بخشی از مقاله
کاربرد تکنیک های مدیریت تهتت شرایط ریسک و عدم قطعیت با استفاده از نرم افزار Risk@در پیش
بینی وضعیت آینده ی اقتصادی معدن بالاست دامغان
چکیده :
بررسی فنی و اقتصادی پروژه ها به منظور اتخاذ بهینهترین تصمیم صورت می گیرد. در مواقعی که رویدادهای آتی به طور کامل قابل پیش بینی نبوده وبرخی از آنها نسبت به سایرین از اهمیت بیشتری برخوردار باشند، عامل ریسک وجود دارد درفعالیت های اقتصادی به دلایل مختلف امکان تغییر در قیمت، هزینه و دیگر پارامترها وجود دارد که این امر در ایران به طورقابل توجهی دیده می شود. هدف از این مقاله بررسی وضعیت فرآیند مالی معدن بالاست دامغان در شرایط قطعی و سپس پیش بینی و شبیه سازی آینده اقتصادی آن در شرایط غیرقطعی با استفاده از پارامترهای متغیر میباشد. پس از این مرحله و جاگذاری توابع توزیع، با استفاده از تولید اعداد تصادفی و نمونه گیری از توابع مربوطه با تعداد تکرار مشخص، تغییرپذیری NPV بر اساس تغییرات پارامترهای غیرقطعی بررسی گردید و با توجه به خروجی سیستم و هیستوگرام توزیع NPV ملاحظه گردید که مقدار NPV با درصد خیلی کمی منفی خواهد شد. بنابراین اطمینان زیادی می توان پروژه اجرا نمود. برای این منظور دراین مقاله نر م افزارRiSK@بعنوان یک ابزار قدرتمند درتحلیل ریسک پروژه ها معرفی می شود.
1- مقدمه :
درگذشته همواره فرض بر ثابت بودن اطلاعات اولیه طرح های مالی و عدم احتمال تغییر در آنها بود.اما طرح هادر دنیای واقعی همیشه ازاطلاعات قطعی پیروی نمی کنند و تغییروتحول عامل شناخته شده ای در بیشتر فعالیت های مدیریت و مهندسی می باشد.زمانی که وقایع آتی بطور کامل قابل پیش بینی نبوده وبرخی از این وقایع نسبت به سایرین ارجح تر باشند، عامل ریسک وجود دارد.ریسک رامی توان به صورت احتمال وقوع حالت ناخواسته تعریف کرد. در اقتصاد مهندسی، ریسک مربوط به حالتی است که یک فرایند مالی آنطور که پیش بینی شده بود رفتار نکند در پروژه های مالی همواره مرزی بین سودوزیان وجود دارد که می توان آن رابه صورت یک خط قرمز تعریف کرد. کاریک مدیردرواقع یافتن این خط وهمینطور تعیین احتمال نزدیک شدن پروژه به خط احتمال تعیین شده است، این کار از طریق تحلیل ریسک میسراست و تجزیه و تحلیل ریسک برمبنای اصول احتمالات بیان شده است !ErrOr| Reference source not found.
در بررسی فنی و اقتصادی و مدیریت پروژه های صنعتی و معدنی ، در مواجه با محدودیت های زمان و منابع و با توجه به تغییر شرایط محیط در زمان های مختلف، باید بهینه ترین تصمیم اتخاذ شود. یکی از تصمیم هایی که یک مدیر باید اتخاذ کند، تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری بر روی پروژه ها و یا توسعه یک سیستم است. اینکه سرمایه گذاری در کدام پروژه ریسک کمتری را در برخواهد داشت، یکی از چالش های مدیریت است از آنجا که در بررسی مالی سیستم های اقتصادی، پارامترهای مربوط به آینده نیز دخالت دارند بنابراین باید این متغیرها مورد پیش بینی قرار گیرند تا تغییرات آینده پارامترهای غیر قطعی نیز مورد توجه قرار گرفته و در محاسبات منظور گردد. در چنین شرایطی استفاده از روش های مدل سازی و شبیه سازی در حالت پویا و تولید اعداد تصادفی برای پارامترهای دارای عدم قطعیت، مدیریت ریسک، تصمیم گیری و پیش بینی تغییرات احتمالی در رفتار آینده یک سیستم اقتصادی تحت شرایط غیر قطعی را ممکن می سازد. در این راستا هدف از این مقاله تشریح مدل سازی، شبیه سازی و کاربرد آنها در مدیریت ریسک و پیش بینی آینده سیستم های اقتصادی و همچنین اجرای تحلیل های فوق با استفاده از نرم افزار می باشد تا بتوان در شرایط ریسک، میزان تغییر پذیری خروجی سیستم مدل سازی شده را بر اساسی تغییرات احتمالی پارامترهای غیر قطعی ورودی بررسی و شبیه سازی نمود. Error! Reference source not found
2- شبیه سازی مونت کارلو (Monte Carlo Simulation)
شبیه سازی ایجاد مدلی با استفاده از رابطه های ریاضی و منطقی از یک سیستم واقعی است که گذشت زمان و تغییرات پارامترهای سیستم مربوطه را در نظر گرفته و به بررسی آن به منظور دستیابی به نتیجه گیری هایی در مورد اجزای سیستم واقعی می پردازد. در شبیه سازی ، خروجی در واقع تابع هدف است نه به صورت یک عدد بلکه به صورت یک دامنه از اعداد که خود می توانند به صورت یک تابع توزیع باشد شبیه سازی کامپیوتری یک راه مؤثر برای بیان روابط اقتصادی پیچیده می باشد. ذکر این نکته ضروری است که اساس کار نرم افزار رRiSK@بر پایه استفاده از روش های شبیه مونت کارلو نام معروفی برای شبیه سازی است که از تولید اعداد تصادفی برای انتخاب رویدادهای معین، با توجه به توزیع احتمال وقوع آن رویداد استفاده می کند. نحوه عملکرد شبیه سازی مونت کارلو را می توان به ترتیب مراحل زیر تشریح نمود.ErrOr! Reference SOurce nOt found:
۱. تعریف متغیر یا متغیرهای تصادفی ورودی، بدیهی است که مقصود از این تعریف، انتخاب وتعیین تابع توزیع متغیر ورودی مورد نظر می باشد که در این صورت تمامی پارامترهای ریاضی آن مانند مینیمم، ماکزیمم، میانگین، میانه، مد و... مشخص می باشند.
۲. اجرای مدل شبیه سازی شده با استفاده از تولید اعداد تصادفی در تعیین مقدار کمی برای متغیر یا متغیر های تصادفی ورودی و تعیین مقدار عددی متغیر خروجی با استفاده از حل (مدل رياضی ) مسئله.
۳. تکرار مرحله دوم تا زمانی که اعداد خروجی تولید شده برای تعیین تابع توزیع متغیر خروجی کفایت نماید. تعداد این تکرارها با توجه به نوع تابع توزیع ورودی نوع مسئله و نحوه تولید اعداد تصادفی تعیین می شود.
۴. تعیین تابع توزیع احتمال پارامتر خروجی با ذکر احتمال رخداد مقدار تابع مورد نظر، تصمیم گیری نهایی با درنظر گرفتن میزان ریسک در دستیابی به مقادیر مورد نظر به عهده مدیر می باشد.
3- نرم افزار Risks , Best Fit@
این نرم افزار و همچنین نرم افزار RiSK@ زیر مجموعه بسته نرم افزاری DeciSiOn TOOIS می باشند. این بسته نرم افزاری پس از نصب به صفحه کار نرم افزار EXCel اضافه شده و در کنار ابزارهای این نرم افزار به صورت شکل(۱) قرار می گیرد
در این مقاله از نرم افزار Best Fit فقط برای بدست آوردن تابع توزیع که به عنوان ورودی برای نرم افزار RiSK@ می باشد استفاده شده است، سپس RiSK@ با تلفیق با قابلیت های مدل سازی EXCel قادر به طراحی مدلی برای براوردن نیازهای تحلیل ریسک با بهترین کاربری می باشد. توزیع احتمال هر یک از پارامترهای احتمالی بایستی قبلا مشخص شود. این پارامترها بهمراه توزیع شان به عنوان ورودی وارد نرم افزار می شوند. سپس RiSK@ با استفاده از روش های شبیه سازی Monte CarlO و یا Latin HyperCube و تولید اعداد تصادفی، مدل را بارها اجرا کرده و پارامترهای پروژه را تحلیل می کند ودر نهایت مقدار خروجیها مشخص شده و توزیع احتمال آنها را ارائه می کند. با بررسی مقادیر خروجی، می توان میزان ریسک عددی پروژه را با توجه به انتظارات مورد نظر بدست آورد.
4- تعریف پروژه و محاسبه ارزش خالص فعلی در معادرن بالاست دامغان
پروژه مربوط به طرح استخراج یک معدن بالاست می باشد که طول عمر بهره برداری از پروژه را برای ۱۰ سال در نظر گرفته شده است اطلاعات پایه در جدول(۱)- ضمیمه آورده شده است. در بررسی فنی و اقتصادی معدن بالاست دامغان در حالت قطعی از اطلاعات سال ۱۳۸۸ استفاده شده است تا در ابتدا با توجه به میزان تولید سالیانه و همچپنین برآورد هزینههای سالیانه و قیمت فروش و سایر پارامترهای جدول جریان نقدینگی، ارزش خالص فعلی و نرخ بازگشت سرمایه (در حالت قطعی) محاسبه شده تا در نهایت با نتایج شبیه سازی و تحلیل ریسک مقایسه گردد. در این حالت پارامترهایی از قبیل میزان تولید سالیانه، ارزش فروش و هزینه های جاری سالیانه برای تمام سال ها برابر فرض شده است و با توجه به ردیف جریان نقدینگی و در نظر گرفتن حداقل نرخ جذب کننده ۲۰٪ میزان ارزش خالص فعلی (NPV) برابر ۸.۱۵۷.۵۹۵ هزار ریال محاسبه گردید. همچنین میزان نرخ بازگشت سرمایه ( IRR) در این حالت برابر ۳۴/۶۸٪ به دست آمد.
۵- تحلیل ریسک در فرایند مالی معدرن بالاست دامغان
اولین مرحله در تحلیل مالی یک پروژه پس از به دست آوردن اطلاعات پایه، تشکیل جدول DCF یا جریان نقدینگی تنزیل شده برای آن است. برای رسیدن به هدف نهایی که همان تحلیل ریسک پروژه است، بایستی این جدول در یک صفحه گسترده EXCel تنظیم شود که در آن کلیه پارامتر های مرتبط با یکدیگر در ارتباط مستقیم هستند. در جدول مربوط به این پروژه خاص، پارامتر نرخ بهره به دلیل مقاصد بعدی در انتهای جدول اورده شده است. جدول (۲) - ضمیمه جریان نقدینگی تنزیل شده (DCF) طرح مربوطه را نشان می دهد.
۶- تعیین ورودی ها و خروجی های نرم افزار
منظور از تعریف ورودی ها، تعیین تابع توزیع احتمال مربوط به سلول ورودی است ، در اینجا دو پارامتر نرخ بهره وقیمت فروشی به عنوان ورودی برای نرم افزار در نظر گرفته شده اند. نرخ بهره از این جهت که در کشورمان دارای تغییرات بسیار زیاد و فراز ونشیب های عمده در طول زمان بوده است و حداقل در چهل سال گذشته هیچ گاه روند ثابتی را طی نکرده است، انتخاب گردید تا تأثیر آن درآینده پروژه لحاظ گردد. پارامتر قیمت فروش نیز در طول سالهای اخیر تغییر کرده است و احتمال تغییر آن در سال های آینده بسیار است. اطلاعات مربوط به نرخ بهره طی سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۴ طبق آمار سازمان مالیات کشور در جدول (۳)- ضمیمه آورده شده است.
۷- پیش بینی توابع توزیع پارامترهای غیرقطعی موثر در فرآیند مالی معدن بالاسد دست دامغان به عنوان ورودی و تعیین خروجی
پس از ورود اطلاعات این سالها در ورودی نرم افزار BeSt Fit و اجرای عملیات لازم توابع توزیع برای نرخ بهره و قیمت فروش به ترتیب و
به دست آمد. این توابع به همراه توزیع مربوطه در شکل های (۲) و (۳) نشان داده شده اند.
سپس باید خروجی ها نیز تعیین شوند، پارامترهای خروجی از بین پارامترهایی انتخاب می شوند که نشان دهنده سود یا نتیجه نهایی پروژه هستند، (در این پروژه NPV کلی (با نام NPV) و ارزش خالص فعلی هر سال با نام PV به عنوان خروجی های نرم افزار مشخص شده اند) که برای انجام این کار می توان پس از انتخاب سلول مربوطه در جدول DCF و فشار کلید با عنوان Add Output وارد نمود.
۸- انجام شبیه سازی و تحلیل نتایج
پس از مشخص کردن ورودی و خروجی برای نرم افزار، می توان شبیه سازی را انجام داد. ولی قبلاً بایستی تنظیمات مربوط به شبیه سازی اعمال گردد. برنامه باید با تعداد تکرارها و تعداد دفعات شبیه سازی دلخواه اجرا شود تا همگرایی لازم را در بدست آوردن تابع توزیع های متغیر های خروجی حاصل نماید، به همین لحاظ در مورد شبیه سازی طرح معدن بالاست دامغان تعداد تکرارها در نرم افزار یک میلیون ( ۱۰۰۰۰.۰۰۰) وتعداد دفعات شبیه سازی یک دفعه تعیین گردیده است. به سبب تعداد تکرارهای بالا فایل خروجی برای این شبیه سازی بزرگ بوده و در اجرای نرم افزار تقریباً ۲۵ دقیقه وقت برای حصول جواب مورد نیاز بود. جدول (۴) اطلاعات خروجی از شبیه سازی فوق را نشان می دهد. همچنین نمودارهای نشانگر منحنی های خروجی نرم افزار @Risk برای حالت فوق می باشند.
