعت نیاز به برنامه ریزی بسیار دقیق دارد.
در این راستا، کشورهایی که معمولا از جنگلهای تجاری وسیع و مواد اولیه چوبی نسبتا مناسب و فراوان برخوردار نیستند، تلاش خود را در استفاده از منابع غیر چوبی متمرکز کردهاند. امروزه در مقیاس جهانی به دلیل خصوصیات منحصر به فرد منبع لیگنوسلولزی باگاس و کیفیت خوب خمیر کاغذ حاصل از آن، این منبع به عنوان جایگزین خوبی برای الیاف چوبی معرفی شده است.
مقدمه
کمبود ماده اولیه از جدیترین چالشهای حال حاضر دنیا و از جمله کشورمان ایران در بخش صنایع چوب و فرآوردههای چوبی میباشد. کمبود ماده اولیه واقعیتی است که توسعه پایدار صنایع چوب و کاغذ کشور را با چالشهای عدیده روبه رو کرده است. از این رو به اعتقاد صاحب نظران، رفع آن نیازمند شناخت پتانسیلها و تدوین برنامه های جامع و اصولی است.
مشکلات زیست محیطی ناشی از برداشت بی رویه چوب و کمبود این مواد اولیه، صنایع چوب و کاغذ و کشور را با بحران های جدی رو به رو ساخته و برخی از محققان و متخصصین صنایع را بر آن داشته تا به دنبال راه حلهای اصولی و دراز مدت برای تأمین مواد اولیه این صنایع باشند. به اعتقاد جمعی از کارشناسان منابع طبیعی و جنگل، یک راه اصولی و پایدار جهت رفع کمبود مواد اولیه این صنعت استفاده از منابع عظیم پسماندهای کشاورزی موجود در کشور است که علیرغم تامین ماده اولیه این صنعت منجر به توسعه پایدار بخش کشاورزی نیز میگردد. استفاده از پسماندهای صنعت چوب به عنوان منابع تجدید شونده از مهمترین راهکارهای نوین و پایدار جهت رفع کمبود مواد اولیه از طریق بازگردانی پسماندهای صنعت چوب میباشد که علیرغم تامین ماده اولیه صنعت چوب و کاغذ، منجر به استفاده بهینه از این ضایعات و جلوگیری از دور ریز این مواد میگردد
علت اساسی توجه روز افزون به پسماندهای کشاورزی، محدود بودن امکانات و نامحدود بودن نیازها و خواستههای بشر است. رشد تکنولوژی و جمعیت، نیازها و خواستههای بشری را به طور تصاعدی افزایش داده است و از طرفی دیگر کاهش منابع، از آیندهای نه چندان امید بخش خبر میدهند. در این میان استفاده از پسماندهای کشاورزی در جهت حفاظت از محیط زیست دارای اهمیت بسیار بالایی است. مشکلات زیست محیطی ناشی از برداشت بی رویه چوب و کمبود این مواد اولیه، صنایع چوب و کاغذ کشور را با بحرانهای جدی رو به رو ساخته و برخی از محققان و متخصصان صنایع را بر آن داشته تا به دنبال راه حلهای اصولی و دراز مدت برای تأمین مواد اولیه این صنایع باشند
باگاس به عنوان یک محصول جانبی صنایع شکر از اهمیت بی نظیری نسبت پسماندهای زراعی دیگر برای ساخت فرآورده های چوب و کاغذی برخوردار است و آن فراهم نمودن این ماده به مقدار زیاد در یک مجموعه متمرکز است و نسبت به پسماندهای زراعی ذکر شده که در کل کشور پراکنده هستند، هزینه حمل و نقل ناچیزی دارد. امتیاز دیگری که این ماده نسبت به سایر منابع غیر چوبی دارد، این مسئله است که هزینههای جمع آوری، خرد کردن و تمیز کردن آن بر عهده کارخانه شکر است و نیز میزان سیلیس آن پایین میباشد؟ همچنین برای کشورهایی که از نظر شرایط آب و هوایی مناسب میباشد، به دلیل جمعآوری و کشت آسان و بازدهی زیاد آن نسبت به دیگر الیاف غیر چوبی با صرفه تر و مهمتر و نیز یکی از ارزان ترین مواد خام صنعت چوب و کاغذ است
نگهداری باگاس به صورت مرطوب یا خشک میباشد؟ اگر به صورت مرطوب نگهداری شود، دچار تخمیر میشود؟ این تخمیر هنگامی که باگاس خشک شود و مواد قندی آن مصرف شود، متوقف میشود؟ برای جلوگیری از این مشکل باید باگاس مرطوب را در انبارهای بیهوازی نگهداری نمود
در تحقیق Jeyasingam، 1988 - به نقل طبرسا و همکاران، - 1390 آمده است که الیاف باگاس، ویژگیهایی شبیه الیاف پهنبرگان داردْ از قبیل طول، ساختار همیسلولز که اساسا شامل پنتوزها - عمدتا قند زایلوز و آرابینوز - و لیگنین طبیعی که عمدتا شامل واحدهای سیرنجیل؛گوایاسیل است؟ میانگین طول فیبرها 1/34 میلیمتر و قطر الیاف آن 12/8 میکرون میباشد
در هر هکتار زمین نیشکر کاری شده بسته به محل کاشت و دوره برداشت، تقریبا 100 تا 120 تن نیشکر استحصال میگردد که از این مقدار 35 تا 40 درصد باگاس - تفاله نیشکر - تولید میشود. لذا از آنجا که کامپوزیتهای سلولزی مانند تخته خرده چوب و تخته فیبر و حتی کاغذ در ایران از وضعیت اقتصادی مطلوبی برخوردارند، لذا آگاهی از وضعیت تولید این محصولات که از باگاس تولید میشوند، جالب توجه است.
گیاه نیشکر
گیاه نیشکر از سلسله Eukaryota، زیر سلسله Coromobionta، رده Liliatea، راسته Poale، خانواده Poacea - Graminea - جنس Sacharum میباشد. تکثیر این گیاه از طریق ریزوم و به ندرت از طریق بذر انجام میباشد؟ این گیاه تک لپهای با دستههای آوندی پراکنده میباشد. معمولاً دستههای آوندی از دو آوند چوبی سالم و یک آوند چوبی اولیه تخریب شده که در زیر دستههای آوندی آبکش قرار گرفته است تشکیل شده است. هر کدام از این دستههای آوندی توسط سلولهای فیبری متراکم احاطه شده است. این دستههای آوندی در متن ساقه داخل بافت زمینه پارانشیمی قرار گرفته است. لایه بیرونی ساقه از سلولهای اپیدرمی تشکیل شده که در زیر آن سلولهای کلانشیم قرار دارد بَب. ترکیبات شیمیایی باگاس در جدول - 1 - ارائه شده است.
جدول -1 ترکیب شیمیایی باگاس بَب
باگاس ویژگیهای مناسبی را برای دامنه گستردهای از محصولات با ارزش افزوده بالا مثل خمیر و کاغذ، پلیمرها، مصالح ساختمانی و سوختهای تجدیدپذیر دارد. با وجود رطوبت حدود %50 ، باگاس دارای ارزش گرمایی بالایی در حدود kgMJ 9/9 میباشد بٌٍب. کاربردهای باگاس در شکل - 1 - ارائه شده است.
شکل -1 کاربرد های باگاس
